Tíminn - 07.08.1977, Síða 21

Sunnudagur 7. ágúst 1977
21
Ströndum i margar aldir. Voru
þær lengst af stunda&ar á opn-
um skipum. Var siðasta
hákarlalegan á opnu skipi farin
á Ófeigi árið 1915, en þá var far-
iö að nota vélbáta til veiðanna
og stóð svo fram um 1930, að
veiðum þessum var að mestu
hætt.
Miðstöð veiðanna var lengst
af á Gjögri en einnig var veitt
frá einstaka bæjum t.d. Ófeigs-
firði. Komu skip viða að til veið-
anna, aðallega þó frá efnaðri
bændum, sem jafnan áttu
sjóbúðir á Gjögri. Hákarlaver-
tlðin var talin frá Þorrabyrjun
til Sumarmála og var eigi farið i
legur nema veður væri sæmilegt
og talið batnandi. Menn geröu
sig út i hákarlaverið á sama
hátt og i aðra sjóróðra, og var
aðeins hafður kaldur matur á
skipsfjöl, er nægja mundi i
a.m.k. viku. Guömundur
Pétursson á ófeigi hafði fyrstur
manna eld um borö i skipi slnu
og hitaði þar mat og kaffi. Ekki
var heldur um svefn að ræða I
sjóróðrum þessum, en menn
gátu fleygt sér á plittana stund
og stund I einu, ef gott var veð-
ur. Oft tók það 5-7 daga að fá
fulla hleðslu og urðu menn
stundum að sitja sólarhring
undir vað, án þess að veröa
varir. Það sem aflaðist I fyrstu
legunum var allt flutt I land,
bæði hákarl og lifur og nefndust
þaö doggarróðrar, en það þótti
skemma fyrir veiði, að kasta
hákarli eða rusli úr honum I sjó-
inn. Til þess að koma skipulagi
á þetta héldu formenn fund i
byr jun vertiðar og gerðu samn-
ing um það, að enginn þeirra
mætti sleppa hákarli i sjó fyrr
en li'ða tók á vertiðina t.d. 1.
aprll. Að samningstima loknum
var einungis lifrin flutt i land, ef
afli var nægur. Nefndust þeir
skurðarróðrar. Beitan var að
mestu. hrossakjöt eða selur
Einnig var hákarlinum gefinn
gallpungurinn úr hinum og þótti
það góð beita. Lifrin var brædd
á vorin eftir vertiðarlok, og var
lýsið mjög dýrmæta vara. Það
var m.a. notað til lýsingar I
erlendum stórborgum, áður en
rafmagn kom til sögunnar.
Veiðarnar fóru mikiö eftir ár-
ferðinu, þar sem ekki var hægt
að sækja mikiö i hörðum árum.
Voru þær mikilvæg búbót á
hlunnindajöröum á Ströndum,
þar sem ekki var um aö ræða
selveiði, dúntekju eða reka-
viðarvinnslu á útmánuöum.
Ófeigur er smiöaöur árið 1875
I Krossnesi á Ströndum fyrir
Guðmund Pétursson (1853-1934)
I Ófeigsfiröi, er átti skipið og
ÖVÖSÍAU HÚVTIJ WACÍMWS Sl.IOTT nUOTllW' CFJ
fe-EXM \ÓTT SVTl' MlCí l I AD.MI S.l/H M I*I\ SEM
I IIÚUHAltUAlVMSI\. \ l.IT H YAi VI\\I VUVl)I I*E1
MliIV l AUADMAH <\h M
(M FKL LCSMWICi. VHID/T
'75. K.
mi
Hákarlaskipið ófeigur.
Skipið er varðveitt I „topp-
standi” eins og það heitir og
það situr i sjávarmöl. Fleiri
var lengst af formaður á þvi.
Ófeigur er tiróinn áttæringur
sem næst með breiöfirzku lagi
og ber fullhlaðinn 55 tunnur lifr-
ar, eða um 7 lestir. Af þessari
gerð voru þau hákarlaskip er
gengu til veiöa á Strikidum á
siðustuöld. ófeigur er því góður
fulltrúi islenzkra skipa af
stærra tagi eins og þau tiökuð-
ust hér öldum saman og
ómetanlegur minnisvaröi um
forna atvinnuhætti og lifskjör
þeirra manna, er dögum saman
urðu að liggja I vosbúð og kulda
á opnu hafi, til að færa lifsbjörg
I bú.
Ófeigur hlýtur viröulegt naust
i verkalok. Hvilir I sjávarmöl,
tjargaður og þurr. Teikning af
honum er á vegg, og er mið-
bandiö athyglisvert: sneiö Ur
hring.
Form þessa skips er þeirrar
nátturu, að þaö fer sjálft á staö
fyrir augum manns inni i húsi.
Þaö er á miklum skriði.
