Tíminn - 26.08.1977, Blaðsíða 20

20
Föstudagur 26. ágúst 1977
90 9

Listamannsgáfan getur lýst
sér meö ýmsu móti. Hún getur
t.d. komið fram i frásögn, litum,
formi og tónum. Fám eða eng-
um hef ég kynnzt fjölhæfari að
þessu leyti en Sveini Þórarins-
syni. Hann var allt i senn:
gæddur sönglistargáfu, frá-
sagnarlist, litagleði og form-
sköpunarhæfileika. Hann lék á
fiðlu af lifi og sál, hafði mynd-
skyn i rikum mæli og sagði
flestum mönnum betur frá, svo
að unun var á að hlýöa. Litur
svo út, aö gera hefði mátt úr
honum snilling á hverju þessu
sviði. Þetta er fágætur eiginleiki
og reyndar ekki hættulaus, þó
að skemmtilegur sé. Svona fjöl-
hæfum mönnum hættir nefni-
lega til að dreifa gáfum sinum
um of á mörg sviö. Þá skortir oft
einbeitingu.
Sveinn Þórarinsson fæddist
29. ágúst 1899 að Kilakoti i
Kelduhverfi. Foreldrar hans
voru Þórarinn Sveinsson bóndi
þar, ágætur hagyrðingur og
Ingveldur Björnsdóttir kona
hans. Snemma bar á hneigð
Sveins til að teikna og mála.
Hann leitaði myndsviðs alls
staðar umhverfis: i vinnu fólks-
ins, fjöllum og mó, á vötnum og
viðerni. Hann hafði alltaf blýant
á lofti, tiltæka liti og fann hvar-
vetna eitthvað frásagnarvert.
Ungur nam hann málaralist hjá
þeim Þórarni B. Þorlákssyni,
Asgrimi Jónssyni og Guðmundi
Thorsteinssyni, og má varla
milli sjá, hver þessara fyrstu
lærimeistara var áhrifamestur.
Mörgum árum siöar, 1928, fór
hann á Kunstakademiet i Kaup-
mannahöfn og nam þar lengst i
deild . Ejnars Nilsens. Þar
kynntist hann skólasystur sinni,
Karen Agnete Enevoldsen, sem
siðar varð kona hans og er á-
gætur málari. Siðar fór Sveinn
til Parisar og leitaði sér frekari
menntunar i málaralistinni.
Loks fór hann námsför til
Frakklands og Spánar 1955. En
mest hefur hann lært af sjálfum
sér, þvi að Sveinn er frumlegur
málari, sem aldrei fer troðnar
slóðir, en alltaf sinar götur og
lýsir þvi, sem hann sér á þeim
leiðum á sinn sérstæða hátt,
eins og honum var lika eiginlegt
að lýsa þvi, sem fyrir augu og
eyru bar með frábærlega lif-
rænum orðum, sem hann lagði i
sál sina og reynslu. Og það er
eins og hann sjái ævinlega eitt-
hvað, reyni og lifi það, sem ekki
veröur á vegi annars fólks. Það
ereins og ævintýrin biði hans og
krefjist þess, að þau séu sögð.
Hann þurfti aldrei annað en fara
eitthvað að héiman: út i garð-
inn, suður i Hafnarfjarðarhraun
eða inn að Kleppi til þess að
verða reynslunni rlkari en aðrir
menn. Og innan heimilisins
hlýju veggja stóð af honum
leiftur og ljómi.
Sveinn Þórarinsson var mað-
ur ævintýrsins. Frásagnargleð-
in birtist i flestum ef ekki öllum
myndum hans, ekki sizt þeim
sem lýsa sveitalifinu norðan
lands,einkum i Þingeyjarsýslu:
konum við rakstur á túni eða
engi, ferðamönnum á leið i eða
úr.kaupstað, fólki við kirkju,
gangnamönnum á heiði. Flestar
eru þær frá yngri árum hans,
þegar hann átti heima norður i
Kelduhverfi — en þar bjuggu
hjónin nokkur ár, eftir að námi
Sveins og konu hans lauk, fyrst
hjá foreldrum hans i Kilakoti,
siðar i húsi sem þau reistu á
fögrum stað rétt hjá Asbyrgi,
reyndargömlu býli, sem nefnist
blátt áfram Byrgi. Þessar
myndir voru harla nýstárlegar
á sinum tima, minntu að visu
sumar nokkuð á fyrstu kennara
Sveins, Þórarinn B. Þorláksson
og Asgrim Jónsson, en báru svo
frumlegan blæ og sérstæðan, að
kalla mátti þær þingeyskar.
