Tíminn - 07.08.1977, Blaðsíða 35
Sunnudagur 7. ágúst 1977
35
gróður og garðar
það á stöku stað og tröppur
niður að vatninu. Þá skemmdi
lika skautafólk siður runnana á
vetrum. Þarna vex lagleg
dúnurtartegund og teygir mjó
ljósblá blómin fagurlega upp úr
runnunum. Þessi runnadúnurt
vex hvergi annars staðar hér-
lendis svo kunnugt sé og ætti að
hlifa henni. Skyld tegund —
værudúnurt með rauðleita
æxlilauka við jörð vex i Foss-
vogi og viðar. Húsapuntinn
mætti reyta úr runnum og
hreinsa arfann. Þegar trjábelti
stækka þarf sjaldan að hreinsa
mikið — og i þeim þróast oft sér-
stæð samfélög jurta. Húsa-
puntur getur orðið magnað
illgresi I görðum, þvi að ljósar
jarðrenglur hans smjúga um
allt. Erfitt er að nota lyf gegn
honum innan um runna og garð-
jurtir. Hér er mynd af húsapunti
ásamt vallarfoxgrasi — illgresi
og góðgresi saman í glasi.
Blóma húsapuntsins er mjótt,
en ax vallarfoxgrassins likist
, tófuskotti. Vallarfoxgras er
mikilvægt séðsléttugras eins og
alkunnugt er.
önnur mynd sýnir nytsöm-
ustu fóðurstör landsins, auð-
þekkta á brúnum blómskúfn-
um, er hanga niður á löngum
mjóum þráðum. Það er þessi
stör, sem myndar dökkgrænar
breiður við tjarnarbakkana i
Reykjavik og viðar. Manni
norður I landi var stritt á þvi að
hann ásældist rýran engjablett
nágrannans, en svarað var fyrir
hann á þessa leið m.a.: „Konni
lýgur þessu — þvi það er
bleikjuengi”. Jú, þetta er gul-
stör, öðru nafni bleikja, þvi að
slegið getur á hana gulleitum
blæ og blómskúfar verða bleik-
brúnir. Hún er viðast aðal-
grasiö istarengjum þeim hinum
beztu, þar sem ár flæða yfir vor
og haust til frjóvgunar og lika
meðfram og út i tjörnum. Flæði-
engi eru viða véltæk og vel
verkað gulstararhey gefur töðu
litið eftir. Á Hvanneyri hefur
verið borið á gulstararengi með
góðum árangri. Heyrt hef ég, að
á einum stað, þar sem gulstör
var mjög gróskumikil og gaf
mikið hey á hverju sumri, hafi
komið i ljós, að rætur hennar
náðu niður i skeljasand.
Fyrrum var stðr (bæði gulstör
S og tjarnarstör) stundum slegin
á is siðla hausts og gafst vel.
Gulstör er þrekvaxin, blöðin all-
breið og gróf. Hæðin getur orðið
50-120 sm. Gulstör er vestræn
tegund, algeng á Grænlandi og
grennd, en er ekki til á megin-
landi Evrópu. Hér er hún al-
geng, en finnst aðeins i Færeyj-
um, en þar er litið af henni.
Hin fagra alkunna eyrarrós er
lika vestræn, nær ekki nema
austur til Islands.
Siðustu áratugi hefur mikið
votlendi verið ræst fram hér á
landi og tekið til ræktunar og
beitilanda. Þetta er gott og
sjálfsagt, en þó i hófi. Marflötu
framræstu votlendi er sérlega
hætt við kali þegar illa árar, og
er þvi óheppilegt til rúnræktar.
Tjörnum og talsverðu votlendi á
að hlifa — láta það halda sér
áfram. Þarna er „matarland”
ýmissa fuglategunda og smá-
dýra, sem hverfa ef allt blaut-
lendi er þurrkað, og verður við
það mikil röskun i fæðukeðju og
lifi fjölmargra tegunda.
Ef þið viljið sjá sérkennilegt
listaverk i riki blómanna þá litið
t.d. á nýþroskaða biðukollu.
Margir listamenn hafa fyrr og
siðar spreytt sig á henni. I ýms-
um löndum hafa ungar stúlkur
notað biðukollur sem spádóma-
jurt. Þær blésu á hana — einn
snöggan blástur — Börnin áttu
að verða jafnmörg og hár-
skúfarnir, þ.e. aldinhneturnar,
sem eftir sátu!
