Tíminn - 29.09.1978, Side 10

10
Föstudagur 2». september 197H
Samvinnuþættir
Óvænt
innrás
FVéttum er nú miölaö i rlkari
mæli en nokkru sinni fyr. Alda-
gömul einangrun er rofin. Ekki
er ástæöa til aö spyrja gest sem
aögaröi ber ásama hátt og áöur
var gert: Hvaö segir maöurinn
tiöinda? Blöö, útvarp og sjón-
varp hafa tekiö þetta hlutverk i
sinar hendur.
Þvi veröur ekki neitaö aö
þetta verkefni er misjafnlega
rækt og aö mikill vandi og
ábyrgö hvilir á heröum þeirra,
sem ráöiö geta þvi.hvaöa fréttir
eru sagöar og hvernig þær eru
sagöar. Ekki þarf lengi um aö
litast eöa hlusta, til þess aö
skynja hvernig persónuleg viö-
horf og skoöanir þeirra^em trú-
aöhefir veriö fyrir lykilstörfum
viö fréttaþjónustu á ýmsum
sviöum koma greinilega fram,
þegar þeir láta frá sér heyra.
Ahrifa og áróöursmáttur, sem
fylgir þessum störfum,ermikill
og hefir fariö vaxandi enda má
sjá þess merki aö tílraunastarf-
semi hafi veriö i gangi og reynt
aö finna mörk þess, hve langt sé
hægtaö ganga og ennfremur aö
teygja og sveigja landamærin
þannig aö réttur og áhrifamátt-
ur hins dulbúna áróöursmanns 1
starfi fari stööugt vaxandi án
þess honum sé teljandi hætta
búin.
Þaöer annarsekki ætlunin aö
ræöa þetta mál hér heldur vekja
athygli á frétt sem nýlega var
birt á all áberandi hátt 1
Morgunblaöinu og Visi og er
þess eölis aö ástæöa er til aö
staldra viö og litast um.
Flotaveldið var sigrað
Það eru ekki mörg ár liöin
síöan þorskastriöiö vannst.
Bretar voru harösnúnir and-
stæöingar og vildu halda göml-
um réttindum og aöstööu til aö
sækja gull i islenskar auölindir.
Meö hyggindum og haröfylgi
tókst aö ýta veiöiflota þeirra af
grunnslóöum lands okkar. Þeir
töpuöu mörgum orustum og viö
höfum taliö aö þeir hafi tapaö
striöinuum Islenskar auölindir i
eitt skipti fyrir öll.
Nú sýnist ástæöa til aö spyrja
hvort þetta sé I raun og veru
rétt. Sagt er aö seigla Breta sé
einstök og rétt er aö viö höfum
notiö hennar á örlagastundum á
þessari öld. Hinsvegar virðist
nú aögæslu þörf. Bretar hugsa
til landvinninga á tslandi. Þeir
hafa sent á vettvang könnunar
og áróöursliö svo sem titt er i
hernaöi til aö meta styrk okkar
og mótstööuafl, en hernaöar-
áætlun þeirra viröist þegar mót-
uö.
Viö skulum þvi vera á varö-
bergi og lita á eigin stööu.
Löngu liðin tið
Okkar kynslóö þekkir ekki
„Amerikuagentana” nema af
spjöldum sögunnar. Enginn
ljómi fylgir þvi oröi, en starf-
semi þeirra var aö nokkru
skiljanleg og straumar fólks-
flutninga tU Vesturheims svo
sterkir aö nærri lá aö fólk sem
bjó viö kröpp kjör og harðæri
leitaöi nýrra leiöa tU lifsbjargar
meö þvi aö flytja sig um set.
Okkur er sagt, aö hér hafi
verið á ferö nýr ,,agent”. Fyr-
nefnd blöö segja aö hann heiti
James Henry Wood og sé af
Bretum sendur. Erindi hans sé
aö ræöa viö islenska iönrek-
endur og fá þá til aö beita
hyggjuviti sinu, áhuga og
starfskröftum Bretum til hags-
bóta meö þvi aö islensk fyrir-
tæki flytji hluta af starfsemi
sinni tU Bretlands. Sagt er aö
þetta geti einnig oröiö ts-
lendingum til hags.
