Tíminn - 08.10.1978, Blaðsíða 16

íéT
Sunnudagur 8. október 1978
Jón Þ. Þór:
Góð lýsing á sovésku þjóð
H.Smith: The Russians.
Ballantine Books, N.Y. 1977.
706 bls.
Hedrick Smith er maöur
nefndur, þekktur blaöamaöur i
heimalandi sinu, Banda-
rikjunum. A drunum 1971-73 var
hann yfirmaður skrifstofu stór-
blaösins New York Times I
Moskvu og þá varð til efnið i
bókina, sem hér er til um-
fjöllunar. Smith feröaðist um
Sovétrikin þver og endilöng og
kynntist þar fólki af öllum
stéttum: Flokksforingjum og
andófsmönnum, verkafólki og
bændum, listamönnum allra
greina, visindamönnum o.s.frv.
1 bók sinni reynir hann að lýsa
sem sannast lifi og kjörum
Rússa, lifsviðhorfi þeirra og
hugsun, en fjallar aðeins litil-
lega um sjálft valdakerfið, enda
nógar lýsingar til á þvi á vestur-
löndum, eins og hann segir
sjálfur. Höfundur skiptir bók
sinniiþrjá meginhluta fjallar
sá fyrsti um fólkið sjálft, annar
ber yfirskriftina kerfiö, og þar
tekur höfundur til meðferðar
ýmsa þætti kerfisins, eins og
þeir snúa að fólkinu I landinu. 1
þriöja og siöasta hluta bókar-
innar eru svo ýmis menningar-
efni tekin til meðferðar.
Forréttindahópar.
Fyrsti hluti ritsins, sem
fjaUarum lif ogviðhorf fólksins,
er byggir það mikla landflæmi,
sem heitir Sovétrikin, þykir mér
fróðlegastur og er þó öll bókin
stórfróðleg. Frásögnin hefst Uti
fyrir dyrum stórhýsisins nr. 2
við Granovsky stræti. Fyrir
dyrum úti er skilti, þar sem
stendur skrifað „Vegabréfa-
skrifstofa”. En þetta er ekki
almenn vegabréfaskrifstofa.
Þarna er verzlun, sem er aðeins
opin fyrir hæst settu menn
sovézka KommUnistaflokksins,
og til þess aö fá afgreiðslu verða
menn að sýna sérstök flokks-
skirteini. 1 verzluninni eru fáan-
legar allskyns lUxusvörur, svo
sovézkar sem erlendar, og allar
á lágu verði. Þarna fást vestur-
landavörur, sem hinn almenni
sovézki borgari getur varla látið
sig dreyma um að eignast,
nema þá með þvi að kaupa þær
á svörtum markaði. Og þarna
eru lika ávallt fyrirliggjandi
vörur, sem almenningur á ekki
kost á nema á sérstökum
árstiðum. Ferskt grænmeti fæst
þarna t.d. áriö um kring, en al-
menningur á tæpast kost á þvi
nema á sumrin, og svo mætti
lengi telja. 1 verzlunun sem
þessari, og ýmsum öörum for-
réttindum, kemur stéttaskipt-
ingin rUssneska fram. Þar geta
leiðtogarnir keypt allt sem
hugurinn girnist fyrir litið verð
og þannig nýtast launin betur.
Æðstu menn rikisins hafa hins
vegar ekki mikið hærri laun en
almenningur. Og matvörur fá
þeir ókeypis, en venjuleg fjöl-
skylda vergjarnan um helmingi
launa sinna i mat.
Sérverzlanirnar innan
KremlarmUra eru margar, og er
ein fyrir hvern hóp. Þannig hafa
þeir allra æðstu, foringjar
flokksins, meðlimir Politburo,
og aðrir slikir sina verzlun.her-
foringjar, leiðandi visinda-
menn, vinnuhetjur, listamenn i
æðsta flokki o.s.frv. hafa sina og
þannig mætti lengi telja. Launa-
hækkanir fá menn ekki miklar,
en passa, sem heimila þeim
aðgang að „betri búð”, fá þeir
sem verðlaun fyrir vel unnin
störf.
