Tíminn - 24.09.1978, Blaðsíða 2

2
Sunnudagur 24. september 1978
Dufgus:
Launastefna II
Síöasta sunnudag var rætt um hvaö helst mætti ver&a
til þess a& draga Ur launamisrétti. Þar sem þær hug-
myndir sem fram voru settar fóru nokkuö aflaga i prent-
un er ekki úr vegi a& endurrita þa& yfirlit sem þar átti aö
standa. 1) A& eingöngu ver&i samiö um brúttótaxta, 2)
aö frjálsræöi um á hvaöa tima vinna fer fram ver&i auk-
i&, án þess aö þaö heföi áhrif á launagrei&slur, 3) a& yfir-
vinna veröi takmörkuö til muna og helst aö hún veröi af-
numinaö mestu, án þess aö þaö minnkaöi afköst þjóöar-
búsins, 4) aö komist veröi aö samkomulagi um eölilegt
bil milli launa hinna ýmsu stétta, þar sem tekiö veröi til-
lit til menntunar, ábyrgöar og starfsreynslu og 5) aö
skýr ákvæöi veröi sett um nýtingu vinnutima.
t þættinum siöasta sunnudag var siöan fjallaö sérstak-
lega um brúttótaxta, og hvernig notkun þeirra gæti leitt
til meira réttlætis i launamálum, ásamt einfaldari
samningsgerö og virkari áhrifum launþega sjálfra á
meðferö sinna eigin fjármuna. Hér á eftir veröur fjallaö
um takmörkun yfirvinnu og frjálsræöi um hvenær vinna
fer fram.
Takmörkun yfirvinnu
Þaö er kunnara en frá þurfi aö segja aö hér á landi er
unnin mikil yfirvinna i fjölmörgum atvinnugreinum.
Þaö er ekki óalgengt að yfirvinnan sé um eöa yfir 30% I
viöbót viö dagvinnuna. Ég hygg aö þetta sé verulega
mikiö meira en annars sta&ar þekkist, i sumum löndum
er yfirvinna sáralitil, en annars staöar er hún meiri. Ég
hef ekki haft spurnir af aö yfirvinna færi aö jafnaöi um-
fram 10-20% annars sta&ar i heiminum, en ég hef aö
sjálfsög&u engar tæmandi upplýsingar um þaö. Hins
vegar er alls staöar stefnt aö þvi aö draga sem mest úr
yfirvinnu. Hamborgarhöfn er einn af stærstu vinnustöö-
um i heimi. Fram aö si&ustu kjarasamningum var
skylduyfirvinna þar 10% miöaö viö dagvinnu. Þaö mark
lækkaöiisiöustu kjarasamningum ni&ur i 5%. Þannig er
mjög viöa reynt aö draga úr yfirvinnu.
Fjölmargir vinnustaöir hér á landi bjóöa aö staöaldri
upp á yfirvinnu sem samsvarar 25% á dagvinnu, þ.e.a.s.
10 stunda fasta vinnu. Viö þaö bætist svo óhjákvæmileg
timabundin aukavinna, sem veldur þvi aö yfirvinna fer i
30% eða meira. Þessi mikla yfirvinna hefur valdiö minni
afköstum svo að jafnvel er tvisýnt um aö afköst 10
stunda vinnudagsins séu oft og tiöum nokkru meiri en
þótt aöeins væri unnið i 8 stundir.
Viö þurfum aö skipuleggja alla vinnustaöi þannig aö
einungis sé gert ráö fyrir 8 stunda vinnu aö hámarki og
einungis væri gripiö til yfirvinnu i sérstökum tilfeilum,
þarsem ekki veröur hjá þvi komist. Til þess aö svo megi
verða þarf tvenntaö veratyrir hendi. 1 fyrsta lagi frjáls-
ari vinnutimi. Þar sem sum störf er nauðsynlegt aö
vinna eftir venjulegan vinnudag, þarf vinnutimi i þeim
aö hefjast siöar en I öörum störfum. En þetta hefur fram
að þessu veriö leyst á þann hátt aö starfsmaöur hefji
vinnu kl. 8 aö morgni en bæti viö sig yfirvinnu eins og
starfiö krefst. 1 ööru lagi þarf hér^ins og annars staöar
að taka tillit til sérstööu atvinnuveganna. Hér háttar svo
til aö stór þáttur atvinnulifsins er háöur miklum sveifl-
um, sjávarútvegurinn. Svo mun veröa um langa fram-
tiö, þó aö unniö sé aö þvi aö draga úr þessum sveiflum og
verulegur árangur hafi náöst á þessum áratug. 1 sveiflu-
kenndum atvinnugreinum þarf vinnutimi aö vera
sveigjanlegur, þannig aö heimilt sé allt aö 30% yfirvinna
timabundiö, en þaö siöan jafnaö út meö styttri vinnu-
tima á öörum timum. Hér veröur lagt til aö aldrei veröi
heimilt aö vinna lengri tima miöaö viö heilt ár en sem
svarar 5% umfram dagvinnutima.
