Tíminn - 12.09.1978, Blaðsíða 15

Þriftjudagur 12. september 1978
15
Guðjón Jónsson
— Litlu-Ávík, Ströndum
Allra faöir, örlög veist þú
min.
t angist hrópa ég i bæn til
þin.
Þú, sem skilur duiinn
hugarharm,
hjarta minu lyft að
þínum barm.
Leiði mig þin blessuð
hjálparhönd
heim á bjarta ódauðleikans
strönd.
Þar er hvildin þreyttu
barni vis
þegar sól á efsta degi
ris
Ó..I •
Bróðir minn, Guðjón Jónsson i
Litlu-Avik, Ströndum, hefur lotið
hinu m ikla valdi. Hann hefur unn-
iö sinn æviþátt til enda.
Hann mat það mest að vera
trúr hinu góða i sjálfum sér. Hann
var sérstæður persónuleiki, sem
gleymist ekki þeim, er best
þekktu. Dulur i skapi, fór ekki
troðnar slóðir.
Hann var afburða verkmaður
og höfðingi í lund.
Þetta erþaðsem mérer rikasti
huga að segja um Guðjón að
leiðarlokum,
Fyrst minnist ég Guðjóns er
hannvar ungur drengur. óhörðn-
uð höndin fór með orf og ljá.
Myrkranna á milli hjálpaði hann
föður sinum við búskapinn og
smiðarnar. Hann var svo lágur i
lofti að hann varð að standa á
kassa til þess að geta dregið
langviðarsögina nógu hátt á móti
fullorðnum manni þegar lang-
viðnum var flett i þunnar fjalir
sem smiða skyldi úr báta, likkist-
ur eða aðra muni.
Æskuárin liðu i stöðugu striti.
Kannski hefur hann átt ýmsar
bestu og ljúfustu stundirnar með
skepnunum sem hann annaðist og
umgekkst af umhyggju og nær-
gætni.
Enn liður timinn. Maður um
tvitugt hyggst hleypa heim-
draganum, sjá meira fyrir sér,
vikka sjóndeildarhringinn. Það er
haustkvöld og hann er ferðbúinn.
Ferðakistan stendur opin á gólf-
inu, hlaðin hlýlegum ullarfötum,
sem móðurhöndin hafði lagt þar.
Það er hljótt og þungi i lofti.
Allir eru þögulir. Það er alltaf
eitthvað sérstakt við kveðju-
stund.
Gamall maður situr hugsi meö
höndundir kinn. Lokssegir hann:
„Teningnum hefur verið
kastað. Þú ferð, sonur minn, en
hvernig fer ég að án þin?”
Það er eins og allir standi á
öndinni og biði eftir einhverju.
Hver ju?
Um háttamál gengur ungi
maðurinn til föður sins, tekur um
herðar honum og segir:
„Ég verð hér kyrr hjá þér,
faðir minn”.
Gamla manninum létti fyrir
brjósti. Þeir féllust i faðma.
Þetta var ekki siðasta fórnin,
heldur hin fyrsta.
Eftir þessa ákvörðun vann
hann og var foreldrum sinum allt
meðan þau lifðu.
Eitt sinn mun dögg ástarinnar
hafa fallið að hjarta hins unga
manns og fagrir draumar borið
hann upp I ljósið — en ljósið
hvarf. Blómið yndislega fölnaöi
og hneig til jarðar.
Þjáningin og lifið eru
óaðskiljanleg heild. Dýpsta sorg-
in er þögul.
Sjaldan er ein báran stök. Enn
barði sorg að dyrum. Systir hans,
Guðbjörg, _var skyndilega burt-
kölluð og eftir stóðu sex
munaðarlaus börn á aldrinum 1-9
ára. Þau tvistruðust eins og oft
vildi verða. Þá tók Guðjón og
móðir hans, sem þá var orðin
gömul kona ogellilúin, einn
drenginn, Hannes Þórölfsson, 6
ára gamlan. Þar sem ér hjarta-
rúm, þar er einnig húsrúm
sannaöist þar.
Missir Guðbjargar var þyngri
sorg en orðum taki fyrir
Litlu-Avikurheimilið. Systkinin
voru mjögsamrýnd. Sum él birt-
ir aldrei upp. Sum sár gróa ekki
þó að yfir þau hemi. Þetta skarð
varð aldrei fyllt.
Þar kom löngusiðar að Guðjón
gekkaðeiga Þórdisi Guöjónsdótt-
ur, ekkju með fimm börn. Þá tók
hann enn þunga ábyrgð á herðar
sér að ganga þeim I föðurstað.
