Tíminn - 12.09.1978, Síða 8

8
Þri&judagur 12. september 1978
á víðavangi
Gerist
þetta
Seint i fyrrahaust fór undir-
ritaöur ásamt tveim öörum
starfsmönnum Timans i eins
dags ferðalag um nokkurn
hluta Suöurlandsundirlendis.
Þar skiptum við liði og önnuö-
umst hvert sinn þátt þeirra
verkefna, sem fyrirhugað var
að vinna. Þegar ég hafði lokið
erindum minum á einum bæn-
um, var húsmóöirin þar svo
vinsamleg að aka mcr til
næsta áfangastaöar, þvi að
hvort tveggja var, að leiöin
var óþægilega löng gangandi
manni. og ég auk þess ókunn-
úgur.
Sem við ókum „afleggjara”
frá bænum, áieiðis að aðal-
veginum, mættum við börn-
um, á að giska þrettán ára
gömlum, sem voru auð-
sjáanlega að koma heim úr
skóla. Hiísfreyja stöðvaði nú
hilinn og skipti nokkrum orð-
um við börnin, bað þau að lesa
lexiurnar sinar strax og þau
kæmu heim, og minnti þau á
að þaö væri ekki langt til
kvöldsins. — Klukkan mun
hafa verið hálfsex, þegar
þetta var.
Sfðan ókum við leið okkar,
og þegar við vorum komin
spölkorn frá börnunum, sagði
frúin: „Þessi eru nú búin að
vera á feröinni siðan klukkan
hálfsjö I morgun.” Mér varð
víst orðfall f svipinn — Irúði
naumast minum eigin eyr-
um,— en svo hváöi ég eins og
sá sem skilur ekki þaö sem
hann heyrir. Þar næst bað ég
um nánari skýringu, og fékk
hana:
Mér hafði ekki misheyrst.
Þessibörn voruvakiná hverj-
-
enn?
um einasta virkum morgni
klukkan rúmlega sex, eða í
siöasta lagi laust fyrir hálfsjö.
Um klukkan hálfsjö reyna þau
að borða morgunmatinn sinn,
(og má nærri geta hvernig
matarlyst barna er um það
leyti sólarhringsins l.Siðan
þurfa þau aö komast frá heim-
ilum sfnum út á veg, þar sem
stór skólabfll ckur um og
smalar börnunum saman
þegar klukkan er á seinnipart-
inum i sjö. Laust fyrir klukkan
átta er billinn kominn með
allan barnahópinn þangaö
sem skólinn er, og kennsla
hefst klukkan átta. Þó var
ekki betur ástatt um niðurröö-
unina f fyrrahaust en svo, að
suma daga vikunnar gátu sum
barnanna ekki hafið nám fyrr
en klukkan hálftiu og voru þá
liðnir fullir þrir klukkutimar
siöan þau voru aö borða
morgunmatinn sinn heima.
Klukkan fjögur um daginn
lagði skólabiUinn aftur á stað
út i sveitina, — og enn kemur
skipulagið (eða skipulagsleys-
ið, öllu heldur), til sögunnar:
Sum barnanna voru ekki
nema i einni kennslustund eft-
ir hádegið, en komust þó ekki
af stað heim til sin fyrr en
klukkan fjögur, eins og áöur
segir. Þegar svo skólabillinn
skilaði loks börnunum af sér
úti á vegi, áttu þau eftir að
ganga þaðan og heim tU sin,
sem i sumum tilvikum var
drjúgur spölur. Og nú mættum
við þeim, þar sem þau voru á
heimleið með skólatöskurnar
sinar um klukkan hálfsex slð-
degis. Þá áttu þau eftir heima-
nám, kvöldverö og annað það
sem gera þurfti heima.
Ungir borgarar á leiö i skóla.
,,Ég hefði verið kærð-
ur”
Allt þetta sagði þessi sveita-
kona mér á rólegan og
prúðmannlegan hátt, og meira
að segja án allrar þykkju, að
þvi er mér virtist, en hitt duld-
ist ekki, aö hún kenndi i brjósti
um börn sin. Þegar hún hafði
ekið mér á leiöarenda, og ég
var farinn að vinna verk mitt
á öðrum bæ, sagði ég bóndan-
um þar, hvað hún heföi sagt
mér, og ég lét þess getið, að
mér hefði blöskraö saga
hennar. Bóndi sagði, — og
kvaö fast að orðunum: Mér
kemur þetta sjálfsagt ekki viö,
því að m in börneru fyrir löngu
orðin fullorðið fólk, en ef ég
heföi farið svona með þau,
þegar þau voru á þessum
aldri, þá hefði ég verið kærður
fyrir barnaverndarnefnd.
Það var og. Nokkru seinna
ræddi ég i útvarpi við fræðslu-
stjórann á Austurlandi, og
sagöi honum meðal annars frá
þessu fyrir framan hljóðnem-
ann.Égtókfram.aö mér dytti
ekki i hug að þetta væri nein-
um einum aðila að kenna,
hvorki stofnun né einstaklingi.
