Tíminn - 08.10.1978, Blaðsíða 2

2
Sunnudagur 8. október 1978
DUFGUS:
FJOLSKYLDAN
— félagsleg martröð
t ÞióBvilianum sl. sunnudag birtist viötal viB
Sigrúnu Júíiusdóttur yfirfélagsráBgjafa viB Klepps-
spitalann i Eeykjavik og ber þaB ofanritaBa yfirskrift.
ABalfyrirsögn viBtalsins er svo: „Samveruform fjöl-
skyldunnar hefur veriB rofiB”. ViBtal þetta er mjög
athyglisvert og margt i þvi vafalaust rétt athugaB, en
engu aB siBur kemur þar margt fram sem er of grunnt
skoBaB og sumt er byggt á hleypidómum. Ekki verBur
annaB ályktaB af þvi sem I viBtalinu segir en aB Sigrún
leggi of mikla áherslu á þau tilfelli sem félags-
ráBgjafar fást viB i daglegum störfum sinum, og úr
þeim tilfellum sé siöan geröur þverskurBur af þjóB-
félaginu. En þaB eru nú sem betur fer margar aBrar og
bjartari hliBar á þjóBfélaginu. AnnaB mál er þaB aB of
margir hafa bugast af þeim kröfum sem samfélagiB
gerir til þeirra.
Hið kapitaliska þjóðfélag.
Sigrún telur aB þaB séu kröfur hins kapitaliska þjóB-
félags sem valdi ógæfunni. „Fjölskyldan er sem
neyslueining svo sannarlega hornsteinn kapitalisks
þjóBfélags....” Fólk er nýtt til hins itrasta”. Þetta á viB
um hinn vestræna heim aB áliti Sigrúnar.Hún lýsir þvi
nokkru nánar hvernig þetta gerist og tekur dæmi frá
SviþjóB um aB þar geti foreldrar fengiB sérfræBinga
heim til aö annast börnin í veikindatilfellum til þess aö
foreldrarnir geti haldiB áfram vinnu sinni eins og
ekkert hafi I skorist. Þetta sé hluti nýtingar vinnu-
aflsins til hins itrasta.
Vestrænar þjóBir búa viB betri efnahagsskilyröi en
aörir heimshlutar. Þessi efnahagslegu skilyrBi hafa
oröiB til fyrir samspil tækni, starfsþekkingar og
notkunar vinnuafls. Og reyndar á skipuleg notkun fjár-
magns einnig drjúgan þátt f þessu. Samtök launafóiks
hafa knúiö fast á um þessa þróun, og amk. viö hátiÐleg
tækifæri hafa forystumenn þeirra taliö sig eiga stærsta
þáttinn i þróuninni. Ekki ætla ég hér aö leggja dóm á
þaö hver á stærsta þáttinn, en hitt held ég aö megi
hiklaust fullyrBa aö launþegasamtök eiga þar mjög
drjúgan þátt. Fjölmargt af því sem Sigrún telur vera
sök hins kapitaliska þjóöfélags er bein og óumflýjan-
leg afleiöing af kröfum þess fólks sem jafnan telur sig
vera málsvara litilmagnans, boöbera réttlætisins og
andstæöinga alls kapitalisma. Flest aB þessum kröfum
hefur náöst fram i andstööu viB allan kapftalisma og er
þaB þvi grunnt skoöaö aö varpa ábyrgBinni á hann. Ég
vil leyfa mér aB ætla aö meirihluti þeirra krafna sem
gerBar hafa veriö um betra og réttlátara samfélag hafi
veriö og séu til góös og aö þaö sé æskilegt markmiö aö
búa viö góö efnahagsleg lifskjör. AB þróunin frá
kapitalisku þjóöfélagi til velferöarþjóöfélags hafi veriö
eölileg og sjálfsögB. Hins vegar eru þessari þróun tak-
mörk sett og i sumum tilfellum hefur veriB gengiö of
langt og stööugt eru uppi kröfur um aB ganga ennþá
lengra. Þaö sem ég hygg aö sé neikvæöast viö þá þróun
sem er aö veröa i vestrænum löndum er aö þaö er veriö
aB svipta menn ábyrgBinni. ÞaB er veriB aB svipta
menn ábyrgöinni á sinni eigin velferö og lifi og þaö er
veriö aö svipta menn ábyrgöinni á velferB fjölskyld-
unnar. Þessu er öllu veriö aö kasta yfir á rikiB. Þetta er
neikvæö þróun þvi aö ábyrgöin á sjálfum sér og fjöl-
skyldu veitir manninum þá lifsfyllingu sem gerir HfiB
þess viröi aö lifa þvi. Þaö er sá skortur á ábyrgö sem
einkennir nútimann sem veldur þeirri lifsfirringu sem
mun vera oröin helst til algeng nú um stundir. Sök af
þessu veröur ekki varpaö á kapitalismann, hversu
fegin sem viö vildum. Og ekkert vandamál verBur
leyst nema aB gera sér rétta grein fyrir orsökunum.
Fjölskyldan i vestrænum þjóðfélögum.
„En fjölskyldan i vestrænum þjóBfélögum er tætt I
sundur, barniö er sett á barnaheimili, báBir foreldrar-
nir vinna úti, afa og ömmu er komiö fyrir á elliheimili
o.s. frv.” Þetta er illt aö mati Sigrúnar og skal
hiklaust undir þaö tekiö. Hins vegar er þaö meira en
