Tíminn - 08.10.1978, Blaðsíða 29

Sunnudagur 8. október 1978
illliil.'.ll
29
II
® „Einhvers þarf „Sjömeistarasagan” við”
sem áöur mjög mikill bókaáhugi
hér á landinu.
— Nú hefur þú nýiega haft á
oröi hve oröafátækt sé áberandi i
skrifum blaöanna.
— Já, oröafátækt. Ég man ekki
hvort ég hef veriö aö bera hana
sérstaklega fyrir brjósti, oröafá-
tæktina. En þaö hefur oröiö ein-
hver breyting á tungunni, svont
hjá almenningi á þeim árum, seir
liöin eru frá þvi þessi mikla vél
væöing komst hér inn og vimu
meö höndunum'til sjós og landí
hefur minnkað og kannski
horfiö. Það sem menn tala um
þaö fær ekki neina hjálp frá vinni
eöa vinnuhugtökum. Mikiö ai
þessu sem notaö er i vélvæðing
unni eru hálf útlend orö og mikif
af hámenntuöu og finu alþýöu
máli er aö gleymast og menn hafa
þaö ekki eins á valdi sinu og áöur
Þegar sumir ungir rithöfundar
eru að nota þaö þá gera þeir þaö
skakkt, þvi sá raunveruleiki er
horfinn sem er á bak viö þetta
mál i vinnubrögöunum og dag-
legu lifi þjóöarinnar.
— Enn hefur þú sagt nýlega at
hér gæti danskra áhrifa meir i
daglegu máli en enskra?
— Já, dönsku áhrifin eru ein-
kennilega sterk hjá vissri tegund
blaöamanna og kannski hjá fólki
sem ekki er aö vanda mál sitt en
les eitthvaö af danskri af-
þreyingarpressu. Þaö er vist
hvergi i Danaveldi eins mikiö
keypt i einni borg af dönskum
vikublööum og hér i Reykjavik.
Við erum vist langt á undan
Kaupmannahöfn og þaö koma
einhverjar hrúgur af þessu og all-
ir viröast lesa þetta. Ég hugsa aö
ungir blaöamenn hugsi ekki eins
mikiö um málvöndun og blaöa-
menn geröu áöur. Maöur sér
þetta ef maöur ber saman texta i
blööum og fer svona tuttugu þrjá-
tiu ár aftur i timann. Ég tala ekki
um svona á milli nitján hundruö
og tuttugu og þrjátiu, þá kemur
aldrei fyrir dönskusletta i blaöi
þvi menn þoröu þaö ekki. Þá var
baráttan gegn dönskuslettunum
búin aö ganga hér i marga
mannsaldra. Og ef menn slettu
dönsku þá var ort um þá grin-
kvæöi og fariö meö þaö uppá senu
og þessir veslings blaðamenn
sem veriö höföu ári of lengi 1 Dan-
mörku, eöa kannski ári of stutt I
Danmörku, — ja, ef þeim varö
þetta á! Þaö var paróderaö og
gert grin og spé aö þeim um allt
landið. Einhver blaðamáöur sem
haföi veriö of stutt i Danmörku
sagöi sögu um konu sem gekk á
„krukkum,” — „krukka” er hækj
á dönsku. Þetta varö hneyksli og
skandal um allt landið og var fært
upp i leikritum. Þaö voru hvergi
sungin kvæöi sama hvar maöur
fór, aö ekki væri sungiö kvæöið
„Tóta litla tindilfætt”. Svona
bara ein dönskusletta og landiö
varð allt vitlaust af hlátri.
— Nú er áberandi hve rithöf-
undar þinnar kynslóöar og höf-
undar úr næstu kynslóöum á und-
an þér virðast hafa veriö afkasta-
meiri f ritstörfum en almennt er
nú, þótt afköst þurfi ekki aö
skipta öllu máli. Er skýringin sú
aö menn hafi haft betra næöi, eöa
er orsökin önnur?
— Já menn sátu lengur aö vinn-
unni. Þaö var færra sem truflaði
færra sem kallaöi á. Gunnar
Gunnarsson hefur skilaö ákaflega
mikilli eftirtekju, feikilega mikiö
sem eftir hann liggur. Feikilega
stórar bækur, margar, margar
blaösiöur og þéttprentaöar og
mikil vinna aö lesa þær. Ég veit
ekki bara hvort höfundarnir hafa
tima til aö skrifa þessar löngu
bækur lengur, lesendurnir hafa
heldur ekki tima til aö lesa þær.
