Tíminn - 26.08.1977, Blaðsíða 19

Föstudagur 26. ágúst 1977
19
lesendur segja
B. Sk. skrifar:
Háskólanum til skammar
hvernig farið hefur
verið með eigur Einars
Elin Pálmadóttir borgarfull-
trúi segirfrá því i Morgunblaö-
inu nýlega, aö hún hafi heimsótt
Herdisarvik i Selvogshreppi
ekki alls fyrir löngu og skoöaö
siðasta bústaö Einars skálds
Benediktssonar. Heldur fátæk-
legt sé nú um aö litast i víkinni
og ekkert sem minnir á veru
skáldsins þar.
Er það illa farið.
Þó upplýsir Elin, að enn sé
eitthvað til af þeim húsmunum
er Einar átti og bjó siðast við.
Nefnir hún skrifborð hans, stóla
og bækur. Sé það nú geymt á
vegum Háskóla Islands. En
honum gaf skáldið siðustu eigur
sinar: jörð, hús og búslóð til
minningar um föður sinn.
En svo virðist sem háskólan-
um hafiekki verið þetta sérlega
kærkomin gjöf, þvi ekki er um-
hirðunni fyrir að fara.
Einar dó i ársbyrjun 1940.
Siðan hefur jörðin verið i aug-
ljósri niðurniðslu og vanhirðu.
Raunar mun hafa borið á sliku
löngu fyrr. Nágrannarnir sem
muna Einar segja, að hann hafi
ekki verið miltíll búmaður og
fjárhagurinn kannski ekki of
rúmur.
HUsið mun löngum hafa verið
i svipuðu ástandi og jörðin. Fy r-
ir fáum árum lét háskólinn þó
lappa eitthvað upp á það i þeim
tilgangi að geta skotið skjólhúsi
yfir starfsmenn sina við og við.
— Einn var þar með fjölskyldu
sina þegar borgarfulltrúann bar
að garði. Betra seint en aldrei
má segja um það framtak.
Bókasafn skáldsins, 1225
bindi, eflaust ekki allt eldhús-
rómanar eða leirhnoð, var látið
vera i þessu niðurnidda van-
hirta timburhúsi fjarri manna-
byggð fram til ársins 1950, ef-
laust i algeru hirðuleysi.
Fjarlægð frá þéttbýli mun
hafa hlift húsinu fyrir ásókn
pörupilta. Áð öðrum kosti er
ekki óliklegtað þeir hefðu skotiö
það niður eða blátt á fram
kveikt i öllu saman. Þö má vera
að þeir hafi metið minningu
skáldsins meira en þeir sem
ráða yfirfjármunum háskólans.
Það hafi hlift. Slikum piltum er
sjaldnast alls varnað.
..Húsgögnin voru áfram i
Herdisarvik,” segir I Morgun-
blaðinu.
Loksins voru þau þó sótt. Ekki
fyrir f rumkvæði háskólamanna,
heldur eftir beiðni dóttur kon-
unnar. sem siðast bjó með Ein-
ari. Hún mun þá hafa verið farin
úr húsinu og það staðið autt og
yfirgefið.
Húsgögnunum, sem voru
gömul og slitin og skrifborði
skáidsins var þá komið i
geymslu. Llklega I fúlli
kjallarahoiu. Leigan hefur frá-
leitt mátt vera há. Þar sitja þau
enn. Annað hefur ekki verið lát-
ið uppi.
Háskólarektór kvað hafa látið
athuga hvað kostaði að gera
þau upp. Reyndist það svo dýrt,
að háskólinn hafði ekki efni á
þvi.
Þess ber þá líka að geta, að
stólarnir voru klæddir leðri og
liklega hefur skrifborðið ein-
hvern tima verið lakkað eða
málaö. Leður og lakk er dýrt um
þessar mundir. Það mun núver-
andi rektor fara nærri um. En
háskólinn er álika rikur og
skáldið á deyjanda degi. — Ef-
laust fátækasti háskóli i heimi.
En hvað sem þvi liður eru rök
háskólarektors ekki annað en
fyrirsláttur, furðu aumt yfir-
ltíór. Meiniö er, að ráðamenn
háskólans viröast ekki hafa
kunnað að meta Einar Bene-
diktsson og föður hans, eða kært
sig um að heiðra minningu
þeirra.
Eflaust má halda þvi fram
með nokkrum rétti, að allt þetta
,,dót” sé einskis virði. Nægjan-
legt sé til af stólum og skrif-
borðum, einkum „léttum”.
Verk Einars og hugsjónir varð-
veiti minningu hans um ókomin
ár.
En þegar hugsað er um allt
það bruöl og fjáraustur sem
varið er til að halda við ómerk-
um gömlum húsum og munum,
þá er það háskólanum til
skammar, hvernig farið hefur
um fátæklegar eigur Einars
skálds Benediktssonar að hon-
um látnum.
Ekki er ég kunnugur i Herdis-
arvik. Hef þó komið þar I túnfót-
inn og litast um.
HUsið viröist ekki vera nein
höll. Hver meðalsnotur alþýðu-
maður, sem fengið hefði það að
gjöf, mundi hafa séð sóma sinn i
þvi að gera það upp, svo boðlegt
væri til búsetu hverjum manni
— jafnvel virðulegum háskóla-
rektor.
