Fréttablaðið - 03.06.2006, Blaðsíða 16

3. júní 2006 LAUGARDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Pétur Gunnarsson og Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
NFS Í BEINNI
Á VISIR.IS
35.000 gestir vikulega
sem dvelja í u.þ.b. eina klst. hver.
Auglýsingasími 550 5000.
Hvað á sveitarfélagið að heita?
Fjölmargir íbúar í Ólafsfirði sem
Fréttablaðið hafði samband við lýstu
yfir óánægju sinni með þau nöfn sem
þeir gátu kosið um á nýja sveitarfélagið.
Nöfnin fjögur voru Fjallabyggð, Hnjúka-
byggð, Tröllaskagabyggð og Ægisbyggð.
Þeir voru þó þeirrar skoðunar að skásta
nafnið af þeim fjórum sem kosið var um
hefði orðið fyrir valinu en það er Fjalla-
byggð eins og flestir vita. Þeir voru þó
ósáttir við það að nafnið Norðurbyggð
skyldi ekki hljóta náð fyrir augum nafna-
nefndarmanna sem sögðu það vera of
víðtæka skírskotun sem hljóta að teljast
nokkuð undarleg rök ef Vesturbyggð og
Austurbyggð þykja bera nafn með rentu.
En þeir óánægðu geta þó sennilega
huggað sig við það að nöfn eins og
Hyrna og Göng urðu ekki fyrir valinu en
þau voru á meðal tillagna sem nefnd-
inni bárust. Sennilega þætti þeim lítill
sómi að því að vera Gangamenn eða
Hyrningar.
Heldur er ólíklegt að tillagan um nafnið
SiglÓ hafi komið frá Ólafsfirðingi.
Vinir í raun
Litháar standa nú fyrir undirskriftasöfnun
til þess að þakka íslensku þjóðinni fyrir
að hafa fyrstir allra viðurkennt sjálfstæði
þeirra fyrir fimmtán árum. Takmarkið
er að safna 300 þúsund undirskriftum,
einni fyrir hvern Íslending. Í ágúst stend-
ur svo til að afhenda Ólafi
Ragnari Grímssyni, forseta
Íslands, undirskriftirnar.
Sinn er siður í landi hverju
en það hefur verið háttur
okkar Íslendinga að
þegar aðrir reynast
okkur vel þá fáum
við þá til skrifa
undir ...samn-
inga.
Að drekkja ráðherra og umræðu
Valgerður Sverrisdóttir minnti okkur
á það um daginn að menn verða að
gæta velsæmis í hitamálum jafnvel þótt
þeir feli sig í mannfjölda. Á áletrunar-
spjaldi sem borið var í mótmælagöngu
Íslandsvina síðasta laugardag var áletrað
„Drekkjum Valgerði en ekki Íslandi.“ Hún
hefur óskað eftir að lögregla rannsaki
hvort þetta varði við lög. Fjölmörg mál-
efnaleg rök hafa verið færð fyrir því að
Kárahnjúkavirkjun væri óskynsamlegur
kostur. Þau rök náðu þó ekki augum
og eyrum landsmanna í
þessari mótmælaaðgerð
í jafn miklum mæli og
þetta bagalega slagorð.
Það má því segja að
þetta slagorð hafi
drekkt málefnalegu
umræðunni í þetta
skiptið.
jse@frettabladid.is
Núna um helgina fara fram þing-
kosningar í Tékklandi, þær fyrstu
frá því að Tékkar gengu í Evrópu-
sambandið 2004. Mikil spenna ríkir
í tékkneskum stjórnmálum enda
eru fjölbreyttir valkostir í boði.
Líkt og í íslenskum sveitarstjórn-
um er þó ekki víst að fylgi flokka
meðal kjósenda ráði endilega
úrslitum heldur skiptir hitt líka
máli, hvernig þeim gengur að fóta
sig í vandasömum stjórnarmynd-
unarviðræðum í kjölfarið.
Líklegast er að eftir kosningar
verði stærsti flokkur Tékklands
annar tveggja, Sósíaldemókratar
(CSSD) sem eru undir stjórn Jiri
Paroubek, eða fyrrverandi valda-
flokkur landsins, Borgaralegi lýð-
ræðisflokkurinn (ODS). Skoðana-
kannanir eru misvísandi en
líklegast er að báðir þessir flokkar
fái fylgi á bilinu 25-30 prósent.