Góö bók fyrir lesanda er bók sem
hann getur lesiö á einni kvöld-
stund, ef hann er spenntur fyrir
henni og vakir tveimur timum
lengur en venjulega. En þessar
vobalega stóru bækur og þétt-
prentuðu upp á fjögur hundruö
siöur, þaö er óvinnandi verk að
standa i að lesa þaö. Nú eru lika
orönar svo margar skemmtanir
aörar, þegar fólk situr viö sjón-
varp meiri hlutann úr kvöldinu,
þá fer timi sem var áöur notaöur
af mörgum til lesturs.
Rithöfundarnir veröa núna aö
keppa viö vissa fjölmiöla og þaö
er dálitiö athyglisverbur leikur,
þvi fjölmiölarnir hafa svo mörg
vopn i höndunum, sem viö höfum
ekkiiviö höfum bara pennann og
svo bókina ef viö fáum nokkurn
forleggjara til aö gefa þetta út.
Viö höfum alveg nóg meö aö
fylgjast meö þessum ósköpum,
sem dynja yfir okkur úr fjöl-
miölunum og augu og eyru full og
ekkert afgangs energi til aö lesa
neinar bækur. Maöur má ekki
vera langoröur, má ekki skrifa
neinar lýsingar, þvi til dæmis
sjónvarpið gefur lýsingu á staö,
veöri, birtu, öllu mögulegu, bara
á tveimur sekúndum, sem okkur
tekur ákaflega langan tima aö
skýra I orðum gefa nákvæma
mynd af einhverju sem viö sjá-
um.
— Halldór, nú er veriö aö kvik-
mynda þin verk, — nýlokiö gerö
sjónvarpsmyndar eftir Silfur-
tunglinu og veriö aö kvikmynda
Paradisarheimt — Hvernig miöar
meö Paradisarheimt?
Já, Paradisarheimt. Þaö þarf
ákaflega mikinn undirbúning til
að taka svona stóra mynd og sá
undirbúningur er þegar kominn 1
gang og þaö er veriö aö vinna sitt
i hverri áttinni, undirbúa þetta og
undirbúa hitt og svo framvegis.
Nú er búið aö ganga frá handriti
og sýningarbók og þaö er fólk aö
vinna að þessu og þeir menn sem
eru ábyrgir fyrir verkinu. Þeir
hafa veriö hér heima aftur og aft-
ur og við erum alltaf i sambandi
viö þá en þetta er starf, sem ekki
er nú beint rithöfundarstarf.
— Nú hefur þú alla tiö fylgst
meö hvaö er aö gerast á tslandi i
fleiri greinum iista en i bók-
menntum. Hvar þykir þér blóm-
legast um aö litast um þessar
mundir?
— Já, þetta er mjög góö
spurning ef maöur bara gæti
svaraö henni. En sannleikurinn
er sá aö ég hef ekki haft tima til
aö sinna þessu. Til dæmis
málaralist á seinni árum. Ef
maður gæti svaraö þessu til fulln-
ustu, þá væri þaö afskaplega mik-
ið verk. Það kemur stundum fyrir
vikum saman að viö fáum hér
fimm boðsbréf á viku aö koma að
sjá málverk. Maður hefur bara
alls ekki tima til aö ganga á eftir
þessu öllu, þvi þaö er stúdium.
Fyrir þá sem hafa sérstakan
áhuga' á málverkalist, þá er
skiljanlegt aö þeir fari á allar
þessar sýningar. En fyrir þá sem
eru aö hugsa um annab og vinna
aö ööru, þeir geta ekki fariö aö sjá
málverkasýningar fimm sinnum I
viku.
— Hvaö um yngri rithöfunda nú
á tslandi?
— Ja, ég er nú kannski ekki
rétti maðurinn til aö tala um þá
þvi ég hef nú ekki svo bókmennta-
fræöilega afstööu til rithöfunda aö
ég hygg svo ég geti hælt mér af aö
hafa stúderað þá. Ég les svona ef
mér kemur bók upp I hendur eöa
ef ég hef hugmynd um aö þaö sé
eitthvað athyglisvert i bók, þá
reyni ég aö ná I hana. Þaö eru
fjöldamargir ungir rithöfundar,
sem eru aö brjóta sér braut og
þaö er kannski ekki timi til kom-
inn aö fara aö kveöa upp einhvern
dóm yfir þeim endanlega.
Nú hafa miklar breytingar átt
sér stað I þjóðfélaginu á þfnum
rithöfundarferli. Hvernig horfir
timabil „Rauöra penna” viö þér
nú? Hvaöa forsendur hafa helst
breytst?