vafasamt aö skrifa þetta á reikning kapitalismans,
þar sem þessarar þróunar gætir einnig i sósiölskum
rikjum og hefur náö lengst I þeim rikjum sem viö
nefnum velferöarriki. Þær kröfur sem leitt hafa til
þessarar þróunar eru heldur ekki frá kapitalismanum
komnar, heldur frá fólki sem sist af öllu vildi láta
bendla sig viö kapitalisma.
Krafan um aö tæta f jölskylduna I sundur meö þvi aö
koma börnunum fyrir á barnaheimilum er sett fram i
nafni réttlætisins af málsvörum litilmagnans,
skipuöum og sjálfskipuöum. Og sannarlega hefur sú
krafa ekki veriö sett fram til þess aö þjóna undir kapl-
talismann. Krafa um aö báöir foreldrar vinni úti er
hluti af réttindasókn konunnar. Þó aö inn i þaö mál
blandist kapitalisk sjónarmiö og ill nauösyn, er rétt-
indasóknin aöalatriöiö, og hún er tvimælalaust af þvi
góöa, þó aö vissulega veröi aö gæta þess aB aukin rétt-
indi kvenna veröi ekki til þess aö skeröa réttindi og vel-
ferö barnanna. En lausn þess vandamáls er brýn.
Neysluþjóðfélagið.
Þaö er harla algengt aö telja neysluþjóöfélaginu allt
til foráttu. Þegar þaö er gert er þess þó vandlega gætt
aö skilgreina ekki nánar hvaö er átt viö meB neyslu-
þjóöfélagi. Þaö er aldrei nefnt hvaöa neysla sé óþörf og
hægt væri aö komast af án, vegna þess aö ef þaö væri
gert yrBu margir til andmæla. Hins vegar er látiö
nægja aB segja aB neyslan sé oröin til vegna áróöurs-
starfsemi kapitalismans i formi auglýsinga. Þannig sé
neysluþöfin búin til. Þetta er I besta tilfelli orBum
aukiö og I meginatriöum alrangt.
Neysla hefur aukist á flestum sviöum á þessari öld
og margir nýir neysluþættir hafa bætst I hóp þeirra
sem fyrir voru. Má þar til nefna simaþjónustu, ýmsa
þætti heilbrigöisþjónustu, samgöngur, fréttaþjónustu,
menntaþjónustu og ýmiss konar sérfræöiþjónustu. Og
þannig mætti lengi telja. Ekki hefur ýtni og sölutækni
kapitalismans haft nein áhrif á kröfur manna um
aukna þjónustu i þessum efnum né þá þörf sem menn
telja sig hafa fyrir þessa þjónustu.
A ýmsum öörum sviöum kann þaö aB orka meiri tvi-
mælis hver þáttur sölutækni er I neysluaukningu. Þó
hygg ég aö of mikiö sé úr þvl gert. Fólk almennt lætur
ekki hafa áhrif á sig umfram eBlileg mörk. Viö
skulum til dæmis taka feröalög, sem eins og allir 'vita
hafa aukist mjög á undanförnum áratugum og hafa
veriö auglýst af mikilli hörku. Manninum hefur lengi
veriö i blóB borin þrá til feröalaga, sjá sig um I heim-
inum, kynnast nýju fólki og nýjum aöstæöum. Löngum
hefur efnaleysi komiB I veg fyrir aö fer’Balög yröu
almenn. ÞaBer ekki fyrr en hinn almenni borgari hefur
efni á feröalögum og er farinn aB leita eftir feröalögum
aö feröaiönaöur nútimans ris á legg. FerBaiönaöurinn
veröur til þess aö fullnægja þörf sem er oröin fyrir
hendi. Þeirri þörf hefur engan veginn veriö fullnægt
ennþá, þaö er efnahagsleg geta hvers og eins sem
skammtar feröalög. Auglýsingar feröaskrifstofanna
kunna aö hafa einhver áhrif á þá átt aB auka feröalög,
aö menn taki fé frá annarri neyslu til feröalaga, en þó
held ég aö þaö hafi engin megináhrif á ferBir manna.
Hins vegar hafa auglýsingarnar áhrif á þaö meö
hvaöa ferBaskrifstofu er ferBast.
Þannig er þaö i meginatriöum krafa okkar sjálfra
um neyslu sem veldur mestu um hversu miklu viö
eyöum til neyslu. Ef viö viljum takmarka neysluna
veröum viB fyrst og fremst aö snúa okkur aö okkur
sjálfum, hver og einn. ÞaB þjónar litlum tilgangi aö
búa til einhverja grýlu um aö neyslunni sé troöiö upp á
okkur. Þaö er einfaldlega ekki rétt.

Með Ferðamiðstöðinni
IGEDO
DUSSELDORF
Alþjóðleg
tískusýning
22.-26. október
KANARIEYJAFERÐIR
í allan vetur
LONDON
Næsta ferð
21. október
B
Ferðamiðstöðin hf.
Aðalstræti 9, simar 28133 — 11255
*
NORFISHING
OSLÓ
Alþjóðleg
fiskiiðnsýning
20.-26. nóvember
Seljum farseðla
um allan heim
á hagkvæmasta verði
ll
Ferðamiðstöðin hf.
Aðalstræti 9, símar 28133 — 11255

Auglýsingadeild Tímans
Ritstjórn, skrifstofa og afgreiðsla