Frjálsari vinnutimi
Þjóðfélagiö er aö breytast. Mestar likur eru á aö þær
breytingar veröi örar á næstu árum. Veldur þaö mestu
um sókn konunnar út á vinnumarkaöinn. Þessar breyt-
ingar eru eölilegar og sjálfsagöar, og þaö er skýlaus
nauðsyn að þjóöfélagið i heild taki miö af þessum breyt-
ingum, þjóöfélagiö aölagist breyttri skipan vitandi vits
og freisti þess að hún leiöi til góös en ekki ills. Eölilegast
er aö minnkandi yfirvinna tengist þessari þróun.
A meðan almennast var að aöeins annaö hjóna starf-
aði utan heimilis,kom þaö litt aö sök.þó að flest þjónusta
færi fram á sama tima, það hjónanna sem ekki starfaði
utan heimils haföi möguleika á aö annast nauösynleg
samskipti við þjónustustofnanir. Þegar bæöi hjónia
starfa utan heimilis veröur nauösynlegt aö hægt sé aö
njóta allrar þjónustu utan vinnutima. Þaö veröur nauö-
synlegt aö verslanir hafi lengri starfstima, bankar og
aörar greiöslustofnanir sömuleiöis, ennfremur allar
aðrar þjónustustofnanir sem hér yröi of langt mál upp að
telja, rakararstofur, hárgreiöslustofur, bilaverksfæöi
o.s.frv. 1 þjóöfélagi framtiöarinnar veröur nauösynlegt
aö hægt veröi aö reka öll erindi utan vinnutima. Þaö
þýðir að taka veröur upp breytt form vinnutima. Vinnu-
timinn veröur aö vera miklu dreiföari frá þvi snemma
aö morgni og alllangt fram á kvöld. Og þaö veröur aö
gerast án þess að þaö valdi launamisrétti. Þess vegna er
þaö lagt til hér, aö dagvinna geti fariö fram hvenær
sem er á timabilinu frá kl. 6aömorgni til kl. 22 aö kvöldi.
Þaö er ekki ósennilegt aö þegar þaö veröi oröiö al-
menn regla, aö bæöi hjóna vinni utan heimilis.komi upp
sú staða, aö annaö þeirra eöa bæöi óski eftir þvi aö vinna
styttri vinnudag en átta stundir, þó aö þaö yröi væntan-
lega almennasti vinnutiminn enn um sinn. Meö sveigj-
anlegum vinnutima, eins og aö framan er lagt til.aukast
möguleikarnir á þvi aö hægt sé aö skipuleggja vinnu-
staði þannig aö þeir bjóöi upp á mismunandi lengd
vinnutima, t.d. eina átta stunda vakt og aöra 5 stunda
vakt, svo að eitthvaö sé nefnt. Þetta mundi á mörgum
vinnustööum auka nýtingú fjármagns og þar meö mögu-
leika til hærri launa.
Börnin og þjóðfélagið
1 þeirri umræöu sem að undanförnu hefur fariö fram
um stööu konunnar og um eölilegar og nauösynlegar
breytingar á stöðu hennar i þjóðfélaginu viröist mér aö
eitt mikilvægt atriöi hafi gleymst,en þaö er staöa barn-
anna. Aukin réttindi konunnar koma fyrir litið ef þau
koma niður á börnunum. En uppeldi barna er vissulega
þaö sem skiptir mestu máli i hverju þjóðfélagi. Mér
hefur virst, aö sú ein lausn sé talin koma til greina nú um
stundir aö koma upp geymsluhúsnæöi fyrir börnin, þar
sem þau geti dvaliö á meöan foreldrarnir eru úti á
vinnumarkaðnum. Þetta hygg ég aö sé slæm lausn og
raunar óviöunandi. Ég ætla ekki aö halda þvi fram.aö
barnaheimili séu öllum börnum óhentug, um það veit ég
satt aö segja ekki nóg. . En hins vegar ætla ég aö halda
þvi fram.aö barnaheimili séu óhæf fyrir mörg börn, um
það hef ég næg dæmi. Þó aö barnaheimili veröi sjálfsagt
nauösynleg aö nokkru marki i nánustu framtiö koma
þau aldrei i sta&inn fyrir foreldra, þaö er sjaldgæft a& á
barnaheimilum skapist sú öryggiskennd, sem hverju
Barni er nau&synleg til e&lilegs þroska,né þau tilfinn-
ingatengsl sem úrslitum geta ráöið um lífshamingju
barnsins.