Þær sýndu þjóðlffið, eins og þvi
var lifað á einfaldan og frum-
stæðan hátt norður við nyrzta
haf, enda var haft eftir Sveini,
,,að sérkenni islenzks þjóðlifs
væru enn veigameiri en sér-
kenni islenzkrar náttúru.” Með
þessu er þó hvorki gefið i skyn
né þvi heldur slegið föstu, að
rómantiskar myndir hans af
landslagi, er hann siðar lagði
einkum stund á, standi þjóðlifs-
myndum hans neitt að baki. Þar
áttu jafnt hlut að máli túlkun
hans á töfrafullum haustlitum
kjarrsins i Kelduhverfi, Jökuls-
árgljúfrum og skógum öxar-
fjarðar sem hauststirndum
himni yfir Hellisheiði og Esju
bjart vetrarkvöld.Landslagið
varð aðeins meira óhlutbundið
og upphafið, eftir þvi sem þjóð-
Sveinn Þórarinsson
listmálari
lifsminningum fækkaði, sem
var afleiðing af brottflutningi
hans úr heimahögunum og
breyttum tima. En leikni hans i
meðferð lita og þar með mynd-
blærinn varð æ listrænni, sem
árin liðu. Ég held t.d. að mér
finnist engin mynda hans er ég
hef séð, fullkomnari en málverk
af Þingvöllum, nálega frá geng-
ið, sem ég sá i vetur er leið á
vinnustofu þeirra hjóna við
Kvisthaga i Reykjavik.
Sveinn Þórarinsson og frú
Karen Agnete kona hans voru
stödd i Kaupmannahöfn þegar
heimsstyrjöldin síðari skall á,
„til þess að kynna sér nýrri við-
horf I listum,” eins og hann
komst að orði i blaðaviðtali, rétt
áður en hann fór að heiman
1938. En sú dvöl erlendis varð
ekki löng. Þau komu heim með
Esju frá Petsamo 1940. Það
varð þvi minna úr erindinu en
ætlað var i fyrstu, enda vafa-
samt, að það hafi verið mikið
harmsefni a.m.k. fyrir Svein.
Hann var þá þegar orðinn fast-
mótaður listamaður og ekki
móttækilegur fyrir ný áhrif.
Hans rómantiska aldamótavið-
horf var honum svo runnið i
merg og bein, frásagnarlist
hanssvosameinuð skaplyndinu,
að expressionismi þriðja og
fjórða áratugsins og hver veit
hverjar nýjar stefnur og vanda-
mál samtfmans siðan á náms-
árum hans, hefðu þar getað litlu
um þokað, nema með algerðri
viðhorfsbreytingu. Og hún hefði
orðið Sveini næsta óeðlileg.
Hann var sjálfstæður málari
miklu fremur en mótaður af
skólum. Hann var svo mikill og
þjóðlegur Islendingur, að þar
gátu umheimurinn og nýr tiðar-
andi litlu sem engu breytt.
Þegar Sveinn og Karen Agn-
ete komu heim fóru þau þegar
ete komu heim fóru þau
þegar að búa sig undir
að reisa sér hús það, sem
þau bjuggu i síðan. Þeim sem
voru handgengnir listahjón-
unum, varð hús þeirra eins og
vin á eyðimörk þess ókunnug-
leika.afskiptaleysis og umróts,
sem einkennir þessa öld hrað-
ans. Þar réðu alúð, hlýleikur og
gestrisni rikjum, svo að ekki
var sézt fyrir. Þar var gott að
koma og gott að dveljast. Þar
fór vel um gesti þeirra, þvi að
þau voru flestum skemmtilegri
heim að sækja. Timinn flaug við
glettni og gamanmál, sem ætið
var nærgætin og laus við alla
græsku. Samúð þeirra og elsku-
legheit náðu ekki aðeins til per-
sónulegra vina, heldur lika til ó-
kunnugra litilmagna þeirra sem
minnst eru virtir i þjóðfélaginu,
en vinna þó ef til vill nauðsyn-
legustu og þýðingarmestu
störfin. Ósjaldan varð ég þess
var, að Sveinn bauð þessum
mönnum inn i sinar fögru stofur
og veitti þeim saðning og hress-
ingu, þegar þeir áttu leið fram-
hjá við sinn óhjákvæmilega er-
indisrekstur. Fannst mér þetta
bera hjartalagi hans og samúð
einkar fagurt vitni.