Þann veg þræddi hann af sam-
viskusemi og umhyggju. Þau
hjón eignuðust tvo drengi, annar
dó við fæðingu, en Jón Guðbjörn
er uppkominn efnispiltur.
Sigriður, stjúpdóttir Guðjóns,
lét fyrsta barn sitt bera nafn
hans. Sigursteinn Sveinbjörns-
son, stjúpsonur hans, hefur alla
tið frá þvi hann komst til þroska
verið hægri hönd fóstra sins við
búskapinn og ræktun jarðarinnar,
sem er til fyrirmyndar i hvivetna
enda voru hjónin samhent i öllu
sem vel fór fyrir heimilið og var
gestrisni þeirra rómuð.
Enn er það ósagt að mörg börn
fjarlægari en getið hefur verið
nutu skemmri eða lengri dvalar á
heimili Guðjóns, en það mun
ágreiningslaust talinn góður þátt-
ur i uppeldi þeirra og mótun. Og
frá systurbörnunum, sem nú
starfa i' fjarlægum löndum,
Sveinbjörgu Alexanders og
Björgvini Óskarssyni lækni, ber-
ast hlýjar kveðjur vermdar ljúf-
um minningum.
Að leiðarlokum hugsa ég til þin
inn fyrir tjaldið, sem fallið er,
bróðir, og þakka þér það, sem
aldrei verður fullþakkað, alla
umhyggju þina og fórn fyrir for-
eldra okkar.
Ég minnist þess hve heill þú
varst i starfi og dagfari, til orðs
og verka, öllum einlægur og holl-
ur. Þú kastaðir aldrei steini i
annarra garð.
Ólöf Jónsdóttir.
Haustið 1938 — eða fyrir réttum
fjörutiu árum tók ég við starfi
skólastjóra við heimavistarskól-
ann á Finnbogastöðum i Tré-
kyllisvik. Byggðin lá þá utan al-
faraleiðar og fáar götur greiðar
heim og heiman. Það var þvi ekki
liklegt að sá hlyti góöan kost sem
hugsaði þar til staðfestu.
Þetta fór þó á annan veg. Eftir
fimm ára starf þar norður frá
kvöddum við hjónin byggðina
með mikilli eftirsjá og seinna á
ævinni þegar við litum um öxl til
liðins tima voru kannski minning-
ar frá dvölinni þar, besti ylgjaf-
inn og skemmtilegast að rekja.
En hvers vegna er ég að rifja
þetta upp nú, fjörutiu árum
seinna?
Sú fregn barst á öldum ljósvak-
ans mildan og sólrikan haustdag,
að einn af bændum byggðarinnar
þar norður frá væri látinn.
,,Um héraðsbrest ei getur
þó hrökkvi sprek i tvennt”
kvaö Guðmundur skáld Friðjóns-
son. En nú var þaö ekki sprek
sem hrökk, heldur stofn af sterkri
rót. Stofn, sem hafði staðið beinn
og óbugaður i öldukasti áránna.
Maður sem breytt hafði grýttum
karga i gróinn völl oglitlu kotbýli
i myndarlegt sveitasetur.
Guðjón Jónsson bóndinn i
Litlu-Avik var fyrst og fremst
stór af sjálfum sér en hann haföi
Uka heimanfylgju góða — sterka
ættarþræöi.
Foreldrar hans voru Jón
Magnússón bóndi og bátasmiður i
Litlu-Avik og kona hans Sigriður
Agústina Jónsdóttir. Þær ættir
liggja til þjóökunnra svipmikilla
manna svo sem Torfa Einarsson-
ar alþingismanns á Kleifum i
Steingrimsfirði, Asgeirs Einars-
sonar á Þingeyrum i Húnaþingi
og Hergilseyjarsystkina Þuriðar
og Eggerts Ólafssonar.
Faðir Guðjóns og einnig afi
hans voru miklir bátasmiðir og
var á orði haft að hver sá far-
kostur sem þeir legðu hönd að
mundi vel reynast. Hann lærði
einnig þessa iðn og þótti vel tak-
ast.
Ég kynntist Guðjóni ekki mikið
þau ár sem ég var i Trékyllisvik
en mér er minnisstætt þegar ég sá
hann i fyrsta skipti,það var á
gleðisamkomu i Arnesi. Hann
vakti eftirtekt vegna þess hve
framkoma hans var látlaus og
hógvær. Þegar hann gekk á vit
gleðinnar var það án alls hávaða
— en svipurinn hlýnaði og brosið
var milt.