í þjóöfélögum fyrri tima höföu börnin eölileg sam-
skipti viö foreldrana báöa á heimili og i starfi. Þessi
samskipti hafa aö verulegu leyti rofnaö á siöustu öldum
meö breyttum atvinnuháttum og myndun borga. Sam-
skipti barnanna viö fööur hafa rofnaö verulega, en upp-
eldishlutverkiö hefur færst yfir á móöurina. 1 staö þess
að ganga nú ennþá lengra og færa uppeldishlutverkið út
fyrir heimiliö hygg ég,aö nú gefist tækifæri til þess aö
snúa þessu aftur til rétts vegar. Ég hygg.aö fjölmargir
foreldrar myndu óska þess a& vinna á breytilegum tima
og annast um börnin til skiptis. Þetta hygg ég að yröi
stórt spor fram á viö og aö viö höfum möguleika til þess
að stiga þaö spor nú.

Ferðaleikhúsinu vel tekið á
Edinborgarhátið og
boðið að koma aftur
Einþáttungar Odds hlutu misjafna dóma
rtmivAL
TNK
lcelandic Ihealre
leaves one cool
1f l ftQ* of »t«f
thífctrf »«*•.* v>
ití Ji'Wauóu, tíw» | i
vr.tutá muvh irref . rtft
wftú ílö t»í
Mig ftut
tft t>.' þut ,‘t l* AitticMlt
th U euibmtmx Htiftyf \U>-
pnmamtí'i' whiuþ uv s.minu'i
Tfkc^írc <>í Ivriamt hwc Wmght
to th>
‘ *«»*»'***>
vSS
*r» l»M, «
U.líd.'.i ,
>;«> »i*>*Tíiulis
LnlMm;»l<.|* h, »<ift i,
'mT?,'1 ti'xaaf
By ALLEN WRICHT
" Oddiiicí. " . *if*v#rve
U«l*n4u- m #n«5
yrí vMvrttlvuór
tí* *j>t>4l«*ti«w Híthct f.4v h*
AWxiini ftir* frt»n
vtíytv wittfiíf Thr«> tiitx-c
V\*y* *iv rfi'fl4*hvr thi»t *.»«
(#« mtma
tn t»m('*E«M ’UhM
lUuiía ÍHwn,." fkvhi Ji *
’ líam tvr
u '• v.swtui x tmhv Hpwl
it ihr mhm w.ho
tvftuW t<> ft*<t »ftf<
*'**ny f tvtum* m fmn. tt h
prnme U»*l thv
\My fthult ,** v«H«t
‘ ')'V
,ih"*li|1'l5 fcf*1:
iilvvwif, Oit t»i*iio «mf n.tli
11(1 tr. «11 *mt* nf nlrtrhl.l
Vvtlh V'h *a-1 'Ui/drtv, H
thr .juvtitfiftt iti Vhvlhft
it fv »h« ph*hh>m \hv gtrJ
*1i«» Kvf'i'.tíiir’ly t vjstv
t Vix»cu,i* JL ö|t,« tlu' ihc«(0
»t ' SftM Ulf> ■ * <íuí4í>íílh-
bn+i'vfi i(t \Uv u«•«»»'
Hhu ttift.JiH trn
íKHvjhjlMv <>f. Uf& htflh,
Í ÍK' ?<•">! líRl f.»T thi > j>íá>
-Þ->kf?»i h* iWtUf V v'hrn
St««»1‘. '■>,< af,5 i- ' í
ÍHtttWÓ ttic lu’W tho
|i!*> Of !WSÚ!«
ITft fitf liiimí., Mit Krlílln
M»*mi«. ni« wilý «Tiv nitli
Leikdómurinn i helsta blaöinu I Edinborg, The Scotsman.