Sósíaldemókratar fengu 70 þing-
sæti af 200 í seinustu þingkosning-
um og gátu myndað ríkisstjórn
með Kristilega lýðræðisflokknum
(KDU-CSL) og Frelsisbandalaginu.
Leiðtogi flokksins, Stanislav Gross,
þurfti hins vegar að segja af sér
embætti forsætisráðherra eftir
hneykslismál í fyrra. Paroubek
hefur sveigt flokkinn aftur til
vinstri og leggur nú áherslu á hefð-
bundin stefnumál jafnaðarmanna.
Töluverð óeining hefur verið innan
ríkisstjórnarinnar. Kristilegi lýð-
ræðisflokkurinn hefur á undan-
förnum mánuðum gefið vísbend-
ingar um að hann vilji halla sér til
hægri eftir kosningar, og hefur
stundum verið eins og stjórnarand-
stöðuflokkur.
Borgaralegi lýðræðisflokkurinn
hreppti 58 þingsæti í seinustu þing-
kosningum en er nú spáð fylgis-
aukningu. Meginkosningamál
flokksins er að lækka skatta. Hann
lofar 15 prósenta tekjuskatti, 15
prósenta virðisaukaskatti og
afnámi allra annarra skatta. Annað
mál sem greinir flokkinn frá Sósí-
aldemókrötum er afstaðan til
evrunnar. Stofnandi flokksins, Vac-
lav Klaus, hefur alla tíð haft horn í
síðu Evrópusambandsins. Hann er
nú orðinn forseti Tékklands en
Mirek Topolanek, eftirmaður hans,
stefnir nú að því að verða forsætis-
ráðherra við hlið hans.
Fjórði flokkurinn sem keppir
um völdin er Kommúnistaflokkur-
inn (KSCM) sem er nú undir stjórn
nýs leiðtoga, Vojtech Filip. Fráfar-
andi formaður, Miroslav Grebenic-
ek, þótti of tengdur stalínískri for-
tíð flokksins, en hafði samt sem
áður náð að auka fylgi hans í 18,5
prósent í seinustu kosningum.
Kommúnistar hafa siglt á milli
skers og báru þar sem þeir skil-
greina sig sem nýjan og endur-
bættan flokk en höfða jafnframt
sterkt til þeirra sem hafa orðið
undir í lífsbaráttunni síðan 1989 og
sakna „gömlu góðu daganna“. Þrátt
fyrir að Sósíaldemókratar hafi
látið hátt um andúð sína á Komm-
únistum í orði hafa þeir í verki
reitt sig mjög á þá við að koma í
gegn málum ríkisstjórnarinnar á
þinginu. Brotthvarf Grebeniceks
gæti orðið þeim átylla til að mynda
nánari tengsl við þennan leynilega
bandamann. Málefni Kommúnista-
flokksins eru hefðbundin baráttu-
mál verkalýðsflokks, þeir vilja
hækka laun verkafólks og bætta
heilsugæslu. Þá hefur flokkurinn
barist einarðlega gegn utanríkis-
stefnu núverandi ríkisstjórnar,
sem er mjög hliðholl Bandaríkjun-
um.
Líklegt er að Frelsisbandalagið
hverfi af þingi þar sem gerðar eru
kröfur um að flokkar nái fimm pró-
sentum til að fá sæti á þinginu.
Flokkurinn er sá frjálslyndasti á
tékkneska þinginu og vill m.a. lög-
leiða marijúana. Á hinn bóginn er
líklegt að Flokkur græningja
(Strana zelených) komist inn á þing
í þetta sinn, þar sem fylgi hans í
skoðanakönnunum hefur verið á
bilinu 8-10 prósent. Leiðtogi flokks-
ins er Martin Bursik, fyrrverandi
umhverfisráðherra. Meðal stefnu-
mála flokksins eru auknir umhverf-
isskattar, aukið aðgengi að mennt-
un, jafnréttismál og neytendavernd.
