Tíminn - 10.09.1977, Qupperneq 11

Laugardagur 10. september 1977
n
10
Laugardagur 10. september 1977

Að virkja
sköpunar-
máttinn
Rætt við Jónas Þóri
Þórisson orgelleikara
A efstu hæð Hótel Esju er vist-
legur veitingasalur þar sem fjall-
ið sem hóteliö þiggur nafn sitt af
blasir viö, ef litið er út um glugg-
ana. Glermyndir Leifs Breiðfjörö
prýða salinn, og þrjú kvöld i viku
situr ungur orgelleikari viö hljóð-
færiö gestunum til ánægju. Á
Skálafelli og Grillinu á Hótel Sögu
hafa allmargir kynnzt leik Jónas-
ar Þóris Þórissonar. Hann er
ungur að árum, fæddur 1956, en
hefur þrátt fyrir það náð langt i
tónlistinni. Það er þvi ekki að
ástæðulausu að hann er kynntur
ögn gerr fyrir lesendum.
Jónas tók vel þeirri málaleitan
að ræða við blekbera. Við áttum
þvi tal saman á hlýlegu heimili
hans, og hlýddum á lög hans
sjálfs og verk annarra tónsmiða
sem Jónas hefur útsett og leikið.
Þessi lög eru væntanleg á sóló-
plötu hans snemma árs 1978.
Jónas er alinn upp á heimili þar
sem tónlistin skipar veglegan
sess og ég spyr hann um fyrstu
kynni hans af tónlist.
— Fyrsta atriðið er auðvitað,
aö faðir minn er tónlistarmaður
að atvinnu. Ég fór snemma að
fara á tónleika með honum. Hann
spilaði bæöi á fiðlu og trompet i
Sinfóniuhljómsveitinni, og á
barnatónleikum sat ég og hlustaöi
og fylgdist vel með honum. Hann
spilaöi fyrst á fiðluna, en siöan á
trompetinn, en þá hélt ég að hann
heföi horfiö og varð hræddur. 1
öngum mfnum gekk ég upp á
sviöiö, hágrátandi. Það hefur
verið allundarlegur samhljómur,
kveinstafir minir og tónlistin sem
hljómsveitin lék. Fagottleikari
náði I mig og setti mig fyrir aftan
pabba. Þar sat ég og horfði yfir
alla, ég var u.þ.b. þriggja ára.
— Þetta hefur þá verið I fyrsta
skipti sem þú komst fyrir áheyr-
endur?
— Ja, það má segja það. Móðir
min er einnig áhugamaður um
tónlist, hún leikur á pianó.
Sótti aldrei tima i orgel-
leik
— Það hefur þá iegið beint við
að þú lærðir eitthvað fyrir þér á
þessu sviði?
— Þegar ég var átta ára i
Melaskóla, var Daníel Jónsson
söngkennari þar. An þess að
nokkur væri að ýta á mig óö ég að
honum og spurði hvort hann vildi
taka mig i tima. Hjá honum var
ég i eitt ár, en fór þá i Tónlistar-
skólann og var nemandi Björns
Ólafssonar fiðluleikara i 4 ár.
1 gagnfræðaskóla og mennta-
skóla breyttist tónlistarsmekkur-
inn og ég fékk áhuga á dægurtón-
list. Þá spilaði ég með ýmsum
ágætum mönnum, þaö má nefna
Sigrúnu Hjálmtýsdóttur, við spil-
uðum saman i Tónabæ og M.R.
— Hvenær byrjaðir þú að leika
á orgel og pianó?
— Ég byrjaði ungur að spila á
pianó, en um orgelið gegnir ööru
máli. Ég heyrði fyrst i rafmagns-
orgeli heima hjá Poul Bernbourg,
þá niu eða tiu ára gamall. Ég hef
alltaf verið talinn ýtinn og sagöi
Poul að ég vildi gjarnan fá slikt
orgel. Um jólin 1968 fékk ég að
hafa orgel I heilan mánuð og spil-
aði á þaö allan timann, ég svaf
svo að segja við þaö. Eftir það
hætti ég I fiölutimum hjá Birni þvi
ég haföi tekiö ástfóstri við orgel-
ið.
