Tíminn - 06.04.1979, Blaðsíða 6

6
Föstudagur 6. april 1979.
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Auglýsinga-
stjóri: Stcingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siöumúla 15. Sfmi
86300. — Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl.
20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 150.00. Askriftargjald kr.
3.000.00-á mánuöi. Blaöaprent
Haraldur Ólafsson skrifar:
Tyrkland gjaldþrota
og lýðræðið í hættu
Gömlu sporin
Oft er það haft á orði að sagan endurtaki sig.
Enda þótt um það megi deila hvort svo geti orðið
með öllu eða aðeins að nokkru, þá er það vist að
það er alltaf sterk tilhneiging þeirra, sem standa
vilja gegn breytingum og framþróun, að fara i
gömlu sporin og sjá söguna helst endurtaka sig
gersamlega.
Eitt af þvi sem endurtekur sig i islenskum
stjórnmálum — án tilbrigða — er ást Morgun-
blaðsins á verkföllum og óraunhæfum kauphækk-
unum þegar vinstri stjórn situr við völd. Þegar
Sjálfstæðisflokkurinn er utan stjórnar, sem er
reyndar allt of sjaldan, veit Morgunblaðið fáa
færari eða betri menn en þá verkalýðsforkólfa
sem lengst vilja ganga i kröfugerð og minnst
skeyta um þjóðarhag.
Það má vel vera að fátt endurtaki sig i sögunni
og að það tilheyri undantekningum ef eitthvað
endurtekur sig með öllu. Um þetta er fyrir að
þakka þeim öflum sem barist hafa fyrir breyting-
unum og framförunum. En gleiðgosar Morgun-
blaðsins breytast ekki, og þegar þeir eru i stjórn-
arandstöðu fara þeir innan tiðar beint i gömlu
skóhlifarnar sinar og arka sömu gömlu brautina.
Forystugrein Morgunblaðsins i gær er merki
þess að ihaldið sér nú enn einu sinni það úrræði
eitt að reyna að beita fyrir sig verkalýðsfor-
ustunni, og reyna að etja henni fram til að eyði-
leggja þann mikla árangur sem rikisstjórnin
hefur náð.
Tilgangurinn með skrifum af þessu tagi er auð-
sær. Þetta eru gömlu sporin. Meðan vinstri stjórn
situr eru ekki til betri bandamenn ihaldsins en
þau öfl sem aldrei vilja sjá neinar raunverulegar
umbætur eða kjarabót innan þess þjóðskipulags
sem hér er og þjóðin vill lifa við.
Þannig var að málum staðið 1958 og aftur 1974,
og nú á enn að reyna að beita þessum sömu gömlu
aðferðum. Nú á að reyna að gera samráð rikis-
stjórnarinnar tortryggileg. Nú á að reyna að gera
það tortryggilegt þegar rikisstjórnin mótar
ábyrga efnahagsstefnu i samráðum við almanna-
samtökin, stefnu sem vissulega ber það með sér
að allir aðilar verða að bera byrðarnar saman,
fresta ýmsu i þvi skyni að búa betur um undir-
stöðurnar að framtiðarhag.
Fyrir einu ári skildu Sjálfstæðismenn þörfina á
aðhaldi i efnahagsmálum. Nú hafa þeir sökkt
þeim skilningi niður i sitt pólitiska óminni og
reyna að gera litið úr þvi er Framsóknarmenn
hafa beitt sér fyrir ábyrgu og þjóðhollu sam-
komulagi. Það fer ekki á milli mála að mótmæli
Sjálfstæðismanna gegn efnahagsstefnunni stafa
af þvi að þeir hafa i pokahorninu stefnu sem leiða
myndi til atvinnuleysis og ófriðar á vinnu-
markaðinum.
Aðferðin, til að koma þessum óráðum fram, er
sú að beita öðrum fyrir sig eins og fyrri daginn.
Merkur maður sagði að sagan endurtæki sig að
visu, en aðeins sem skopleikur i hið siðara
skiptið. Nú væri það sannarlega gæfa þjóðarinnar
að Sjálfstæðismenn fengju að sannreyna það á
sjálfum sér.
JS
Tyrkland rambar nú á barmi
gjaldþrots. Erlendar skuldir
tyrkneska rikisins nema hvorki
meira né minna en 12 milljörö-
um Bandarikjadollara. Ríkis-
bankinn tyrkneski á i stööugu
striöi við skuldeigendur viöa um
heim. Innflutningur er aö
stöðvast, og skortir þegar
margs konar varning. Kaffi er
þjóðardrykkur i Tyrklandi, en
nú er mikill skortur á þvi. Olla
er af skornum skammti,
sigarettur fáséðar og hrein-
lætisvörur á þrotum. Erlendur
gjaldeyrir er keyptur á geypi-
verði á svarta markaönum.
Tyrkland er aðili að Atlants-
hafsbandalaginu, og þar eð það
á sameiginleg landamæri með
Sovétrikjunum á 650 km kafla,
er augljóst, að vestræn riki
leggja alla áherzlu á, að halda
Tyrkjum innan bandalagsins.
Bulit Ecevit er leiðtogi
stærsta flokks landsins, Lýö-
ræðisflokks þjóðarinnar, og
hefur verið forsætisráðherra i
fjórtán mánuði. Hann hefur
áður verið forsætisráðherra,
m.a. þegar Tyrkir og Grikkir
börðust vegna Kýpur.
Hvernig má það verða, að
Tyrkland skuli búa við svo lé-
legan efnahag sem raun ber
vitni?.