Gylliboð
Hér veröa ekki rakin nema
nokkur þeirra atriöa,sem agent-
inn tiundar þegar hann er aö
reyna aö brjóta skarö I varnar-
múr og uppbyggingarstarf is-
lenskrar iönvæöingar. A ýmsa
straigi er slegiö: „Breska rikis-
stjórnin markaöi þá stefnu áriö
1956 aö byggja upp nýjar
imnww^
Tvö •■(•■ik fyrlrtaakl atarfrotkt I Bratlandlt
Fleiri fyrir-
tœki á leið ót?
Tvö islensk fyrirtæki eru nú starfrækt
i Bretlandi. Þaö eru fyrirtækin
„Eiderknit”, sem eigendur Prjónastofu
Borgarues eiga, og sarasetningar og
dreifingarfyrirtæki í eigu Stáliðjunar
hf. og Gamla Korapanisins.
MBlklkaa kvartaiOakraBUfUMtr var I fallaBt gaagl I
**r- VUUmynd: GVA.
ikua á kvarUnnubrantlanl lýkur I dag ef alli
gengur umkvaml ácUua. Malbikuuln hófit I gcr-
morgua. cftir milka og kostnabaraama uadirbúnlags-
iönaöarborgir viös vegar um
landiö til aö bæta efnahag
landsins og sjá þvi fólki, sem
stööugt er aö koma út á vinnu-
markaöinn fyrir atvinnu” —
segir agentinn.
Þetta er i rauninni kjarni
málsins.
Ekki veröur þvi á móti mælt
aö atvinnuleysi og fátækt setur
sinn svip á daglegt ltf miljóna
manna í Bretlandi. Ungt fólk
bætist vinnumarkaönum, en
verkefni eru af skornum
skamti.
Agentinn segir ennfremur
þegar hann hefir lýst gylli-
boðum stjórnarsinnar til þeirra
sem vilja koma i náöarfaöminn
og árangri tálbeitunnar: „Þeg-
ar hafa verið byggöar 30 borgir
á Bretlandi meö þessum hætti
þar af 5 i Skotlandi. Flestar eru
þessar borgir á stærö viö
Reykjavlk...”
Okkur sem hér búum er ærinn
vandi á höndum. Við , fáum
.einnig árlega nýjar ungar
vinnufúsar hendur tíl starfa,
sem sjá þarf fyrir hagnýtum
vertœfnum. Viö erum aö byggja
upp þorp og bæi og treysta stööu
okkar Reykjavikur. Lausnin
sýnist ekki sú aö stuðlaö veröi
aö þvi aö þetta unga fólk flytjist
úr landi og noti hugvit menntun
og starfsorku til aö byggja fyrir
Breta, meöan verkefnin biöa
hér hvarvetna.
Höldum vöku okkar
Spyrja má hvort nokkur
ástæöa sé til að óttast fagurgala
þessa og annarra agenta sem
Bretar kunna aö senda hingaö.
Er þaö ekki fávislegt og tíl-
gangslaust hjá þeim aö efna tíl
innrásar hjá okkur á þennan
hátt? Er liklegt aö þaö trufli
okkar sókn og uppbyggingar-
störf? Hvaö segja blöðin? Er
ekki i þeim svör aö finna viö
| Búist er viö vaö fleiri I
, iilensk fyrirtcki flytji I
I starfsemi slna aö ÖUu eöa |
I einhverju leyti til Bret- I
lands á ncstunni. '
Iönaöarerindreki
■ bresku stjórnarinnar
: James H Wood var hér á a
| landi I nokkra daga fynr í
■ vikunní til viörcftna vift
1 Islenska frammámenn I
I iftnafti.
„Mafturinn var aft I
vekja athygli á því |
hvernig bresk stjórnvöld I
búa ab sinum ibnafti”, |
sagfti Haukur Björnason.
framkvamdarstjóri
félags tslenskra Iftnrek-
enda i samtali vift Vlsi.
„Bretar bjófta uppd kjör
sem eru langt umfram
þaft sem vift höfum af aft
státa hér á landi", sagfti
Haukur. .Jivarvetna f
Bretlandí fá fyrirUeki I i
framleiftsluiftnafii til
dcmis 20% styrk vift fjár- !
festingu I húsum og vél-
um. Sömuleiftis mega
þeir afskrifa hds um 50%
á fyrata ári og 4% eftir
þafi. Vdar mega þeir af-
skrifa um 100%.”