— Þú hefur þá sótt tlma I orgel-
leik?
— Nei, aldrei, þá einu tilsögn
sem ég hef fengiö á pianó og orgel
fékk ég hjá móður minni. Hún
leiðbeindi mér meö fingrasetn-
ingu, en nótur kunni ég.
Samdi fyrsta lagið 12
ára
— Hvenær byrjaðir þú aö
semja lög?
— Ég var tólf ára þegar ég
samdi mitt fyrsta lag. Magnús
Pétursson samdi við þaö texta og
þaö komst I Trimm-keppnina fyr-
ir 3 árum, þar sem átti að velja
söng. Þuriður Sigurðardóttir söng
lagið.
Ég byrjaði aö semja af þvi að
þaö er leiðinlegt aö herma allt
eftir öðrum. Það er mest gaman
að reyna að vera frumlegur,
hvernig sem tekst. Ég er auðvitað
alltaf undir sterkum áhrifum frá
-
Jónas viö orgelið I Skálafelli.
öðrum þegar ég er að semja, ég
tala nú ekki um þegar maður er
ungur. Þaö er ekki enn tii neitt
sem heitir persónulegur still þó
ég telji mig vera aö skapa eitt-
hvað. Ég vil taka undir orð Hall-
dórs Laxness að „kjarni listar-
innar er listsköpunin sjálf”, en
ekki neitt annaö. Ekkert er eins
ánægjulegt og loka augunum og
spila eitthvað.
— Hvernig semur þú lög og við
hvaða aðstæður?
— Það fer eftir ýmsu, I byrjun
samdi ég aðeins á pianó, ég sat
við hljóöfærið og það kom yfir
mig einhver stemning. Undanfar-
in tvö til þrjú ár hef ég unnið allt
öðru visi að þessu. Til dæmis þeg-
ar ég samdi tónlist við Hávamál.
Þá tók ég fyrir ákveðið ljóö,
reyndi að túlka það og undirstrika
það sem mig langaði að glæöa lífi.
— Er það þá Ijóðið sem er
kveikjan að verkinu?
— Einmitt, og þessari aðferð
hef ég haldið siðan, það er meira
krefjandi, en mjög skemmtilegt.
— Hvers vegna valdir þú rekna
kenningu sem nafn á eitt verk
þitt?
— Foldar hallar dróttins sonur,
sem þýðir Jesú Kristur, kom fyrir
i lestrarefni 3. bekkjar og varð
þessikenning mér mjög hugstæð.
Verkið var frumflutt á jólagleði
M.R. I Laugardalshöll 1974.
— Hvort kýst þú frekar að
semja við islenzka eða enska
texta?
— Aðallega Islenzka texta nú
orðið. Ég á þó tvö lög við enska
texta, en höfundar þeirra eru
pólskir þannig að það má segja að
þetta sé oröið alþjóðlegt. Þessir
ensku textar eru mun betri en al-
mennt gerist um slika.
Tónlist verður að vera
samin af hugvitssemi og
tilfinningu
— Hvaða tónlistarmenn hafa
áhrif á þig, fyrir utan að fjöl-
skyldan lifir og hrærist I tónlist-
inni?
— A minum yngri árum lék ég
eingöngu klassiska tónlist t.d. eft-
ir Bach, Vivaldi og Bartok, en
þegar ég fór að hlusta á popptón-
list hreifst ég af hljómsveitum
eins og The Who og Led Zeppelin.
Ég bý enn að þvi sem Atli
Heimir kenndi mér, en honum
kynntist ég I M.R. Hann hjálpaöi
mér að skapa minn eigin stil bæði
I hljóðfæraleik minum og tón-
smlðum.
— Hvaða tónskáld dáirðu
mest?
— Ég elska alla góða tónlist,
popp, klassik og jass. Allir hafa
nökkvat til sins ágætis. Það gildir
einnig um tónlist. Það er aðeins
að hún er samin af hugvitssemi
og tilfinningu. Að höfundurinn
gefi eitthvað af sér finnst mér
vera meginatriðið. Ég hef ekki
neitt ákveðið goð þó að nútima-
menn séu alltaf að leita að ofur-
mennum.
— Þú fylgir þá ekki neinni
ákveðinni stefnu?