Umhverfi Herdisarvikur er
svipmikið og fritt, stórskorið og
friðsælt, eflaust mjög breyti-
legt. Ekki sizt þegar „strand-
mölin grýtir landið” — og „haf-
áttin hleypir skammdegisbrún-
um, föl undir svefninn” þar við
ysta haf.
Háskólinn á ekki að taka við
gjöfum sem honum bjóðast, ef
hann hefur engan áhuga á að
eignast þær, telur sig enga þörf
hafa fyrir þær, né geta hirt um
þær svo að sómasamlegt sé.
Ef svo kynni að vera ástatt
um Herdisarvik, færi bezt á að
hann losaði sig við hana ásamt
öðrum eignum úr búi skáldsins,
þótt illa kunni að vera farnar.
En skyldi Háskóli Islands ekki
vera eini háskólinn i veröldinni
sem ekki teldi sig hafa þörf fyrir
álika jörð og Herdisarvik er
hlaðsprett frá anddyri sinu.
GUÐLAUGUR ÞORVALDSSON, REKTOR:
HÁSKÓLINN OG
HERDÍSARVÍK
Vegna umræðna,
sem orðið hafa i blöð-
um um Herdisarvik og
Einar skáld Benedikts-
son óska ég eftir þvi, að
eftirfarandi skýringum
verði komið á fram-
færi:
1. Tvö ár eru nú liðin siðan sá,
er þetta ritar, ákvað að láta
kanna.hvað það mundi kosta að
láta koma leðurhúsgögnum
skáldsins i' gott horf. Niðurstað-
an varð sú, að verja þurfti 1-1
1/2 milljón króna til verksins
a.m.k., ef vanda ætti til þess. Af
framkvæmdum hefurekki orðið
enn, endai'mörg horn að lfta við
ráðstöfun fjármagns. Hins veg-
ar er ég staðráðinn i að koma
þessu I verk, þó að ég hafi ekki
séð ástæðu til þess fyrr en nú að
birta slikar fyrirtælanir. Það er
svo önnur saga, hvort koma eigi
húsgögnunum fyrir i Herdísar-
vik eða annars staðar. Ég mun
siðar setja fram hugmyndir um
það I háskólaráði.
2. Litli veggskjöldurinn með
mynd af Einari Benediktssyni,
sem hangir i Herdisarvik, er
þannig til kominn, að Stefán
bóndi Arnason á Syðri Reykjum
kom milli jóla og nýárs 1976 til
min og afhenti mér hann. A
gamlársdag 1976 fór ég með
hann til Herdisarvikur og
hengdi hann upp.
3. Herdisarvikurhúsið var
mjög illa farið að sumu leyti,
þegar farið var að huga að þvi
fyrir nokkrum árum, aðallega
vegna illrar umgengni óvið-
komandi og þá ekki sizt skot-
glaðra manna. Ég vænti þess,
að þær endurbætur ytra og
innra, sem gerðar hafa verið,
séu spor i rétta átt, en áfram
verður haldið á sömu braut.
Til þess að tryggja húsið gegn
skemmdum og niðurniðslu hef-
ur verið gerð tilraun með það i
sumar að leyfa háskólakennur-
um að dveljast þar, en nokkuð
skortir enn á góða aðstöðu til
sliks, og verður reynt að bæta úr
þvi smátt og smátt.
Stefnt er að þvi að ganga frá
reglum um notkun staðarins
fyrir næsta sumar. í þvi sam-
bandi verður reynt aö tryggja
það, að almenningur eigi þess
einhvern kostað kynna sér stað-
inn, enda þótt eðlilegt sé, að há-
skólinn hafi þar aðstöðu öðrum
fremur.
4. A næstunni verður hugað
nánar að umhverfismálum
staðarins. Þar þarf að taka til
hendinni á margvislegan hátt og
minnt skal á, að þar eru frið-
lýstar þjóðminjar. Ef til vill
þarf að gripa til frekari frið-
unaraðgerða.
5. Fyrir allt að tveimur árum
gerði háskólaráð ályktun um
það að bjóða þekktum og virtum
fræðimanni til ársdvalar og fyr-
irlestrahalds við Háskóla Is-
lands um lifsstarf og skáldskap
Einars Benediktssonar. Leitað
var eftir þvi að fá skáldið Will-
iam Heinesen til sliks, en hann
treysti sér ekki til þess af
heilsufarsástæðum. Slikt var
hugsað sem liður i frekara fyr-
irlestrahaldi um starf Einars
Benediktssonar. Þessi áform
eru ekkigleymd. Ég hygg, að ég
sé einn af mörgum, sem tel, að
islenzka þjóðin eigi skáldinu
skuld að gjalda og hef þá trú, að
úr verði bætt. Háskóla Islands
ber svo sannarlega að eiga hlut
að þvi máli. Þó að það hafi enn
aðeins verið gert i smáu, þá
hygg ég, að viljann vanti ekki.
6. Að lokum þetta. Ég vænti
þess, að umræða sú, sem orðið
hefur um Herdisarvikina verði
tilgóðsog opniaugu okkarallra
fyrir þvi, að skáldið á skilið
heiðurssess meðal þjóðarinnar.
Hugmyndir almennings um
það, hvernig Háskóli Islands
getur orðið þar að betra liði i
framtiðinni en til þessa, eru vel
þegnar.
Guölaugur Þorvaldsson