Gott gengi flokksins bendir til þess
að margir Tékkar séu orðnir þreytt-
ir á ofuráherslu stjórnvalda á hag-
vöxt, enda benda kannanir til þess
að þeir séu almennt bjartsýnir á
efnahagslega framtíð landsins. Á
hinn bóginn hafa þeir áhyggjur af
litlu gegnsæi í stjórnvaldsákvörð-
unum, aukinni loftmengun og
skorti á sjálfbærri þróun efnahags-
lífsins. Þar að auki hafa græningjar
nú látið af langvinnum deilum og
flokkadráttum og sameinast undir
stjórn Bursiks. Óvíst er hvort þeir
muni starfa til hægri eða vinstri
eftir kosningar. Kjósendahópur
þeirra minnir að ýmsu leyti á
stuðningsmenn Borgaralega lýð-
ræðisflokksins, kjarni hans eru vel
menntaðir borgarbúar. Á hinn bóg-
inn hefur Klaus forseti verið mjög
andsnúinn umhverfisstefnu og
talið er að áhrif hans geti valdið
því að Borgaralegi lýðræðisflokk-
urinn leiti fremur eftir samstarfi
við Sósíaldemókrata.
Allir áhugamenn um evrópsk
stjórnmál hljóta að fylgjast spennt-
ir með úrslitum þingkosninganna í
Tékklandi. Ekki síst er spennandi
að sjá hvort umhverfissinnar kom-
ast til áhrifa í landi flauelsbylting-
arinnar sem gengið hefur í gegn-
um öfgar ríkissósíalisma og
frjálshyggju á fáeinum áratugum.
Hugsanlega munu Tékkar ryðja
brautina fyrir þróun í öðrum ríkj-
um Austur-Evrópu, eins og þeir
hafa gert oft áður. ■
Spennandi kosningar í Tékklandi
Í DAG
GRÆN
STJÓRNMÁL
SVERRIR
JAKOBSSON
Líklegt er að Flokkur græningja
komist inn á þing í Tékklandi í
kosningum núna um helgina.
Mig langar til að beina spurningum
til hagfræðinga, til að mynda
Ásgeirs Jónssonar hjá KB banka,
því fréttin „Neysla fólks dregst
saman“ (Fréttablaðið 2. júní 2006,
bls. 16) vakti mig til umhugsunar.
Í fréttinni stendur: „Í mars voru
fluttir inn bílar fyrir 3,5 milljarða
en í apríl fyrir rúma tvo milljarða.
Það er mikill samdráttur og telst
líklegt að mettun sé orðin á mark-
aði með fólksbíla. Ásgeir [Jónsson
aðalhagfræðingur KB banka] segir
ekki ólíklegt að það taki tvö til þrjú
ár þangað til innflutningur tekur að
aukast aftur miðað við það sem
sagan sýnir.“
Gera hagfræðingar ekki ráð
fyrir vitundarvakningu í umhverf-
ismálum; vitundarvakningu sem
hvetur fólk til spottast um bæinn á
hjólum eða góðum skóm? Gera þeir
aðeins ráð fyrir að (flest)allir kaupi
bifreiðar eins reglulega og oft og
þeir geta og buddan leyfir og að
einkaneyslan haldist iðulega í hend-
ur við væntingavísitölu Gallup?
Ásgeir Jónsson segir í Frétta-
blaðinu: „Hér skipta þrír þættir
mestu máli, mettunaráhrif einka-
neyslu, veikindi krónunnar og háir
vextir. Aukin verðbólga og minni
væntingar neytenda spila einnig
inn í.“
Getur hugarfarsbreyting ekki
skipt meginmáli? Getur ekki verið
að minni áhugi neytenda á bifreið-
um skipti líka máli eða breytt við-
horf, fræðsla um loftslagsbreyting-
ar og mengun í borgum? Eða
hræðsla við að neyslumenningin sé
óhagstæð lífinu á jörðinni? Eða þá
hugmyndir um hagkvæmar og
heilsusamlegar sjálfbærar sam-
göngur sé málið?
Ég þarf að fá svör við þessu sem
fyrst. Einnig langar mig að vita
hvort dæmi séu til um að hugar-
farsbreyting, fræðsla eða hræðsla,
hafi breytt neysluvenjum. Ef eng-
inn hagfræðingur svarar vona ég
að einhver blaðamaður spyrji þá
um þetta. ■
Er æskilegt að neytendur skipti um skoðun?