— Nú hef ég mikinn áhuga á
s-ameriskum takti, t.d. rúmbu og
sömbu. Hugtak eins og stefna er
annars nokkuð þröngt. Maðurinn
er nú ekki svona einfaldur, hann
er samsettur úr svo mörgum
þáttum. Nákvæmar skilgreining-
ar eiga ekki heima I listum. Aðal-
atriðið er að kunna að njóta listar,
ekki að gagnrýna hana, það er
ekki til góð list eða slæm, og list
er ekki eingöngu hægt að læra,
það er aðeins hægt að endurbæta
hana. Þú getur aðeins hjálpaö
sjálfum þér aö virkja sköpunar-
máttinn.
Lék fyrst á Hótel Borg.
— Þú ert farinn að gera orgel-
leikinn að atvinnu þinni og hefur
leikið á veitingastööum.
— Það byrjaði allt með þvi að
ég var lyftudrengur á Hótel Borg.
Faðir minn spilaði þar i hádeginu
og I kaffinu, en brá sér til Spánar I
fri eitt sumarið. Þá var Pétur
heitinn Borgarstjóri og sagði við
mig: „Jónas junior, nú verður þú
að taka við af pabba þinum og
spila”. Ég lék siðan þarna af og
til, þegar ég var 12 ára I hádeg-
inu, kaffinu og á kvöldin þegar lit-
ið var um að vera. Siðan byrjaði
ég á Grillinu 18 ára og var þar I
eitt ár, en á Skálafelli hef ég verið
siðan opnað var 1. aprfl 1977.
Þvi má bæta við, að við Krist-
ján Þórarinsson gitarleikari
kunningi minn, höfum spilað tals-
vert saman i einkasamkvæmum.
— Nú leikur þá á vinveitinga-
stað. Hver er reynsla þin af ts-
lendingum við ölteiti?
— Þeir eru misjafnir. Meiri-
hlutinn er indæll og kurteis, en
margir vilja fá að syngja með. Is-
lendingurinn gerist söngvinn und-
ir áhrifum. Gæðin eru samt sjald-
an slik að það sé til ánægju. Þeir
vilja fjörið sem mest, en leggja
ekki ýkja mikið við hlustirnar.
— Er munur á þeim útlending-
um sem sækja staðinn og Islend-
ingum?
— Þeir drekka mun hægar og
þeir dansa meira og miklu betur.
tslendingum er sama hvaða takt-
ur er leikinn þvi þeir dansa alltaf
sömu sporin, en auðvitað eru til
undantekningar frá öllu þessu.
Tónlistarkennsla á að
veita sem fiestum á-
nægju.
— Telur þú áhuga islendinga á
orgelleik vaxandi?
— Áhugi manna á orgelum er
orðinn geysimikill og ég er hissa á
aö markaðurinn skuVi ekk'i VePa
orðinn mettaöur. Eg gæti truao au
til landsins væru komin 5-6 þús-
und orgel.
Fyrir. tveim árum byrjaði
Yamaha með svokallaðan orgel-
skóla, siðan hefur umboðsmaður
Baldwin einnig hafiö slika starf-
semiEinkenni þessara skóla er að
ekki er nauðsynlegt að nemand-
inn hafi undirstöðumenntun i tón-
list, það er reynt að gera allt eins
einfalt og unnt er. Sá háttur er
hafður á að nemandinn hafi fyrst
og fremst ánægju af náminu, það
er ekki verið að leita að snilling-
um. Þetta kann ég að meta og tel
aðfólk ætti að notfæra sér kennsl-
Breiðskifa væntanleg á
þorranum
— Nú hefur þú nýlokið við upp-
töku á breiösklfu . Hvenær fórst
þú að hugsa um hana?
— Hún hefur átt sér iangan að-
draganda. Þaö hefur verið minn
draumur að gefa út L.P. plötu en
ég vissi að það væri heimskulegt
að koma með eigin lög, þegar
enginn þekkir mig.