Harla minnisstæð eru mér
kynni min af Sveini Þórarins-
syni, þegar við hittumst fyrst og
urðum samferða í áætlunarbif-
reið frá Akureyri austur i Aðal-
dalshraun fám árum eftir 1930.
Þá var Sveinn þegar orðinn
þjóðkunnur málari, en ég með
öllu óþekktur. Þess lét hann mig
þó ekki gjalda, heldur fagnaði
mér og umgekkst mig sem jafn-
ingja. Mér fannst sem tvær sólir
hefðu birzt i bifreiðinni, þegar
hjónin Sveinn og Karen Agnete
tóku sér þar sæti. Þvílikur fögn-
uður var mér að þeim, vegna
glaðværðar þeirra, gamansemi
og frábærrar háttvisi Siðan þau
fluttust til Reykjavfkur, hef ég
oftsinnis verið svo gæfusamur
að koma á heimili þeirra og ætiö
mér til gleði og menningarauka.
Sveinn var nefnilega hrokur alls
fagnaðar, einstæður i sinni röð,
allra manna glaðastur, þeirra
sem ég hef fyrir hitt á lífsleið-
inni, ævinlega glaður. Ævinlega
sá hann eitthvað broslegt við
það, sem fyrir augu eða eyru
bar og varp ljóma sinnar óvið-
jafnanlegu kimni yfir þessa
undrafullu tilveru. Og reyndar
má bæta þvi við, að Karen
Agnete gerði slikt hið sama á
sinn hljóðláta og elskulega hátt.
Þessi blessuðu listahjón voru
svo undursamlega ólik, en þó
svo samhent, að fágætt má telj-
ast. Það er ómetanleg hamingja
að hafa kynnzt þeim.
Sérstaklega man ég þó vel
siðustu komu mina og konu
minnar á Kvisthaga 13, þar sem
þau lengst af bjuggu. Þar var
mannfagnaður, sem á fáa sina
lika og aldrei gleymist. Sveinn
var sannarlega konungur I þvi
riki, Karen Agnete drottning.
Gleðin réð lögum og lofum. En
þó var djúp alvara undir niðri.
Hann flutti þá ræðu fyrir gest-
um sinum, sem voru margir.
Þess efnis sem ég hafði ekki
heyrt hann áður flytja þótt oft
væri hann mælskur og snjall,
þegar hann lét gamminn geisa.
Ræðan var um lifið og dauðann
og hin hinztu rök. Hann talaði
um Guð og miskunnsemi hans
yfir mönnunum og öllu lifi, vis-
dóm hans og vald, ást og um-
hyggjusemi, drengskap og aðr-
ar dyggðir. Hann talaði um
ábyrgðina, sem fylgir þvi að
vera maður og hvernig Guð
hefði blásið mönnum ábyrgðar-
kennd i brjóst. Og hann talaði
eins og sá, sem valdið hefur, svo
að hrifandi var á að hlýða, og
mælti blaðalaust af munni
fram. Þetta var hans svana-
söngur á heiði þessarar jarð-
nesku tilveru Skyldi hann hafa
grunað, að þetta yrðu siðustu
samfundir?
Nú er hann fallinn i valinn,
miklu fyrr en vér vildum, sem
höfðum á honum miklar mætur.
Mér er tregt tungu að hræra, en
get þó ekki annað en minnzt
þessa tryggðavinar, þó að með
fátæklegum orðum sé. Sveinn
Þórarinsson, ég kveð þig sem
mikill aðdáandi listar þinnar.