Trúlegast væri að þetta hefði
einhvern veginn „oröiö
svona,” án þess að nokkur
maður ætlaðist til þess. Hann
svaraði þvi til, að hér væri
tvimælalaust um tvenns konar
brot að ræða: Fyrst og fremst
brot á lögum um vernd barna
og unglinga.og i ööru lagi brot
á reglugerð, sem segir til um
það, hversu langur timi megi
fara til þess daglega að aka
nemendum að og frá skólan-
um, þar sem þeir stunda nám
sitt.
Satt að segja átti ég von á
stormi eftir þennan út-
varpsþátt. Ég taldi vist að
mér yrði bent á, að ég væri að
tala um mál, sem mér kæmi
ekkert við, og liklegt að ýmsir
yrðu til þess að útskýra fyrir
mér einhverjar ástæður, sem
mér væru ókunnar, og sem
rýttlættu, eða afsökuöu að
minnsta kosti þetta fáránlega
fyrirkomulag. En ekkert slikt
gerðist. Ekki lét einn einasti
maður til sin heyra til réttlæt-
ingar eða útskýringar á þessu,
en ýmsir út i frá hafa látið i
ljós botnlausa undrun sina.
Enn á ný skal það tekið
fram, skýrt og greinilega, að
hér er ekki verið að kenna
neinum einum aðila um neitt,
— hvorki stofnun né
einstaklingi. Hins vegar ættu
allir að geta skilið það, að við
svo búið má ekki standa.
Hvaða skrifstofumaður eða
starfsmaður i opinberri þjón-
ustu halda menn að myndi
láta bjóða sér þann vinnutima,
sem lýst hcfur verið hér að
framan? Auðvitað enginn
þeirra, enda dvtti vist öngvum
manni i hug að fara fram á
slíkt viðþá. En þetta látum við
okkur sæma og bjóða börnum
okkar — þjóð sem veltir sér i
efnahagslegri velsæld og
margvislegum ytri þægind-
um.
Ekki einkamál neins.
Það þjóðfélag, sem hefur
vcrið að mótast hér á landi
siðustu þúsund árin eða svo, á
ekki og þarf ekki að vera
einhver „hál fguðdómlegur
djöfull,” sem drottnar yfir lifi
og limum þegnanna. „lláskóli
baðstofunnar” hefur
óhjákvæmilega þokað fyrir
nýjum siðum, en lon-og-don—
seta á hörðum skólabekkjum
hefur komið i staðinn. Hvort
þar var skipt um til góös, skal
látiö ósagt að sinni, sú spurn-
ing er fyrir utan ramma þessa
greinarkorns. Hitt er víst, að á
þessu sviði eins og mörgum
öðrum, er aðgátar þörf.
Þessar linur eru skrifaðar
vegna þess, að nú eru skólarn-
irá landi hér að taka til starfa,
hver af öðrum, og islensk ung-
menni flykkjast inn fyrir dyr
þessara stofnana þúsundum
saman. Sumir eru glaðir og
kátir með nýjabrumið I öllum
taugum, aðrir leiðir og þreytt-
ir eftir þrásetu undanfarinna
vetra. Vonandi er, að það
ástand sem lýst var i upphafi
þessarar greinar, fýrirfinnist
ekki lengur i neinni sveit á
islandi. En sé svo, að þetta
eða þessu likt eigi sér enn stað
einhvers staðar á landinu, þá
er þaö auðvitaö ekki neitt
einkamál þeirrar sveitar eða
þcss byggðarlags, þar sem
slikt viðgengst. —VS.
Bragi Kristjánsson skrifar um heimsmeistaraeinvigið
Kortsnoj slapp
með „skrekkinn”
Kortsnoj kom á óvart, er hann
valdi Caro-Kann vörn I 20.
einvigisskákinni. Hann er
greinilega undir áhrifum
aðstoðarmanns sin, Keenes. Sá
siöarnefndi hefurað undanförnu
teflt afbrigði það, sem Kortsnoj
valdi, og auk þess birt um það
tvær greinar. Varla er þó hægt
að hugsa sér ólikari skákmenn
en Kortsnoj og Keeneog þvi er i
meira lagi vafasamt, að upp
áhaldsbyrjanir Keenes henti
Kortsnoj. Áskorandinn kunni
ekki vel viö sig i þeirri stööu,
sem upp kom i 20. skákinni.
Staða hans versnaði smátt og
smátt og þegar skákin fór i biö,
töldu sérfræöingarnir viöfrægu
á Filipseyjum liklegt að Kort-
snoj gæfist upp i biðstöðunni.
Veikur biðleikur Karpovs gaf
áskorandanum færi, sem nægðu
tii jafnteflis eftir harða baráttu.
20. skákin
1. e4 cG
Kortsnoj hefur sjaldan eöa
aldrei teflt þessa byrjun áöur.
2. d4 d5 3. Hc3 —
Onnur algeng leiö er hér 3. exd5
cxd5 og siðan 4. Bd3 ásamt 5. c3
eöa 4. c4.
Hvitur græðir ekkert á lokun
miðborðsins: 3. e5 Bf5 4. Re2 e6
5. Rg3 Bg6 (eöa jafnvel 5. —
Re7) 6. h4 h5 o.s.frv.