...Þaft er náttúrulega I
meira en afi segja þaö I
fyrir Islensk -fyrirtcki aft f
Uka sig upp og flytja meft f
allt sitt hafurtask til i
Ðretlands En þetta getur 1
orftift þafi mikilsvert, |
sagfti Haukur, „aft <
IslensUr iftnrekondur sjál ’
ekki aftra leift en aft flyVja |
—CA. I
Orolbaa
þessum spurningum?
Vísis fréttinsegir: Tvöfslensk
fvrirtæki starfrækt i Bretlandi
og blaöiö gefur vissa hluti til
kynna meö eftirfarandi fyrir-
sögn og spurningu: „Fleiri
fyrirtæki á leiö út?” Og enn-
fremur hefir blaöiö eftir for-
svarsmanni iönaöarins aö gylli-
boö Breta geti oröið þaö mikils-
vert” „aö islenskir iönrekendur
sjái ekki aöra leiö en aö flytja
út."
Morgunblaöiö segir i milli-
fyrirsögn, þegar þaö kynnir
agentinn og boöskap hans: Tvö
fyrirtæki farin, fleiri á leiöinni.”
Hér er um alvarleg tiöindi aö
ræöa. Viö höfum nýlega heyrt
aö islenskt rikisfyrirtæki hafi i
raun flutt þátt starfsemi sinnar
til Kóreu. Nú er staöfest aö is-
lensk iönfyrirtæki séu á leiöinni
til Bretlands. Okkur er sagt aö
gylliboö agentsins og stjórnar
hans fái góðan hljómgrunn og 1
Morgunblaðinu er eftir honum
haft, þegar spurt er hvort ts-
lendingar muni tapa eöa græöa
á hinni prisuðu nýbreytni: „Þaö
er ekki veriö aö taka neitt frá fs-
lendingum, siöur en svo...
Hagurinn er beggja aöila þegar
allt kemur til alls.”
Bretar vilja gerast forsjón
okkar og hjálparhella. Um-
hyggja þeirra fyrir okkar hag
virðist vera mikil og fara ört
vaxandi. Þvi veröur hinsvegar
trauöla trúaö, aö i kjölfar árs
iönaöarins upplifum við þaö aö
starfevettvangur islenskra iön-
rekenda færist til Bretlands.
Hvað um verksmiðjur
samvinnumanna?
Veröur iönaöur samvinnu-
manna fluttur um set? Fara
þeir með verksmiöjur sinar frá
Akureyri til Caumbernauld i
Skotlandi? Eru samvinnumenn
ekki I peningahraki og er gylli-
boðiö breska ekki freistandi? Er
ekki sennilegt aö þeir taki i
framrétta hjálparhönd og fari
hina auöveldu leiö?
Ollum þessum spurningum og
mörgum áþekkum er hægt að
svara á einfaldan hátt.
Svariö er nei og aftur nei.
Aöbaki þvi svari liggja marg-
ar ástæöur. Hér veröur aöeins
minnt á nokkur grundvallarat-
riöi.
Samvinnuiönaöurinn leitar
ekki eftir stundargróöa. Rætur
hans eru i islenskum jarövegi.
Hér er verk aö vinna. Hér er
hans þörf. Við erum aö byggja
upp á tslandi. Þaö er okkar eöli-
legasta og nauösynlegasta
verkefni. Samvinnuiðnaðurinn
mun ekki renna af hólmi þótt á
móti kunni aö blása ööru hvoru.
Stórt orö Hákot. Stór ákvörö-
un aö flytja hluta fslenskrar at-
vinnustarfsemi til útianda. Hjá
samvinnumönnum er nánast
sagt ekki hægt aö taka slika
ákvöröun. Enginn hefir til þess
umboö eöa vald. Slikt væri and-
stætt grundvallareöli kaup-
félaganna sem markast af því
að eignir þeirra og starfs-
árangurgengurekki kaupum og
sölum og hleypur ekki frá einu
landshorni til annars, hvaö þá
heldur tíl annara landa.
Svona einfalt er þetta mál frá
samvinnusjónarmiöi.
Ekki er aö undra þótt felmtri
slái á fólk þegar þaö kemur
fram, aö útlendum gylliboöum
sé tekiöopnumörmumhér. Gott
er hinsvegar til þess að vita að
hinir erlendu agentar þekkja
svo vel til aöstæöna á okkar
landi.aö þeim er ljóst að ekki
þýöir aö banka á dyr samvinnu-
manna og le i ta stuönings þeirra
til aö koma fram þessari „ný-
skipan”. Þeim dyrum veröur
ekki lokiö upp. Sá stuöningur
verður ekki veittur.