Ég sakna þin sem góðs drengs
eftir áratuga kynningu. Karen
Agnete, ég votta þér dýpstu
samúð mina, þvi að ég veit, að
þú hefur mikils misst, svo og
einkasonur ykkar. Bernsku-
sveitin hans Sveins, sýslan og
landið allt saknar hans. Það
hefur misst einn af sinum litrik-
ustu og mest virtu listamönn-
um.
Þóroddur Guðmundsson
frá Sandi
( Verzlun & Þjdnusta )
'Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/y f/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/jy
JÉPPADEKK \ \ Drá,,arbeisli - Kerrur |
Fljót afgreiðslo £ £ Þórarinn «
Fyr*t° flokks 3 i Kristinsson
dekkiabiónusta 4 é Klapparstlg 8 I ^ ^ v., i
h t t Simi 2-86-16 C <3 i
ekkjaþjónusta
BARÐINN
ARMULA7W30501 F ^ ^ Heima: 7-20-87
'Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/J0 ^ZÆ/Æ/Æ/Æ'
2
J/Æ/Æ/Æ/i
'Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/jé
'Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/J
'Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/J'/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/a
f'/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/^
^ Psoriasis og Exem £
ýphyris snyrtivörur fyrir við- ^
pr/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/J*
yf Austurferðir *
kvæma og ofnæmishúð. ^
Azulene sápa
Azulene Cream f.
4f*J
Azulene Lotion ,
Kollagen Creamg
Body Lotion
Cream Bath
Sérleyfisferðir
Til Laugarvatns/ Geysis og
Gullfoss alla daga
frá Bifreiðastöð Islands.
Ólafur Ketilsson.
Shampoo)
(f urunálablað-1-5
I
phyris er húðsnyrting og
hörundsfegrun með hjálp
bloma og jurtaseyða.
phyris fyrir. allar húð-
gerðir Fæst í snyrti
vöruverzlunum og
2 I yWttr apolekum.
%J/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ.'M/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/já
áy/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/J^
p Hjól
é \\ \j Þríhjól kr, 5.900 ‘f
4, Tvíhjól kr. 15.900 ^
^is^fkPÓS,sendum
^ Leikfangahúsið
i Skólavörðustíg 10 Sími 1-48-06 á
^/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/4
\
L
Svefnbekkir og svefnsófar ú
til sölu í öldugötu 33.
Sendum í póstkröfu.
Sími (91) 1-94-07
Húsgagnaversliin \
Reykjavíkur hf.
BRAUTARHOLTI 2 \
SÍMI 11940 í
&**%.'$%«■"****
fparW vtrétfi*
eða ba
SarokvænMs ^ brauð
snWtor. srn

w/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/a
p/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Ʊ
i íyöar i
i Þiónustu...... JjjAiiin
íFasteignaumboðið ’ 'é
^Pósthússtræti 13 — sími 1-49-75 ^
CHeimir Lárusson — sími 2-27-61 ^
CKjartan Jónsson lögfræðingur t
\r/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/já
/Æ/Æ/Æ/Æ/t
'/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/A
/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/^
Lækjargötu 8 — Simi 10-340 v
Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/já

Einnig alls konar mat fyrir
allar stærðir samkvæma
eftir yðar óskum.
Komið eða hringið
Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/jy
Leikfangahúsið
Skólavörðustíg 10
Sími 1-48-06.
Indíánatjöld
Kr. 3.960
Póstsendum
'/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/J
f/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ.'Æ/Æ/i
Rafstöðvar til leigu
Flytjanlegar Lister
^/Æ/Æ'
dieselrafstöðvar.
Stærðir:
2,5 kw, 3,5 kw og 7 kw.
Vélasalan h.f.
Símar 1-54-01 & 1-63-41
1
!
y/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ'Æ/Æ/Æ/4
SEDRUS-húsgögn
Súðarvogi 32 — Reykjavik
Símar 30-585 & 8-40-47
r/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/i
'Æ/ÆSÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/'é 'i,'
Sófasett á kr. 187.00
Staðgreiðsluverð kr. 168.300
Greiðsluskilmálar:
Ca. 60.00 við móttöku og
15-20 þús. á mánuði
!