— Forsendurnar hafa alveg
breytst og ég held aö þær séu alls
ekki uppi lengur, þessi sterka og
viötæka agitasjón, sem var fyrir
þjóöfélagsbyltingu upp úr 1930 til
fjörutiu og upp úr striöinu. Þetta
er allt horfiö.allt horfiö. Ég þekki
ekki neina menn núna sem taka
þá afstööu gilda. Þeir eru kannski
til og stundum veröur maöur var
viö svona greinarstúfa og svona
parta úr ritgerðum, sem benda til
þessa timabils, sem var eftir
rússnesku byltinguna og var
ákaflega sterkt kveöiö til hljóös
fyrir. Sumt af þessu eru mjög
fræðilegir menn og stúdera vis-
indalegan marxisma og eru aug-
sjáanlega hámenntaöir menn. En
þessi almenni áhugi fyrir þjóö-
félagsbyltingu sem var hér i
kreppunni og upp úr kreppunni —
maöur veröur aö leita alveg i
vissum hópum, til þess aö finna
hann.
Sú breyting er á oröin aö þaö
hefur svo mikiö gerst i nútima-
sögu, alls konar ógurlegar upp-
götvanir, sem hafa veriö geröar
og hafa kastað okkur inn I timabil
sem aldrei hefur verib upplifaö
áður. Þessi ógurlega iönvæöing,
sem til hefur komið eftir striöiö,
breytir öllum hugsunarhætti
manna, fólksins, frá þvi sem var
á þessum tima, — breytir hag-
kerfinu lika.
— Nú vill svo til að þaö gerist i
dag aöNóbeisverölaunin eru veitt
ameriskum Gyöingi, Isaac
Bashevis Singer?
— Singer, já. Ég er ókunnugur,
— hef ekki lesið bækur eftir hann.
Ég held aö þaö sé ágætt aö þeir
finni svona menn, þeir hafa ekki
annaö aö gera i Stokkhólmi, en
leita aö einhverjum mönnum, en
einu sinni fundu þeir mig, og þá
sagði allur heimurinn náttúru-
lega: „Hvaöa andskotans maöur
er þetta?” Og þetta segir maður
enn. Ég vona bara aö þeim þarna
hjá akademiunni takist aö hafa
heppnina meö sér áfram.
— Nú skiist mér aö sá réttur sé i
höndum þeirra sem fengiö hafa
Nóbelsveröiaun aö gera tillögur
um rithöfunda tii veröiauna.
Hefur þú fært þér þann rétt f nyt?
— Ég hef aldrei komiö nálægt
þessari Nóbelsnefnd eða sjóði
aldrei komiö nálægt þessu, siöan
ég var þar hér um áriö.
— Og aö lokum: Er of djarft aö
spyrja hvort búiö sé aö gefa nýju
bókinni nafn?
— Já, það er um nokkur nöfn aö
velja og ég veit ekki hvert þeirra
forlaginu list best á. Bókin kemur
út eftir tiu daga og ég hef hana
hérna i próförkum og ég hef
stungiö upp á viö forleggjarann
aöhún veröi kölluö „Sjömeistara-
sagan” Það er vegna þjóösögu
um kall, sem var, eins og sumir
sveitakallar hafa veriö fram á
þennan dag, — þeir eru alltaf aö
skrifa bækur. Þeir voru ekki allir
miklir stórhöföingjar jafnvel smá
kotungar. Og þaö var maöur sem
var aö skrifa bók um sjö meist-
ara, „Sjömeistarasöguna.” Það
haföi veriö óþurrkatiö hjá honum
og mikiö hey lá undir skemmd-
um. En allt i einu kemur glaövær
og fagur dagur og þurrkur og allir
fara i aö þurrka heyið og byrja aö
taka saman. Svo þegar nokkuö er
liöiö á daginn þá hleypur kallinn
inn úr flekknum og segir: „Ein-
hvers þarf „Sjömeistarasagan”
viö,” og heldur áfram aö skrifa
sina „Sjömeistarasögu.”
Þetta er saga sem faöir minn
sagöi mér og ég hef heyrt hana
viöa þótt hún hljóti enn aö vera
einhvers staðar til.
— Hyggur þú á framhald þess-
ara bóka um æskuár þin?