Ég tók þvi fyrir eldri islenzk
dægurlög og útsetti þau. Þarna
eru mörg þekkt lög, t.d. Dagný,
Ég leitaði blárra blóma, Minnig
um mann, Kontoristinn, þjóðlagiö
Þei þei og ró ró og eitt frumsamið
lag sem ég nefni Lost. En þar sem
ég tók upp um 20 lög er ekki end-
anlega ákveðið hvaða lög verða á
plötunni. Upptakan fór fram I
hljóðupptökusal Tóntækni hf.
dagana 13. til 20. júli 1977. Upp-
takan og hljóðblöndunin tóku
samtals 64 klst. sem telst ekki
mikið. Hljóðfæraleikarar með
mér voru Kristján Þórarinsson
gitarleikari, trommuleikari
Guðjón B. Hilmarsson og Jónas
Dagbjartsson faðir minn ieikur á
fiðlu i tveim lögum.
Við upptökuna notaði ég Bald-
win Cinema II orgel, sem er bio-
orgel i kirkjuorgelastærð. Pálm-
ar Arni lánaði mér hljóðfærið og
er ég honum mjög þakklátur.
Upptökunni stjórnaði Sigurður
Arnason. Hann var mjög þolin-
móður og ekki er hægt að hugsa
sér betri samverkamann .
Ég gerði samning við Svavar
Gests fyrir ári siðan, en vegna
anna komstég ekki I upptöku fyrr
en i sumar. Ég vildi gera þetta
þokkalega og vona að vel hafi tek-
izt. Platan er væntanleg á þorran-
um til þess að ylja Islendingum i
skammdeginu og kuldanum.
— Hvað um framtíðina?
— Ég hef ekki enn sagt hingað
og ekki lengra, ég held áfram á
sömu braut.
Sólveig Jónsdóttir.
Skálafell er mikiö sótt af tslendingum jafnt sem útlendingum, sem koma þar til að rabba saman og hlýða á leik
Jónasar. Hér er hljómlistarmaöurinn á tali við blaðamann Timans. Timamyndir GE
Norrænu félögin
á fundi í Eyjum
GB-Akranesi.Dagana þriðja og
fjórða september var haldinn í
Vestmannaeyjum ársfundur
norrænu félaganna frá öllum
Noröurlöndunum, þar á meöal
Færeyjum og Álandseyjum. A
fundinum voru formenn og
framkvæmdastjórar félaganna,
auk nokkurra fulltrúa og gesta.
Fundirnir voru haldnir I félags-
heimilinu, en gestirnir buggu i
\ hinu vistlega Hótel Vestmanna-
eyjar, við ágætt atlæti. Fundir
stóðu yfir allan laugardaginn,
en á sunnudag gafst fundar-
mönnum kosturá að skoöa Eyj-
arnar undir ' leiðsögn bæjar-
stjórans, Páls Zópaóhiassonar,
er leysti það starf af hendi með
miklum ágætum, eins og alla
móttökuna, svo að á betra varð
ekki kosið, enda munu þessir
dagar i Eyjum verða öllum
þátttakendum ógleymanlegir,
og þá eigi sizt frændum vorum,
sem flestir voru hér I fyrsta
skipti á ævinni.
Aður en lagt var upp I skoð-
unarferðina, sem tók fjóra til
fimm tima, var sýnd mjög fróð-
leg litkvikmynd frá fyrstu
dögum gossins. Viölagasjóður
hafði látiö gera þessa mynd, og
hafði hún tekizt mjög vel. Þar
fékkst nokkur hugmynd um þær
hrikalegu náttúruhamfarir,
sem þarna áttu sér stað, og
frægar urðu um viða veröld
fyrirrösklega fjórum árum. Um
það hefur svo mikið verið rætt,
að þarflaust er að fara um það
mörgum orðum. Þó vil ég að-
eins geta þess, að I kirkjugarö-
inum var meira en mannhæðar-
djúpt vikurlag, vegna hinna
fjölmörgu minnismerkja i garð-
inum. Og þannig var þetta um
allan kaupstaðinn, þar sem
hraunið hafði þá ekki fært hús
og lóðir i kaf.