Til eru ágætar ljósmyndir af
Ófeigi, þannig að hákarlaveið-
um eru gerð mikil og ágæt skil i
byggöasafni Húnvetninga og
Strandamanna.
Er það vel.
Stofan og baðstofan
Auk hins fræga skips, bera
uppi þetta safn, stofan frá
Svinavatni, sem hefur verið
endurbyggð inni i byggöasafn-
inu og baðstofan frá Syðsta-
hvammi, er sömuleiðis er þarna
i sinni upphaflegu gerð.
Stofan er frá Svinavatni I
Austur-Húnavatnssýslu og var
eitt hús I gamla bænum þar.
Stofan er talin vera byggð úr
gömlum kirkjuviðum. Ekki er
vitað nákvæmlega hvaða ár hún
var byggð, en likur eru taldar á
að lengd. Breidd hennar er 3,5
metrar.
Fremst er eitt stafgólf, sem
yfirleitt var ekki haft til Ibúðar.
Þar stóð vefstóll á vetrum, en
stundum voru höfð þar lausa-
rúm handa gestum.
Næst er miðbaðstofa, þar sem
vinnufólkið svaf. Innst er hjóna-
hús.
Baðstofan, sem er hin vand-
aðasta, var byggð árið 1873.
Gerði það Stefán Jönsson,
snikkari, sem lært hafði
trésmiöar I Kaupmannahöfn.
Baðstofan er vel búin munum.
Rúm standa upp búin, askar,
koppar og kyrnur, allt á sinum
stað, rétt eins og fólkið hafi
brugðið sér frá og komi bráðum
inn aftur.
Safniö er opiö daglega frá 10-
12 og 1-6, en auk þess er unnt að
fá það opnað fyrir ferðahópa á
öðrum timum.
Að sögn hefur aðsókn verið
góð I sumar, og fer hún vaxandi,
enda er safnið oröiö mjög at-
hyglisvert, svo ekki sé meira
sagt.
JG
að það hafi verið kringum 1830.
Hún á sér merkilega sögu:
var meðal annars notuö sem
þinghús I Svinavatnshreppi um
nokkurt skeið.
Stofan er búin ýmsum merk-
um munum og húsgögnum þar á
meðal er skrifborð og stóll, sem
einu sinni var i eigu R.P. Riis,
kaupmans á Boröeyri.
Baðstofan frá Syðstahvammi
i Kirkjuhvammshreppi, Vestur-
Húnavatnssýslu, er fjögur og
hálftstafgólf, eða um 8 metrar
skip eru i húsinu, minni, en
ýms veiðarfæri hanga á
veggjum og iiírarkör af
Ströndum eru þarna geymd,
svo og lifrarbræöslupottur.einn
sá stærsti sem þekkist.
Kistill eftir Bólu-Hjálmar
(1796-1875). Hann er. með
höfðaletri. Á honum er þessi
vísa eftir Arngrim Jónsson,
lærða (1568-1648):
„Kistan læst af gulli glæst
geymir steina kæra,
ekki næst né úr henni fæst
ormabólið skæra”
Rúmfjalir voru mjög mikiö
smiðaðar á Ströndum, enda
var þar gnægð timburs. Rúm-
fjalirnar á myndinni eru frá
eftirtöidum stöðum:
1. Frá Kollaf jarðarnesi
Strandasýsiu.
2. Fra1' Ljúfustöðum Stranda-
sýslu og er meö eftirfarandi
versi:
Biessa þú drottinn bæ og liö
blessa oss nú og alla tið
blessan þina oss breið þú á
biessuð verður oss hviidin þá.
3. Frá Sandnesi Steingrims-
firði með ártalinu 1842 og
versinu „Vertu yfir og allt um
kring”.
4. Frá Valdasteinsstöðum
Hrútafirði.
5. Frá Heggstööum. A fjöiinni
er sálmavers og ártalið 1769.
6. Fra' Heydal Strandas. og
versið „Vertu yfir og allt um
kring”.
Oröið rúmfjöl eða sængurfjöl,
eða önnur orð meö sömu
merkingu koma ekki fyrir i
miðaidarritum. Elztu varð-
veittu rúmfjalir eru frá seinni
hluta 17. aidar. Viröast rúm-
fjal ir hafa veriðl tfzku frá 17.
öid og allt þar til fór að halla
undan fæti fyrir þjóðiegum
islenzkum tréskurbi.
Veniulega voru rúmfjalir
einungis skreyttar á þeirri
hliðinni er vissi fram. Hlut-
verk þeirra var að gera rúmið
hlýlegra meö þvi að halda
sængurklæðunum að framan,
svo aö þau svörfuðust siöar
fram yfir stokkinn. Þær eru
persónulegir hlutir, mjög ná-
komnir eiganda sinum eins og
skartgripir eöa viöhafnar-
flikur.