SJ — íslenska feröaleikhúsiö,
ööru nafni Light Nights, er ný-
lega koinið heim af Edmborgar-
hátföúini i Skotlandi þar, sem
þaö liaffti fimm sýningar á
ensku á þrem einþáttungum
eftir Odd Iljörnsson i leikstjórn
hans. Kallaftist syningin Oddi-
ties og voru fluttir einþáttung-
arnir Amalia, Jóðlif og Arrietta.
Sýningunum var vel tekift, en
ekki hrifust skoskir gagnryn-
endur alls kostar af leikritum
Odds Björnssonar. Hann má þó
vel vift una þvi einn gagnrýn-
andinn lfkti honum hvorki
mcira né minna en vift Ionesco,
Beckett og Noel Coward.
Allen Wright gagnrýnandi
The Scotsman, er óánægður
meö að OddUr sé hvorki alþjóö-
legur né islenskur i leikþáttum
sinum, heldur gleypi hráar hug-
myndir og stilbrögö frá erlend-
um höfundum. Einþáttungarnir
þrir séu augljóslega runnir frá
leikritum áðurnefndra þre-
menninga, „The Bald Prima
Donna” (Sköllóttur söngkon-
unni), „Happy Days” og síöast
enekki sist „Blithe Spirit” eftir
Noel Coward.
1 ööru skosku blaði „Evening
News” fékk Oddur betri dóma,
en gagnrýnandi þess segir aö
Jóölif sé „skarplega hugsaö,
vel skrifað og umfram allt
skemmtilegt”.
Gagnrýnandi Scotsman dáist
aö þvi aö Islendingar sæki Skota
heim og leiki á ensku. Hann
kveöur aöalleikkonuna, Krist-
inu Magnús leika af öryggi og
bera af hinumleikurunum sem
hann fer ekki um öörum oröum.
Feröaleikhúsinu var boðiö aö
koma aftur og leika á Edinborg-
arhátiö, sem haldin er árlega.
Náttúru-
lækninga-
dagurinn
í dag
í dag, sunnudag 24. sept. er hátíðisdagur náttúrulækn-
íngamanna. Deginum hefur verið valið heitið náttúru-
lækningadagurinn og er hann haldið hátíðlegur árlega
eins nærri fæðingadegi Jónasar Kristjánssonar og við
verður komið, en Jónas fæddist 20. september árið 1870.
Nú, eins og jafnan áður, verður
dagurinn haldinn hátiölegur á
heilsuhælinu i Hveragerði.
Náttúrulækningadagurinn er
kynningardagur náttúrulækn-
ingastefnunnar og einnig er þá
kynnt sú starfsemi, sem fram fer
á vegum náttúrulækningamanna.
t Hveragerði er rekið heilsuhæli
sem tekur 170 manns, en mörg
hundruð eru á biðlista næstum
allt árið. Þar er i byggingu nýtt og
stærra hæli og ein álman er kom-
in i notkun. En fé vantar til þess
að halda byggingunni áfram. Þar
er rekin stór garöyrkjustöð og
þaðan fær heilsuhæliö grænmeti
sitt, sem er eingöngu ræktað með
lifrænum áburði. I Reykjavik
reka náttúrulækningamenn mat-
sölu og verslun aö Laugavegi 20
og bakari. Ætlunin er að reisa
heilsuhæli á Akureyri, þegar fjár-
ráð leyfa.
t nærri fjörutiu ár hefur þaö
verið stefna náttúrulækninga-
manna að efla og útbreiða þekk-
ingu á lögmálum heilbrigös lifs og
sömuleiðis þekkingu á heilsusam-
legum lifnaöarháttum Að kenna
mönnum að varast orsakir sjúk-
dóma og útrýma þeim, að vinna
að þvi að þeir sem veiklaðir eru
orðnir eða sjúkir, geti átt kost á
hjúkrun og lækningu hérlendis.
Að stuðla að stofnun náttúrulækn-
ingafélaga viös vegar um landið.
Náttúrulækningadagurinn er,
eins og getið var i upphafi einnig
minningardagur um Jónas Krist-
jánsson lækni^upphafsmann nátt-
úrulækninga á Islandi.
Hátiðin á morgun hefst klukkan
13.00 með hátiöamat i borðsal
heilsuhælisins, og þar verða
margir gómsætir réttir á boðstól-
um. Siðan.hefst sérstök hátiöa-
dagskrá i samkomusalnum. A
eftir gefst gestum kostur á aö
skoöa heilsuhælið.