Fyrir fimm árum var gerö
áætlun i landinu um hagvöxt i
landinu, er nema skyldi 6-7 af
hundraði á ári. Atti á þann hátt
að verjast áföllum vegna
hækkaðs oliuverðs. Var ætlunin
að losna úr erlendum skuldum
og afgreiða fjárlög hallalaus.
Allthefur þetta mistekizt. Verð-
bólgan er um 50 af hundraði á
ári. Tvær milljónir eru atvinnu-
lausar (um 15 af hundraði
vinnufærra manna) og iðnaöar-
framleiðslan er aðeins um
helmingur af þvi sem hún gæti
verið. ef miðað er við fram-
leiðslugetu verksmiðja. Gjald-
eyrissjóðir landsins eru tómir,
og meira að segja nægja tekjur
af erlendum ferðamönnum ekki
til bess að greiðs þann erlenda
gjaldeyri sem Tyrkir eyða i
ferðalög til útlanda.
1 löndum Norður-Evrópu eru
tyrkneskir verkamenn fjöl-
mennir og senda fjölskyldum
sinum hluta iauna sinna. En
reikningurinn fyrir oliu hefur
hækkað úr 200 milljónum
dollara árið 1972 i 1.8 milljarða
1978. Þetta er of mikið fyrir
Tyrki. Þeir ráða ekki við svo
gifurlegan innflutning. En ekki
geta þeir verið án olíu. Er unnt
að auka útflutning? Ekki er það
auðvelt. Tyrkir framleiða
Ecevit áhyggjufullur.
%
einkum landbúnaðarvörur,
bómull, tóbak, hnetur, korn.
Eftirspurn eftir þessum vörum
er ekki mikil um þessar mundir.
Iðnaðarvörur þeirra þola ekki
samkeppni við önnur lönd,
nema helzt dúkaframleiðslan.
Þegar haft er i huga, að þjóðinni
fjölgar um 2,5 af hundraði á ári,
er augljóst að ástandið bara
versnar og versnar. Tyrkir eru
nú 42 milljónir, en verða 80
milljónir um aldamót.
Eina von stjórnar Ecevits er
erlend aðstoð. A fundi æðstu
manna Bandarikjanna, Bret-
lands, Frakklands og Þýzka-
lands á Guadeloupe skömmu
eftir áramótin var samþykkt að
veita Tyrkjum efnahagsaðstoð,
en ekki án skilyrða. Tyrkir
verða að sæta reglum Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins um meðferð
efnahagsmála sinna.
Tyrkneska stjórnin hefur
samið fimm ára áætlun, sem
gildir frá 1979-83. Þar er reiknað
með erlendu fjármagni að upp-
hæð 16 milljarðar dollara.
Stjórnin hefur beðið Efnahags-
bandalagsrikin um 8 milljarða
fjárveitingu.
Ecevit hefur látið i ljósi von-
brigði með viöbrögð Vestur-
veldanna við vandræðum
Tyrkja. Hann er þó með mörg
tromp á hendinni. Tyrkland er I
lykilstöðu við landámæri Sovét
rikjanna og eftir að Iran og
Afghanistan hafa skipt um
rikisstjórnir og skapað tóma-
rúm á þessu svæði, þá hefur
mikilvægi Tyrklands aukizt að
sama skapi. Hvað sem það
kostar verða Vesturveldin að
halda góðri sambúö við Tyrki.
Tyrkir hafa valið þann kost-
inn að leika tveimur skjöldum.
Þeir hafa vingazt við Sovétrikin
og Libýu, og jafnvel verið með
ýfingar gagnvart Israel, sem
þeir hafa þó fyrir löngu
viðurkennt. Jafnframt þessu
hafa Tyrkir lofað að aftur skuli
opnaðar eftirlitsstöðvar Banda-
rikjamanna i landinu, þaðan
sem fylgzt er með þvi sem
gerist i Sovétrikjunum. Nú
hefur Bandarikjaþing aflétt
banni við vopnasölu til Tyrk-
lands, sem sett var 1975. Þetta
bann hefur skilið eftir sig ör i
Tyrklandi.
Meðal leiöandi manna á
Vesturlöndum er nokkur uggur
vegna ástandsins I Tyrklandi,
einkum óttast menn, að Tyrk-
land verði hlutlaust, og hverfi
þar með i raun úr röðum
Atlantshafsbandalagsrikjanna.
En mesta hættan stafar þó af
innanlandsástandinu i Tyrk-
landi. Þar blossa nú hvað eftir
annað upp blóðugar óeirðir, og
öryggisleysi á öllum sviðum
veldur þvi, að alvarlega er farið
að óttast um framtið lýöræðis-
ins I landinu. Innan háskólanna
eigast við vinstri menn og hægri
sinnar. Algengt, er að skotið sé
af vélbyssum inn i kaffihús,
framámenn eru myrtir og
bankar rændir. Atök eiga sér
stað milli andstæðra trúarhópa
Islam, og minnihlutahópar i
landinu láta á sér kræla,
Kúrdar, Armeniumenn og Sýr-
lendingar. Herinn hefur til
þessa haldið að sér höndum, en
stjórnmálaflokkarnir geta ekki
sameinazt um neinar sameigin-
legar aðgerðir. Leiðtogar
stærstu flokkanna, Ecevit og
Demirel, hata hvor annan, og
engin von er til þess, að þeir
sameinist um neitt.
En fasistar biða sins tima
undir forystu Alparsan Turkes,
leiðtoga þjóðernissinnaflokks,
sem styðst m.a. við hermdar-
verkamenn úr hópi ungra hægri
manna.