1 afmælisgrein sem Sigmundur
Guðmundsson fyrrum bóndi á
Melum skrifaði um Guðjón sex-
tugan segir svo:
„Guðjón er maður dulur i skapi
og fer ekki troðnar slóðir fjöld-
ans. Hann er litt gefinn fyrir að
trana sér fram og mörgum finnst
hann helst til hlédrægur en þeim
sem tekist hefur að ná vináttu
hans fyrir hittir mikið tryggða-
tröll sem hefur öðrum miklu að
miðla. Slika menn er gott að eiga
að vini.”
Hér talar maður sem gjörst
þekkir. Það nálgast héraðsbrest i
fámennri byggð þegar menn eins
og bóndinn i Litlu-Avik hverfa af
vettvangi. Með þessum linum vil
ég votta sveitungum Guðjóns
samúð vegna fallins félaga,
félaga sem var minni i orði en
mikill á borði.
Það er skarð fyrir skildi hjá
fjölskyldunni i Litlu-Avik. — En
eittsinn skalhver deyja — og orð-
stir lifir um mætan mann. Það er
huggun harmi gegn.
Systir Guðjóns er Ólöf Jóns-
dóttir skáldkona. Hún hefur fylgt
bróðursinum trúlega siðustu fót-
málin.
Ólöf min, — Ég sendi þér inni-
lega samúðarkveöju.
Þ.M.
t
1 fámennu sveitafélagi eins og
Arneshrepps verður jafnan skarð
fyrir skildi þegar einhver af
traustustu bústólpum sveitarinn-
ar kveður i siðasta sinn viðandlát
sitt hér og flyst til annars og betra
heims. Slikt skarð verur seint eða
ekki bætt, þótt máltækið segi, að
maður komi manns I stað.
Guðjón Jónsson i Litlu-Avik er
fluttur fra okkur til annarrar
stjörnu. Arum saman hafði hann
kennt þess sjúkleika, sem að lok-
um dró hann til dauða. Arum
saman lét hann sem minnst bera
á þessum sjúkleika sinum og
lagði sig fram við öllsin störf, eins
og honum var i blóð borið, þótt
ekki gengi hann heill til skógar.
Guðjón er fæddur i Litlu Avik
22. april árið 1906, sonur Jóns
Magnússonar, hins kunna hag-
leiksmanns og bátasmiös og Sig-
riðar Agútsinu Jónsdóttur. Guö-
jón lærði bátasmiðar af föður sin-
um og stundaði þær i igripum
fram eftir ævi. Eru þeir margir,
bændurnir i Ameshreppi, sem
eiga báta smiðaða af Guðjóni.
Eftir fráfall föður sins, tók hann
að sér forsjá búsins, og bjó með
móður sinni uns hún andaðist árið
1951.
Arið 1952 kvæntist hann eftirlif-
andi konu sinni Þórdisi Guöjóns-
dóttur og eignuöust þau einn son
Jón Guöbjörn, sem heima á i
Reykjavik.
t Litlu-Avik hefur ávallt verið
fremur harðbýlt og erfitt um
ræktun vegna grjóts og grýttra
mela. En er ný tækni i landbúnaöi
tók að berast um sveitir landsins,
varð hann einn hinna fyrstu i Ar-
neshreppi að taka hana i þjónustu
sina. Aflaöi hann sér tilheyrandi
véla, og tók að breyta gróöurleys-
um og grjótmelum i graslendi.
Tókst honum þetta meö fádæma
dugnaði, svo aö Litla-Avik er nú
óþekkjanleg, frá þvi sem áður
var, að þvi er snertir ræktað land,
sem nú er orðið mikið aö viðáttu,
og bústofn einhver hinn mesti i
allri sveitinni. En þess er skylt að
geta, að ekki hefur hann staðið
hér einn að verki. Svo er um
flesta þá, er afrek vinna, aö ekki
hafa þæir verið einir á báti þvi:
„Maðurinn einn er ei nema nail-
ur, með öðrum er hann meiri en
hannsjálfur” Þórdis kona hansá
sinn mikla þátt I öllum fram-
kvæmdum og umbótum sem á
jörðinni hafa verið gerðar.
Snyrtimennska þeirra beggja
hefur verið á orði höfð og um-
gengni öll til fyrirmyndar úti
jafnt sem inni. Þriðji aöili hefur
og átt hér stóran hlut aö, en það er
Sigursteinn Sveinbjörnsson sonur
Þórdisar frá fyrra hjónabandi, en
hann hefur frá æsku starfað að
búskapnum og lagt sig ailan fram
um uppbyggingu og ræktun jarð-
arinnar, og hefur hið mikia starf
hans reynst ómetanlegt, ekki sist
eftir aðGuðjóntók að kenna þess
sjúkdóms sem nú hefursigrað að
lokum.