4. Rxe4 Rf6
Einn aöstoðarmanna Kortsnojs,
Raymond Keene, hefur undan-
farið teflt þetta afbrigði.
Karpov fer liklega aö rannsaka
uppáhaldsbyrjanir Keenes, þvi i
18. skákinni tefldi Kortsnoj
Pirc-vörn, sem Keene þekkir
flestum betur.
Algengari leiðir eru hér 4. —
Rd7 og 4. — Bf5
5. Rxf6+ exf6
önnur leið er hér 5. — gxf6. Hún
getur verið hviti hættuleg, en er
ekki talin gefa svörtum jafnt
tafl með bestu taflmennsku.
6. Bc4 Rd7
Sennilega nýr leikur i stöðunni.
Keene hefur nýlega birt tvær
greinar um þetta afbrigði, þar
sem hann telur svart ná jöfnu
tafli með 6. — De7 +
7. Re2 BdG 8. 0-0 0-0
Skákfræðin telur nauðsynlegt
fyrir svartan að koma i veg
fyrir biskupakaup með 8. —
Dc7. Kortsnoj er greinilega ekki
á sama máli.
9. Bf4 Rb6 10. Bd3 Be6 11. c3
Stöður sem þessi eru taldar
hvitum hagstæðar, þvi hann
getur skapað sér fripeð á d-iin-
unni. Svartur hefur frjálst spil
fyrir menn sina og örugga
kóngsstöðu.
13. Dd2 Had8 14. Hfel g6 15.
Hadl Kg7 16. Be4 Rc7 17. b3 Hfe8
18. Bbl Bg4
Kortsnoj sækist eftir uppskipt-
um, en i endatafli verður bisk-
upinn sterkari en riddarinn, þvi
staöan er opin og peð á báðum
vængjum.
Æskilegt hefði verið fyrir
svartað hafa biskupinn á e6 og
mynda peðakeðju á a4, b5 og c6.
Sennilega er erfitt að koma
sliku við, enda gerir Kortsnoj
enga tilraun til þess. Hann hefur
ef til vill óttast, að svörtu peðin
á drottningarvæng yrðu of veik.
19. h3 Bxe2 20. Hxe2 Hxe2 21.
Dxe2 Itd5 22. Dd2 Rf4 23. Be4 —
Hótun svarts var 23. — He8 24.
Hel Dd5 25. f3 Dg5 o.s.frv.
23. — f5 24. Bf3 h6 25. h4 Re6
26. De3 Rc7
Kortsnoj finnur ekkert betra
svar við hótuninni 27. d5, en nú
komast hvitu peðin af stað.
27. C4 f4 28. Dc3 Df6
Svartur er einnig i vandræöum
eftir 28. — Kh7 29. Da5 a6 (29. —
Ra6 30. d5 c5 31. Hel o.s.frv.) 30.
d5 c5 31. b4 b6 32. bxc5 bxc5 33.
Hbl o.s.frv.
29. Da5 Re6 30. d5 —
Auðvitað ekki 30. Dxa7 Rxd4 og
svartur hótar óþægilega —
Rxf3+
30. — cxd5 31. cxd5 b6 32. Da4
Ekki 32. Dxa7 Rd4, sbr. skýring-
ar við 30. leik hvits.
32. — Rc5 33. Dxa7 Rd7 34. d6
Dxh4 35. Dc7 Df6 36. b4 h5 37. a4
Kh6 38. b5 —
Hvers vegna ekki 38. a5?
38. - g5
Svarturgetur ekki beðið að-
gerðalaus eftir framrás hvitu
peðanna á drottningarvæng.
39. Bc6 Rc5 40. d7 Kg7
Timamörkunum er náð og
keppendur geta athugaö stöð-
una nánar. Karpov á unnið tafl,
en i framhaldi skákarinnar
hugsar hann fyrst og fremst um
að forðast flækjur og missir
skákina við það niður i jafntefli.
41. Hel Re6
Kemur i veg fyrir 42. He8. 1
þessari stöðu fór skákin i bið.
42. Dd6 —
Karpov hugsaði þennan veika
biðleik i 30 minútur. Kortsnoj og
aðstoöarmenn hans töldu svarta
taflið tapað eftir 42. Dxb6.
42. — g4
Gagnsókn á kóngsvæng er ema
von svarts.
43. Kfl g3 44. De5 —
Sókn svarts er aö verða ógnandi
og þvi fer hvitur i drottninga-
kaup.
44. — h4 45 a5 bxa5
Svartur verður að drepa þetta
peð, þvi annars leikur hvitur 46.
a6, en eftir þaö verður erfitt að
stöðva a-peðið, þvi biskupinn
valdar a8-reitinn.
46. b6 Dxe5 47. Hxe5 Hb8 48. b7
Rd8 49. He8 Kf6
Þótt undarlegt megi virðast, er
ekki auðvelt fyrir hvitan að
vinna á þessari óvirku stöðu
svarts.
50. fxg3 fxg3 51. Ke2 Kg7 52.
Bf 3 —
Hvitur getur ekki leikið kóngi
Framhald á bls. 23