Tíminn - 09.10.1977, Blaðsíða 20

20
\%mvm
Sunnudagur 9. október 1977
þeim. Aörir sáu um þau verk.
Hins vegar var ég látin reka
kýrnar á morgnana, og var jafn-
an vakin, á meðan veriö var aö
mjólka. Ég var vanin á aö signa
mig og lesa morgunbæn á hverj-
um morgni, en nú kom þaö til, aö
ég var morgunsvæf, og þann tima
ársins, sem ég hafi kúarekstur-
inn á hendi, var ég oftast svo seint
fyrir, aö ekki var neinn timi fyrir
bænagjörð, fyrren ég var búin að
koma kúnum úr túninu. En strax
og ég var komin úr túni meö
kýrnar, signdi ég mig og las bæn-
ir minar, þvi að ég var reglusöm
með að halda þeim siðum, sem
mér voru innrættir.
— Var ekki margt fólk i heimili
i Brimnesi, þegar þú varst að al-
ast þar upp?
— Jú, og reglusemi i háttum
var ákaflega mikil. Á vetrum var
alltaf lúrt i rökkrinu þangað til
sauðamaðurinn kom inn. Þá var
brugðið blundi og kveikt ljós.
Þegar sauöamaöur hafði haft
plaggaskipti og var kominn i
þurrt, var opnuð bók og einhver
las upphátt fyrir heimilisfólkið,
sem sat á rúmum sinum, hver
maður með sitt verk. Það var
kembt, prjónað, tvinnaö og saum-
að, en vefstóllinn var ekki sleginn
á meðan þvi að það truflaði.
Þannigvarunnið og lesið, þangaö
til mál var að fara i fjósiö og
mjólka. A eftir var talað um það
sem lesið heföi veriö, og fólk
skiptist i hópa með og móti sögu-
persónunum, þar sem hver hélt
fram sinu sjónarmiði. Þetta voru
oft liflegar og skemmtilegar um-
ræður og af þeim mátti margt
læra.
Stöku sinnum kom það fyrir, aö
mikla kvæðamenn bæri að garöi.
Þeir kváðu þá fyrir heimilisfólkið
á kvöldvökunni. Og það var alveg
eins og með sögurnar: Fólkið
fylgdist með þvi, sem farið var
með, og ræddi það á eftir.
— Manstu hvaða sögur þetta
voru, sem lesnar voru á vökunni,
þegar þú varst barn?
----Nei, égmanþærekki allar,
en þó held ég að mér sé óhætt að
fullyrða að meira hafi verið lesið
af skáldsögum Islenzkum og er-
lendum, heldur en til dæmis is-
lendingasögum eða öðrum forn-
sögum. Þó man ég eftirþvi, þegar
Laxdæla var lesin — ég man það
svovelvegna þess, hve ég skældi
mikið yfir örlögum sögupersón-
anna.
Fósturfaðir minn las islend-
ingasögurnar mjög mikið. Ég
hygg að hann hafi lesið Njálu á
hverjum vetri, og mér er nær aö
halda að hann hafi kunnað hana
aö verulegu leyti utan bókar.
Nám á Hólum og I Dan-
mörku
— En hvaö um sjálfa þig, —
hvert lá leiö þin þegar þú hleyptir
heimdraganum og fórst aö lita i
kringum þig i veröldinni?
— Ég var f yrst einn vetur á Hól-
um og lærði þar ýmsar greinar
hjá pabba og öörum kennara til.
Stöku sinnum fékk ég lika að sitja
inni i ti'mum hjá skólapiltunum,
„strákunum”, eins og við kölluð-
um þá, og fylgjast með þvi sem
þar fór fram. Þetta var nota-
drjúgur lærdómur, og veturinn á
Hólum var mér bæði skemmtileg-
ur og gagnlegur timi. Ariö eftir
fór ég til Danmerkur og var þar i
tvö ár.
— Og þar hefur þú auðvitað
haldið áfram að auka viö þekk-
ingu þina?
skyldu sína
Trúlega hafa margir tsiending-
ar, sem komnir eru á efri ár,
heyrt talað um Jósef Björnsson,
skóiastjóra á Hólum. Um hann
verður ekki rætt hér, enda er
hann kunnari maður en svo, að
þess gerist þörf. Hins vegar vill
nú svo til, að við erum stödd
heima hjá dóttur Jósefs, Krist-
rúnu Jósefsdóttur, á vistlegu
heimili hennar að Boliagötu 3 i
Reykjavik. Kristrún hefur lifað
langa og starfsama ævi, hún
verðurniræð eftirfáa daga. Aidur
sinn ber hún svo vel, að auðvelt
væri að trúa þvi að hún væri
tiu til fimmtán árum yngri en
kirkjubókin segir, og þegar
biaðamaður spurði hana, hvort
hún heföi enn einhver störf með
höndum, svaraði hún blátt á-
fram: ,,Ég vinn það sem ég
þarf.” Með öðrum oröum: Hún
vinnur enn öil þau störf sem hús-
móðir þarf að annast. Slikt er satt
aösegja ævintýri llkast, enda fá-
gætt að fólk haldi andlegum og
likamlegum kröftum sinum með
slikum ágætum.
