Tíminn - 30.10.1977, Blaðsíða 19

Sunnudagur 30. október 1977
19
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Jón Sigurösson. Auglýsingastjóri: Stein-
grimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmda-
stjórn og auglýsingar Siöumúla 15. Simi 86300.
Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
86387. Verö I lausasölu kr. 80.00. Askriftargjald kr. 1.500 á
mánuöi. Blaöaprent h.f.
Þjóðríkið
íslendingar háðu langa baráttu fyrir þvi að hér
risi islenzkt og þjóðlegt rikisvald. Og að mörgu
leyti má segja að rikið sé æðsta mynd þjóðarhug-
sjónarinnar. Það er samnefnari i þjóðfélaginu,
undinn af sögulegum og siðrænum, menningar-
legum og þjóðræknislegum toga.
Sem slikt er rikið hafið yfir efnishyggju og lifs-
gæðakapphlaup og þvi fært um að koma i veg fyr-
ir að öfgar i þeim efnum vinni þjóðinni tjón. Á
sama hátt er rikið, sé valdi þess ekki misbeitt,
hafið yfir þá togstreitu sem innbyrðis kann að
gæta milli hagsmuna og flokka i þjóðfélaginu.
Á okkar dögum verður þetta eðli og hlutverk
rikisins enn brýnna en endranær.
Tvenn öfl vinna nú að þvi að grafa undan þeim
stjórnarstofnunum sem þjóðin hefur komið upp.
Annars vegar magnast einstaklingshyggjan og
tekur á sig æ meiri svip verðbólgubrasks.Hins
vegar harðnar togstreita hagsmunasamtaka
stétta og starfshópa i verðbólgunni, en undir hana
er kynt með úreltri goðsögn siðustu aldar um
„stéttabaráttuna” sem meginafl sögunnar.
Krafa súum niðurbrot rikisins, sem fram hefur
komið nýlega, nýtur stuðnings beggja þessara
afla, enda þótt stuðningurinn sé veittur af hvoru
með sinum hætti. Bæði öflin vilja ná úrslitavöld-
um i samfélaginu og setja almannavaldinu skil-
mála.
Einstaklingshyggjumenn rangsnúa almennum
mannréttindum þannig að rikið megi ekki halda
allsherjarreglu og verja hinn veika i þjóðfélag-
inu. Hins vegar krefjast hagsmunasamtökin
þess, að fá svo nefnt „stöðvunarvald” um alla
starfsemi i landinu án tillits til þjóðlegra heildar-
hagsmuna.
Kröfur beggja eru óþjóðlegar og háskalegar vel-
ferð þjóðarinnar. Þjóðleg samstaða er m.a.
mikilvæg vegna þess hve þjóðin er fámenn, að-
stæður i landinu að ýmsu leyti örðugar og lega
landsins áveðurs i alþjóðasamskiptum.
Um þessar mundir ber einkum að vara sterk-
lega við þessum kröfum, þar eð gliman við óða-
verðbólguna krefst sameiginlegra átaka.
íslendingar þurfa flestu fremar sterkt og
myndugt rikisvald. Og þetta rikisvald verður að
vera fært um að taka sér frumkvæðium þau mál
sem mestu skipta. Rikisvaldið á að setja þær
reglur sem i samfélaginu gilda. Það á að setja
samfélagsöflunum skilmála, marka þeim bás i
samræmi við hag þjóðarinnar allrar.
Sá er munurinn á alræði og lýðræðisriki að lýð-
ræðisrikið tekur umboð sitt frá þjóðirini og virðir
mannréttindi og athafnafrelsi. Lýðræðislegt
rikisvald semur við samfélagsöflin og tekur tillit
til hagsmuna þeirra og réttar.
En lýðræðisrikið lætur ekki setja sér skilmála.
Hnignun þjóða sést m.a. af þvi að rikinu er gert
að semja i veikleika, upp á miskunn hömlulitillar
kröfugerðar i þjóðfélaginu og hótana um beitingu
valds.
Vilji þjóðarinnar á að vera vilji rikisins. Vilji
þjóðarinnar er sterkt, myndugt og þjóðlegt rikis-
vald sem tekur frumkvæði fyrir hönd heildarinn-
ar gegn sérhagsmunum og yfirgangi
sundrungarafla.
JS
ERLENT YFIRLIT
ESnangrun Woods
mælist iUa fyrir
Pögn hans getur orðið áhrifameiri en skríf hans
Steve Biko
EINS OG SKÝRT var frá I er-
lenda yfirlitinu i fyrradag,
hefur stjórn Suöur-Afrlku
gripið til þess örþrifaráös aö
banna alía friösamlega fé-
lagsstarfsemi blökkumanna,
sem beinist aö einhverju leyti
gegn kynþáttam isréttinu.
Afleiðingin getur vart oröiö
önnur en sú, aö skæruliðasam-
tök risa upp og reyna aö
minna á réttindaleysi blökku-
manna meö skemmdarverk-
um. Stjórnin bannaöi ekki aö-
eins umrædd félagssamtök
blökkumanna, heldur lét fang-
elsa eöa einangra marga
helztu leiötoga þeirra. Til viö-
bótar lét hún einangra einn
þekktasta blaðamann lands-
ins, Donald Woods, sem er af
hvitum kynstofni — meira aö
segja meö hreint Búablóö i
æöum. Einangrun hans hefur
sætt miklum mótmælum
blaöamanna viöa um heim og
ritstjórar allra blaöa i Suður-
Afriku, sem eru gefin út á
ensku, hafa mótmælt henni.