En forréttindin eru fólgin I
fleiri en verzlunarkortum. Leið-
togar kommúnistaflokksins
eigagreiðariaðgang enaðrir að
utanlandsferðum, þeir geta
komiðbörnum sinum i beztu há-
skólana og jafnvel keypt þeim
próf þegar getan bregst. Frá
öllu þessu og margskonar fleiri
forréttindum skýrir H. Smith i
bók sinni.
Pólitiskar skrýtlur.
Eins og flestum mun kunnugt
kr. 69.500. -
SHARP
ferðaútvarps- og
kasettutækið er
sannkallað ferðastudíó
Tækið er meira
Auk fjölda annarra
atriða sem skipta
máli.
Verð
aðeins
Póstsendum
SHARP
Vi
er tæki sem
vert er að skoða
og hlusta á
en bara ferðatæki
•'-T'* Autoinatic Level Con-
ALG trol sér um að upptaka
sé jöfn.
Sjálfvirkur stoppari
slekkur á tækinu þegar
bandið er búið.
. ' Gefur til kynna i upp-
LfD töku þegar skipta þarf
um rafhlöður
*/,* Auk margra auka-
hluta hefur þaö sér-
stakt mikrofónkerfi
sem gerir þér kleift
að syngja með þinni
uppáhaldshljómsveit
eöa söngvara.
Eða að búa til þinn
eiginn skemmtiþátt
þar sem þú ert sj;
ur kynnirinn.
eiga sovézkir borgarar ekki
ýkja auðvelt með að -koma á
framfæri mötmælum gegn
kerfinu og ráðamönnunum.
Pólitiskar skritlur og gaman-
sögur um ráðamenn lifa þvi
góðu lifi, eins og viðar i
einræðis- og fámennisstjórnar-
rikjum. Hedrick Smith greinir
frá nokkrum slikum I bók sinni.
Hér kemur ein: L. Breznev,
aðalritari og forseti hefur búið
vel um sig i kerfinu og notfært
sér flest það sem staða hans
hefur upp á að bjóöa. Fyrir
nokkrum árum bauð hann
móður sinni fjörgamalli að
koma til Moskvu og sjá dýrðina.
Flogið var með kellu til höfuð-
borgarinnar, þar sem sonurinn
tók á móti henni og fór með
hanaheim i ibúð sina, sem ekki
mun teljast illa búin þægindum.
Sú gamla rölti um vistarverur
aðalritarans en fékkst ekki til
þess að láta i ljósi neina skoðun
áhibýlunum.Ekkifékkst sonur-
inn um, en bauð nú móður sinni
að skoða sumarhús sitt. Þar
urðu viðbrögðin hin sömu. Þá
var gripið til þess ráðs að fljúga
meö gömlu konuna yfir veiði-
lendur sonarins. Enn sáust
engin svipbrigði á andliti
þeirrar gömlu og þar kom að
sonurinn missti þolinmæðina og
sagði: „Hvað er þetta mamma,
lizt þér ekki á þetta?” ,,Jú
Leonid minn”, sagöi sú gamla,
,,þú hefur svo sannarlega komið
þér vel áfram, en hvernig
heldurðu að fari fyrir þér,
vinurinn minn, ef Kommarnir
komast aftur til valda?”
Daglegt líf Rússa.
Miklu rúmi er varið til þess að
fjalla um daglegt lif og
lifsviðhorf hins almenna
sovézka borgara. Hedrick
Smith hefur lagt sig i lima við
að kynnast þjóðinni sem bezt og
hann segir frá heimsóknum til
sovézkra vina, lýsir skemmti-
lega kvöldstund yfir mat og
drykk, skýrir frá viðhorfi Rússa
til valdhafanna lifs og liðinna,
skoðunum Rússa á um-
heiminum, og þó sérstaklega á
Ameriku, hinni sterku þjóð-
erniskennd Rússa, þar sem
móðurlandið, Rodina, er öllu
ofar og baráttan I seinni heims-
styrjöldinni enn rikur þáttur i
daglegu lifi margra. Margt
mjög athyglisvert kemur fram i
þessum frásögnum. Sem dæmi
má nefna, að fjölmargir Rússar
sakna Stalins gamla sárlega,
ekki vegna þess að hann hafi
verið svo góður stjórnandi,
heldur vegna þess aö hann
stjórnaði, hafði aga á sinu fólki
og lét það ekki komast upp meö
neitt múður. Undarlega fáir,
einkum af yngri kynslóðinni,