Þar var tekið jafn vel á
móti öllum.
Og þá er bezt að byrja að
spyrja:
— Olst þú upp á Hólum, Kristrún?
— Nei. Eins og mörgum er
sjálfsagt enn i minni, þá var faöir
minn tvisvar skólastjóri á Hólum.
Hann var þar, þegar afi minn,
tengdafaöir hans, missti konu
sina. Þá fórgamli maðurinn fram
á það, að pabbi og manna kæmu
til si'n, tækju þar við búi og önnuð-
ust sig, og það gerðu þau. Þannig
stóðþetta i nokkurár, og á meðan
var Hermann Jónasson —
Drauma-Hermann — skólastjóri
á Hólum, en svo fór pabbi þangað
aftur og var skólastjóri 1 nokkur
ár.
Ég fæddist haustið 1887. Þegar
ég var sex ára gömul, dó móðir
min. Við vorum sex systkinin,
Björn Jósefsson, siðar læknir á
Húsavík, elztur, og Einar J.
Reynis yngstur. Þegar mamma
dó, var mér komið i fóstur til
frænku minnar. Margrétar Si-
monardóttur i Brimnesi I Skaga-
firöi, og manns hennar, Einars
Jónssonar, en móðir min og hún
voru bræðradætur og miklar vin-
konur. Mamma var meira að
segja lika fædd I Brimnesi, þvi að Kristrún Jósefsdóttir. Tlmamynd Róbert.
þau byrjuöu búskapinn þar, afi
minn og amma.
— Það hefur vist ekki væst um
þig hjá frænku þinni I Brimnesi?
— Nei, sannarlega ekki . Þar
var ákaflega mikiö myndarheim-
ili, að ýmsu leyti á undan timan-
um og til fyrirmyndar á margan
hátt. Þar var mikil rausn I búi,
gestkvæmtmjög.og tekið jafn vel
á móti öllum, hvort sem rikis-
menn og höfðingja eöa volaða
umrenninga bar að garöi.
— Voru samt ekki hinir ytri
lifnaöarhættir með gömlu sniði,
þóttheimilið væri aöýmsu leyti á
undan samtima sinum?
— Jú, jú. Það var tildæmis allt-
af lesinn húslestur á hverju kvöldi
frá veturnóttum til sumarmála. A
haustin var byrjað á kvöldhug-
vekjum, og þær voru lesnar fram
að föstu. Þá var byrjað á föstu-
hugvekjum, og jafnframt sungnir
allir Passiusalmarnir. — Ég man
vel eftir þvi, að þegar ég var sjö
og átta ára, haföi ég þann sið aö
krjúpa bakvið stúlkurnar, þegar
þær voru aö syngja, og las á bók-
ina hjá þeim. Þannig læröi ég að
lesa „gamla letrið”, sem kallað
var.og lærðiþað svovel að ég var
alltaf jafn vel læs á þaö og lat-
neska letrið.
— Var ekki lesinn húslestur á
sunnudögum allan ársins hring?
— Jú, aö sjálfsögöu. Þá var oft
lesin Jóns-Postilla, en mörgum
þótti hún dálitið strembin. Auö-
vitað var mér sagt að hreyfa mig
ekki á meöan á lestrinum stæöi,
enda sátu allir prúöir og hátiðleg-
ir undir lestrinum. En að lestri
loknum var ég oft spurð út úr til
þess aö ganga úr skugga um,
hvort ég hefði nokkuö veriö aö
hlusta á það sem fram fór. Ég
reyndi þá aö hlusta á einhvern
kafla svo vel að ég gæti fariö meö
hann svo að segja orðréttan, og
það var látið gott heita, en hrædd
er ég um, að hitt hafi þó veriö
meira sem fór alveg fyrir ofan
garð og neöan hjá mér.
,,Fósturfaðir minn las
íslendingasögurnar....”
— En þá eru það nú atvinnu-
hættirnir. Var ekki fært frá á
æskuheimili þinu?
— Jú, það var alltaf gert, en
samt þurfti ég aldrei að smala
kviaám og þvi siður að sitja yfir
— Rætt við niræða konu,
Kristrúnu Jósefsdóttur
er aldrei
lei«