Hins vegar hefur henni ekki
verið mótmælt af ritstjórum
þeirra blaöa, sem eru gefin út
á mállýzku Búa, en þeir
mynda kjarnann i stjórnar-
flokknum.
Donald Woods var staddur á
flugvellinum i Jóhannesar-
borg á leið til Bandarikjanna i
fyrirlestrarferð, þegar honum
var snúið við og hann fluttur
til heimilis sins I East London,
sem er um 80 þús. manna
borg. Honum voru jafnframt
gefin fyrirmæli um aö hann
mætti ekki yfirgefa það næstu
fimm árin, nema þegar hann
mætti vikulega á lögreglustöö-
ina og gæfi skýrslu um, aö
hann heföi hlýtt banninu.
Hann má ekki skrifa neitt i
blöð eöa láta hafa neitt eftir
sér opinberlega á þessum
tima. Vandlega veröur fylgzt
meö þvi, aö hann komizt ekki
úr landi. Þetta bann á aö
haldast til 31. október 1982.
ÁSTÆÐAN til þessarar ein-
angrunarer sú, aö Woods var
náinn vinur Steves Biko, unga
blökkumannaleiötogans, sem
nýlega lézt i fangelsi meö
dularfullum hætti. Woods
haföi ekki aöeins skrifaö lof-
samlega um hann i blaö sitt,
East London Daily Dispatch,
heldur einnig i erlend blöö, en
hann hefur veriö fréttaritari
margra erlendra stórblaöa
um nokkurt skeiö og þvi kunn-
ur mörgum blaöamönnum er-
lendis. Þegar fregnin barst
um dauöa Bikos, birti Woods
af honum stóra forsiðumynd I
litum i blaöi smu og skrifaöi
um hann sem þjóöhetju og
pislarvott. Jafnframt hóf hann
haröa hrið gegn stjórnarvöld-
unum og kraföist fullra upp-
lýsinga um hvernig dauöa
hans heföi boriö aö höndum.
Þetta varö til þess, aö James
Kruger dómsmálaráöherra lét
undan og fyrirskipaði rann-
sókn. Jafnframt gaf hann fyr-
irheit um, að heföi Biko látizt
af mannavöldum, yröi komiö
fram refsingu á hendur þeim
seka eöa seku. Endanlega hef-
ur ekki veriö skýrt frá niöur-
stööu þessarar rannsóknar, en
fullvi'st er þó taliö, aö áverkar
hafi verið á likinu og sennileg-
ast aö Biko hafi látizt af höfuö-
höggi. Aöur en Biko var fang-
elsaður, haföi hann rætt um
þaö viö Woods, aö vel gæti svo
fariö, aö þeir sæjust ekki aftur
og hann létist i fangelsinu,
eins og oröið hefur hlutskipti
margra forustumanna
blökkumanna aö undanförnu,
en yfirleitt hefur þá verið til-
kynnt, aö þeir hafi framiö
sjálfsmorö.BikobaöWoods aö
trúa engum slikum sögum um
sig, ef til kæmi, þvi aö hann
myndi aldrei gripa til sliks.
Upphaflega var tilkynnt um
lát Bikos, aö hann heföi látizt
af völdum hungurverkfalls, en
þeirri sögu trúir enginn leng-
ur.
DONALD WOODS er Búi aö
ættum, eins og áöur segir, 43
ára. Hann er fæddur og uppal-
inn i sveitahéraöi i Transkei.
Faðir hans var vel efnum
búinn og Ihaldssamur og var
Woods alinn upp I mjög Ihalds-
sömuumhverfi.Hann kynntist
þó verulega Transkeibúum og
læröi vel mál þeirra, xhosa.
Faöir hans vildi helzt aö hann
yröi lögfræðingur, en Woods
taldi þaö ekki henta sér og
ákvaö aö veröa blaöamaöur.
111 undirbúnings þvl starfi
dvaldi hann tvö ár i Bretlandi
og Kanada og vann viö blöö
þar.Eftir heimkomuna réöist
hann til East London Daily
Dispatch, og varö ritstjóri
þess fyrirl2árum. Þetta blaö
var áöur eitt Ihaldssamasta
blaö Suður-Afriku, en hefur
mjög færzt I frjálslyndari átt
undir stjórn Woods. Þaö er
gefiö út I 32. þús. eintökum og
er aöalútbreiösla þess meðal
blökkumanna. I East London
eru um 80 þús. ibúar, eins og
áöur segir, og eru nær allir
þeirra hvitir. 1 úthverfum
borgarinnar eöa i grennd
hennar búa hins vegar 400-500
þús. blökkumenn.
Stjórn Suöur-Afriku hefur
hneppt Woods i einangrun og
bannaö honum aö skrifa og
tala opinberlega. Þótt Woods
sé vel ritfær, getur þögn hans
af völdum stjórnvalda Suður-
Afriku reynzt þeim enn skað-
legri en skrif hans.
Þ.Þ.