Slýið mikla i Reykjavikur-
tjörn undanfarið hefur vakið
ærið umtal. Slý er að visu al-
gengt I tjörnum um land allt, en
þarna hefur það skyndilega
færzt óvenju mikiö i aukana.
Meginhluti Tjarnarinnar er á að
lita sem grænn flóki. Innan um
sjást dökkir dilar á hreyfingu,
það eru endurnar. Slý er tegund
eða tegundir grænþörunga — og
hafa þeir þýðingu fyrir smá-
dýralifið — og til gagns ef hóf er
að. En ef mikið af slýi rotnar
dregur úr súrefni vatnsins og
það er fiskum og fleiri vatna-
dýrum vitanlega hættulegt.
E.t.v. hefur mikið af næringar-
efnum (skólp, áburður?) borizt I
Tjörnina og hleypt þessum of-
vexti I slýið. Ef slý er skoðað,
sést að það er samsett af fjölda
grænna þráða, greinóttra eða
greinalausra — eftir tegundum.
Tjörnin er orðin of grunn og
mikið rusl á botni hennar auk
rotnandi leðjunnar. Kannski
mætti nota slýið og leðjuna til
áburðar eða jarðvegsbóta á
borgarlandinu? E.t.v.hefur það
þegar verið efnagreint og
athugað? Sjálfsagt er dýrt að
hreinsa og dýpka Tjörnina, en
hún verður ekki lengi til mikils
yndisauka án aðgerða. Og
enginn vill missa þvilika „lifs-
stöð” og borgarprýði. Fyrir
daga ishúsanna var oft tekinn is
áTjörninniog gafst vel. Nú þarf
þess ekki lengur, sem betur fer,
enda vatnið orðið alltof mengað
til slfkrar notkunar. Sjálfsagt
lifir töluvert af álum enn i
Tjörninni, þeir þola furðanlega
mengun. Endurnar braggast,
enda gefið mikðið brauð og lík-
lega dafna enn hornsilin! Gos-
brunnurinn prýðir með vatns-
strók sinum og „regnbogaúða”.
Börnin stara hugfangin á hann
og fullorðnir flestir með
velþóknun. Sama er að segja
um gosbrunninn i Hellisgerði,
Lystigarðinum á Akureyri og
viðar. Þó kominn sé
mánuðurinn Heyannir, að fornu
tali, hefur ekki viðrað nógu hey-
skaparlega, þurrk vantar
tilfinnanlega, þ.e. nokkurra
daga samfelldan þurrk. Gras-
spretta er góð og nokkru heyi
hefur þó verið náð i hlöðu hér og
hvar um landið. Matjurtir,
blóm,,tré og runnar dafna vel.
Næturfjólan bregður viða blá-
rauðum blæ á garðana, lúpinur
bláum og rauðum, dagstjarnan
sterkrauðum o.s.frv. Aldrei hef
ég séð jafnmargar sirenur og
gullregn i blómi og nú i
Reykjavik. Geitaskeggið teygir
hvita „hökutoppana” út i
dumbungsveðrið og bjarnarkló-
in (risahvönnin) breiðir út hvita
blómsveipina. Þetta er mikil-
fengleg jurt, en verið ekki að
handfjatla hana, þvi að af þvi
geta hlotizt útbrot og þroti i
hörundi.
Jurtin I kaffibollanum er
skarifífill.algengur á harðbala-
landi, mjög fallegur með
margar gular körfur, finlegri
allur en túnfifill. Fer vel i stein-
hæð, blómgast mikið og lengi.
Oft er spurt hvað gera skuli
við stofublóm, þegar farið er i
ferðalag. Einfaldast og örugg-
ast er að breiða yfir þau plast
fjarri glugga. Ef plastpoka er
hvolft yfir blóm, þarf hann að
vera rúmur, og má halda hon-
um frá blóminu — útþöndum —
með teinum eða grind. Plast-
pokinn á einnig að hylja jurta-
pottinn.
Gulstör 7/7 1977
A Lækjartorgi 11/7 1977
Trjágöng og skógarkerfill við Atvinnudeild háskólans 11/7 1977