Margar ljúfar minningar á ég
frá samskiptum okkar Guðjóns
og öðru heimilisfólki i Litlu-Avik.
Ég fluttist með foreldrum minum
að Hrauni, þegar ég var 17 ára, en
aðeins er örskammur spölur það-
an ofan i Litlu-Avik. Margar átti
ég ferðir þangað,ogævinlega var
mér vel fagnað af honum og Sig
riði móður hans, þeirri góðu
sómakonu. Oft sátum við Guðjón
við tafl á vetrarkvöldum. Og
nokkrum sinnum áttum við leið
saman um sveitina i ýmsum er-
indum. Fór ævinlega mjög vel á
með okkur.
En leiðir skildu eins og oft vill
verða. Eftir nokkurra ára dvöl á
Hrauni, fluttist ég á brott m.a. i
atvinnuleit, fyrst i stað, en Guð-
jón varð kyrr og stundaði bú sitt
og annaöist um aldna móöursina.
Aldrei hefi ég komið svo heim i
sveitina, aö ekki hafi ég komið aö
Litlu-Avik og hafa mér ævinlega
verið það miklar ánægjustundir,
enda gestrisni þeirra hjóna Þór-
disar og Guðjóns einlæg og hlý.
Guöjón var alla tiö alvöru-
maður. Við hann var gott aö ræða
alvarleg mál og þýöingarmikil
mál, mál sem þurftu umhugsunar
við,en ekki þýddiað ræða um við
hvern sem var. Dulur var hann I
skapi og lét ekki uppi skoöanir
sinar við alla. Ef á annað borð
var hægt aö vinna trúnaö hans,
varhannallra mann einlægastur,
og talaði um það sem honum bjó i
brjósti, eða sem hann helst hafði
áhuga á. Og það voru sjaldnast
þessi almennu dægurmál, sem
eru á allra vörum. Ræddum við
stundum meöan ég var heima,
um lifið og um gátur tilverunnar
um alheiminn og stjörnurnar og
fleira i þeim dúr. Féll okkur vel
að ræða sáman um þessi efni og
önnur hliðstæð.
Ég vil þakka Guöjóni fyrir öll
góö kynni á liönum árum. Og
ekki vil ég sist þakka honum fyrir
alla þá hjálpsemi, sem hann lét
foreldrum minum I té, á meöan
þau áttu heima á Hrauni, en hann
var þeim ávallt mikil hjálpar-
hella, boðinn og búinn þeim til aö-
stoðar, ef þau þurftu á hjálp að
halda. Slik hjálpsemi var þeim
ómetanleg, og verðurekki þökkuð
sem skyldi.
Við hjónin sendum eftirlifandi
konu Guðjóns samúðarkveöjur,
og óskum henni styrks i þeim
erfiðleikum lifsins sem framund-
an eru.
Vertu sæll að sinni, gamli vin-
ur. Ég veit að nú ertu kominn á
annan hnöttannars sólkerfis, þar
sem þin biður fegurð og farsæld
og uppfylling allra óska. Þvi ekki
fer hjá þvi að „þar sem góður
maður gengur þar eru guðs veg-
ir”, og gangan á guðsvegi hér á
jörð leiðir til farsældar á fram-
lifshnetti þeim, sem til er flutt, þá
héðan er fariö.
Ingvar Agnarsson.
Tónlistarskólinn
í Keflavík
Tekið verður á móti umsóknum um skóla-
vist á skrifstofu skólans miðvikudaga og
föstudaga milli kl. 3 og 5, ennfremur hjá
Ragnheiði Skúladóttur, Suðurgötu 9.
Umsóknareyðublöð fást i bókabúð Kefla-
vikur og i skólanum.
Skólinn verður settur föstudaginn 29. sept.
kl. 6.
Skólanefnd
Ritstjórn, skrifstofa og afgreiðsla
Kýr til sölu
Nokkrar ungar og góðar mjólkurkýr eru
til sölu, á sama stað er einnig til sölu
mjólkurkælitankur og mjaltavél. Upp-
lýsingar i Ási simi um Akranes.
Kennari
3. kennara vantar að grunnskóla
Raufarhafnar, húsnæði i boði.Upplýsingar
gefur Jón Magnússom i sima (96) 51131 og
(96) 51164.