Samvinnumaöur.
Frimerkjasaf narinn:
nri'ri rrtm m w,ww,,wm9nrw'wwww,w w ww
Hekla úr Hraun
teig
„Inn I faðminn fjalla þinna,
fagra gamla Rangárþing....

Ofarlega i huga
skáldsins er þá Hekla,
eins og hana getur
fegursta að lita og hún
er túlkuð af Jóni
Stefánssyni, á mál-
verki þvi er hangir á
skrifstofu borgar-
stjórans i Reykjavik.
Nú er svo komiö, aö mynd
þessa skal gefa út á 1000 króna
frimerki i nóvember næst-
komandi aö tillögu undirrit-
aös.
I grein er ég eitt sinn reit
fyrir skátablaö, um hversu
ljúf mér var dvölin i Hraun-
teig, lýsti ég aö nokkru hversu
mikill hlutur þessa staðar er i
æskuminningum minum, og
þá ekki siöur Heklu gömlu,
sem gnæfir þar yfir i allri sinni
tign. Þó kýs ég heldur að vitna
hér til frásagnar Guömundar
heitins Kjartanssonar jarö-
fræöings i Arbók Feröafélags
Islands 1945, bls. 38-39.
„Tungan milli Hraunteigs-
lækjar og Rangár er öll vaxin
hinum fegursta birkiskógi og
nefnist Hraunteigur. Þar er
vlöast djúpur jarövegur, vaf-
inn grasi bæöi i lundum og
rjóörum, en æöi mishæöótt,
þvi aö hólótt helluhraun er
undir.. Vötnin beggja vegna
falla I strengjum og smáfoss-
um eftir fremur grunnum
glúfrum. Bæöi eru tær og nist-
andi köld, og fleira er áþekkt
meö þeim, greinilegt ættar-
mót, þó aö stæröarmunur sé
allmikill. Undan miöjum
Hraunteig er skógi vaxinn
hólmi á fossbrún I Rangá.
Hann nefnist Klapparhólmi.
Auövelt er aö vaöa út i hann aö
austanveröu, en ófært aö utan.
Neöar i ánni er annar hólmi,
minni og skóglitill. Allvlösýnt
er i Hraunteig, þar sem rjóöur
eru á hraunhólum eöa grisjar
gegnum birkilimiö. En fegurst
er aö sjá til austurs, þar sem
Hekla gnæfir hátt upp yfir öll
önnur fjöll, I hæfilegri fjar-
lægö til þess aö hvort tveggja
njóti sln, hiö tigulega yfir-
bragöog litbrigöin I hliöunum.
— Kotbýli eitt var I Hraunteig
um fárra ára skeiö á slöustu
öld.
Fjölfarnasta leiö til Heklu
liggur um Hraunteig endi-
langan, og þar er óhjákvæmi-
legt aö staldra viö vegna
náttúrufeguröar. Margur sá
sená ætlaöi til Heklu, hefur
oröiö aö snúa viö vegna þoku á
fjallinu. En enginn skyldi snúa
viö fyrr en I Hraunteig.
Fegurö hans eins er langrar
feröar viröi, jafnvel þótt
dimmviöri byrgi alla útsýn”.
JON STEFANSSON- HRAUNTEIGUR VIÐ HEKLU
ISLAND 1000
AJ S S SS.S «U « *******
.*„*,,*,* ,1
Þetta er lýsing Guömundar
Kjartanssonar á þessum dá-
fagra reit sunnlenska undir-
lendisins, þar sem fjalldrottn-
ingin islenska gnæfir svo tign-
arleg yfir, jafnvel enn fegurri
en úr Þjórsárdal, hvar hún þó
alltaf hefur þótt sérstaklega
falleg.
Sjálfur tel ég þaö hafa veriö
mannbætandi aö kynnast
þessari fegurö og alast upp
meö henni 9 ár ævi minnar.
Samkvæmt tillögu undirrit-
aös var ákveöiö á sl. vetri, aö
gefa út 1000 króna frimerki ,
enda löngu oröin þörf fyrir svo
Framhald á bls. 23