— Ja, þegar maöur er nú ekki
búinn aö setja lokapunktinn viö
eina bók, þá hefur maður nóg aö
gera viö aö hugsa um þaö og svo
er ekkert sem rekur á eftir. Ef
manni list svo þá getur maöur
farið út i bók en ekki venjulega
svona alveg i halarófu, hverja
bókina á eftir annarri. Þaö eru til
menn sem gera þaö en þeir eru þá
venjulega klepptækir, — glæpa-
höfundar. En viö sem eigum aö
hanga I þvi aö vera bókmennta-
legir, viö förum svo rólega.
Hér þökkum viö blaöamaðurinn
og ljósmyndarinn Halldóri Lax-
ness fyrir alúölegar viðtökur og
þolinmæði gagnvart okkur og þvi
sundurleita efni sem okkur datt i
hug aö spyrja hann um. Við fór-
um I þessa heimsókn sl. fimmtu-
dag og þegar við kvöddum undir
kvöld var fagurt um aö litast af
hlaöinu á Gljúfrasteini I logni og
glampandi haustsól.
o
Menn og málefni
aöeins vangaveltur um þá
möguleika og þá valkosti sem
ættu aö geta komiö til álita viö
endurskoðun stjórnarskrárinn-
ar. A þessu stigi er ekki ástæöa
til þess aö mæla meö einu frem-
ur en öðru, en timabært er þó að
menn fari fyrir alvöru aö velta
þessum málefnum fyrir sér.
Loks er ástæöa til þess aö menn
hugleiöi hvortskynsamlegt væri
ef til vill að boða til sérstaks
þjóöfundar um þetta efni, eink-
um ef áhugi er á þvi aö um veru-
legar breytingarveröi aö ræöa á
stjórnkerfi lýðveldisins.
Frá lífeyrissjóðum
opinberra
starfsmanna
Hinn 1. janúar 1979 munu taka gildi nýjar
reglur um ákvörðun iðgjalda, er
sjóðfélagar i Lifeyrissjóði starfsmanna
rikisins, Lifeyrissjóði barnakennara og
Lifeyrissjóði hjúkrunarkvenna greiða
vegna réttindakaupa i nefndum sjóðum
fyrir starfstima, sem iðgjöld hafa ekki
verið greidd fyrir áður, en fullnægja skil-
yrðum um réttindakaup i sjóðunum.
Iðgjöld verða ákvörðuð þannig:
a. Þegar um er að ræða starfstíma fyrir 1.
janúar 1970, reiknast iðgjöld eins og sjóð-
félagi hefði allan timann haft sömu laun
og hann hefur, þegar réttindakaup eru
gerð og greidd. Ekki reiknast vextir á
iðgjöldin.
b. Fyrir starfstima frá 1. janúar 1970 og
siðar, reiknast iðgjöld af launum
sjóðfélaga eins og þau hafa verið á hverj-
um tima á þvi timabili, sem réttindakaup-
in varða. Á iðgjöld reiknast vextir til
greiðsludags.
Reykjavik 03. október 1978
Lifeyrissjóður starfsmanna ríkisins
Lifeyrissjóður barnakennara
Lifeyrissjóður hjúkrunarkvenna
TRYGGINGASTOFNUN RÍKISINS

J i\«UUrKtuL , *■ ^
ÍTALSKA og SPÆNSKA f. BYRJENDUR
hefst mánud. 9. og þriðjud. 10. okt.
F. þá sém vilja eiga kvöldin fri kl. 18
spænska mánud. italska þriðjud.
F. þá sem vilja koma á kvöldin kl. 21
spánska mánud. italska miðvikud.
Námsgjald greiðist við mætingu i stofu 14
Miðbæjarskólanum.
Amma min
Guðný Guðnadóttir,
Hrefnugötu 4
veröur jarösungin frá Fossvogskirkju þriöjudaginn 10.
október kl. 3.
Sigrún Guönadóttir.
Maöurinn minn, faðir, stjúpfaöir okkar og sonur minn
Þorsteinn Eiriksson
yfirkennari, Langholtsvegi 116B
veröur jarösunginn frá Dómkirkjunni miövikudaginn 11.
október kl. 1.30.
Solveig Hjörvar
Jóhann Þorsteinsson,
Helgi, Rósa og Guörún Haraldsbörn,
Eirikur Þorsteinsson.
Konan min og móöir okkar
Guðmundina Arndis Guðmundsdóttir
frá Drangsnesi, Vallargötu 8 Sandgeröi
veröur jarösett mánudaginn 9. okt. kl. 1.30 frá Fossvogs-
kirkju.
Andrés Magnússon og börn.
Þökkum auösýnda samúö viö andlát og jaröaför
Jóninu B. óladóttir
frá Þórbrandsstööum
Aöstandendur.