UMRÆÐAN
SAMGÖNGUR
GUNNAR HERSVEINN
RITHÖFUNDUR OG HJÓLREIÐAMAÐUR
Niðurstaða Hæstaréttar í máli Jónínu Benediktsdóttur gegn Fréttablaðinu er ekki aðeins sigur fyrir blaðið heldur einnig íslenska fjölmiðla.
Að dómi Hæstaréttar föllnum má vera ljóst að sýslumenn,
hvar sem þeir eru í sveit settir, mega hugsa sig að minnsta
kosti tvisvar um áður en þeir halda í sambærilegan leiðangur
og sá í Reykjavík gerði þegar hann kom á ritstjórnarskrifstofu
Fréttablaðsins 30. september síðastliðinn og krafðist gagna
sem blaðið hafði notað við fréttaskrif sín.
Sú aðgerð var með öllu óþolandi enda fól hún í sér að íslensk-
ir blaðamenn máttu búast við að fulltrúar yfirvalda gætu birst
fyrirvaralaust og heimtað upplýsingar sem ógnuðu trúnaði
þeirra við heimildarmenn sína. Það var ekki að ástæðulausu að
Blaðamannafélag Íslands sendi frá sér harðorða yfirlýsingu í
kjölfar aðgerða sýslumanns þar sem þær voru meðal annars
kallaðar aðför að tjáningarfrelsinu.
Blaðamannafélag Íslands hefur staðið þétt með Fréttablað-
inu í þessu máli og sýndi ákveðna dirfsku þegar dómnefnd
félagsins verðlaunaði greinaskrif blaðsins í tengslum við
tölvupóstinn fyrir rannsóknarblaðamennsku ársins. Full
ástæða er til að þakka þann stuðning enn á ný.
Dómur Hæstaréttar er einnig ánægjuleg staðfesting á því
sem fulltrúar Fréttablaðsins hafa alltaf haldið fram og aldrei
efast um, eða því að fréttir sem voru unnar upp úr tölvupósti
Jónínu Benediktsdóttur „höfðu að geyma efni, sem átti erindi
til almennings“, svo vitnað sé beint í dóminn. Í þessum orðum
Hæstaréttar er falinn kjarni málsins: Efnið átti erindi við
almenning.
Blaðamenn Fréttablaðsins máttu hins vegar sæta þungum
sökum vegna þessara skrifa. Fyrrverandi formaður Sjálfstæð-
isflokksins og fleiri áhrifamiklir menn töluðu um misnotkun á
fjölmiðlum og að hið eina fréttnæma væri stuldur á persónu-
legum gögnum. Niðurstaða Hæstaréttar tekur af allan vafa
um hið gagnstæða.
Hér skal það enn og aftur ítrekað að blaðamenn Fréttablaðs-
ins gerðu sig ekki seka um þjófnað. Blaðinu barst tölvupóstur
þar sem var að finna mikilvæg og upplýsandi innlegg í mál
sem hefur sett sterkan svip á samfélagið undanfarin ár. Var
eftir fremsta megni leitast við að meðhöndla tölvupóstinn
þannig að einkalífi þeirra sem komu við sögu væri haldið utan
við fréttaflutninginn. Í dómsorði Hæstaréttar kemur enda
fram að „ekki hafi verið gengið nær einkalífi áfrýjanda en
óhjákvæmilegt var í opinberri umræðu um málefni, sem varð-
aði almenning“.
„Við segjum fréttir“ eru einkunnarorð Fréttablaðsins og
þau orð voru höfð að leiðarljósi við vinnslu á þessu viðkvæma
máli eins og í öðrum málum. Fréttablaðið kappkostar að upp-
lýsa lesendur sína og lætur þeim eftir að vega og meta þær
upplýsingar sem koma fram í skrifum þess. Dómur Hæsta-
réttar er mikilvægur, en dómur lesenda er okkur enn mikil-
vægari. ■
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Dómur Hæstaréttar er sigur fyrir íslenska
blaðamenn.
Átti erindi til
almennings