Ekki er hægt að ferðast um
þessar slóðiránþess að undrast
það þrekvirki, — mér liggur við
að segja kraftaverk — að hafa
nú hreinsað öll hús, lóðir, garða
oggötur, þannig að Vestmanna-
eyjar eru nú áreiðanlega einn
hreinlegasti og bezt útlitandi
kaupstaður landsins. Þar hafa
lika risið upp margar glæsilegar
þjónustumiðstöðvar, og má þar
nefna gamalmennahæli fyrir 42
vfstmenn, tvö dagheimili og
einn leikskóia, ágæt Iþrótta-
mannvirki, sjúkrahús, sem er i
byggingu, og sjálfsagt miklu
fleira, sem ég kann ekki að
nefna, að ógleymdri hinni sér-
stöku hitaveitu, sem engan á
sinn lika.
Uppgræðsla sanda og hrauns
er þegar orðin mikil, þótt enn sé
mesta verkið óunnið, en trúað
gæti ég þvi, að eftir tvö til þrjú
ár veröi þau sár að fullu grædd.
Þarna á það við, aö fátt er svo
meö öllu illt, að ekki boði
nokkuð gott. Þar á ég við höfn-
ina, og þá sérstaklega innsigl-
inguna, sem nýr hraunkantur
hefur myndaö, svo nú mun þar
vera meö beztu fiskiskipa-
höfnum landsins, en var áður
mjög viðsjárverð.
Arsfundi norrænu félaganna
lauk á sunnudagskvöld meö
veglegri veizlu I boði bæjar-
stjórnar Vestmannaeyja, þar
sem aðalrétturinn var ljúffeng
lundasteik með viðeigandi
veigum. Svo og ágætum skála-
ræðum og gleðskap, enda eiga
Vestmannaeyingar margs að
minnast og margt að þakka,
rausnarlegar gjafir og ómetan-
lega fyrirgreiðslu hinna nor-
rænu frænda vorra, þegar
neyöin var stærst. Var þvi
vissulega vel til fundið að halda
þenna aðalfund norrænu félag-
anna, sem hafa norræna sam-
vinnu efst á stefnuskrá sinni,
einmitt i Vestmannaeyjum, þar
sem slik samvinna frændþjóð-
anna hefur á eftirminnilegan
hátt sannað gildi sitt.
Ég er þess fullviss, að allir
mótsgestir, erlendir sem inn-
lendir, muni lengi minnast þess-
ara dýrðardaga i hinum fögru
og sérkennilegu Vestmanna-
eyjum, og kynnanna viö hiö
dugmikla fólk, sem þar býr, svo
og kynnanna við forystumenn t
Vestmannaeyinga, er móttökur /
önnuðust með miklum ágætum. )
Hver eru
skattfríðindi
samvinnufélaga?
öðru hverju má sjá i blöðum
að þvi er haldið fram, að sam-
vinnufélög njóti sérstakra
skattfriðinda. Siðast sé ég i dag,
að Morgunblaðið prentar upp
Svarthöföatuggu úr Visi þar
sem harmað er, aö Reykjavik-
urborg sé þvinguð til að hlífa
samvinnufyrirtækjum við álög-
um.
Ég hef verið öðru hverju sið-
ustu mánuðina að spyrja opin-
berlega I hverju þessi skattfrið-
indi liggi. En ég hef engin svör
séð við þvi. Þetta þykir mér
leiðinlegt. Sé þarna um einhver
raunveruleg friðindi aö ræða
þykir mér skömm að þvi að vita
ekki um þau. Þóerað sjálfsögðu
miklu meiri skömm þeirra sem
á Alþingi sitja, að enginn þeirra
skuli ympra á þvi, að fá þennan
ójöfnuð afnuminn. Hvar er nú
Eyjólfur Konráð og slikar
frelsishetjur?
NU mælist ég enn til þess, að
einhverjir þeirra, sem taka þátt
i þessu tali um skattfriðindin
skýri frá þvi svo að almenning-
ur megi sjá i hverju þeir telja
þessi skattfriöindi liggja.
Þeim mönnum sem liður illa
vegna þessa ójafnaðar hlýtur að
vera ljúft að upplýsa mig og
aðra um eðli hans.
Þeir eiga raunar ekki nema
um tvo kosti að velja. Annar er
sá að rökstyðja fullyrðingar sin-
ar. Hitt er sá, að litið verði á þá
sem ómerkinga sem farið hafa
með fleipursem enginn má taka
mark á.
24. úgúst 1977.
Halldór Kristjánsson.