Fréttablaðið - 17.02.2007, Síða 84

F
rá því að vera áhuga-
vert, skrítið og örlítið
skemmtilegt „áhuga-
mál“ örfárra skrítinna
skrúfa í þjóðfélaginu,
hálfgert jaðarsport,
hafa umhverfismál siglt langleið-
ina inn í vitund flestra landsmanna
eða nálgast að minnsta kosti
heimahöfn. Veðrabreytingar, hlýn-
un jarðar, kvikmyndir og sú aðgerð
að færa dómsdagsklukkuna fram
um eina mínútu hafa hrært í
hugum jarðarbúa og meðan sumir
þjást hreinlega af umhverfiskvíða
líta aðrir svo á að við séum á tíma-
mótum þar sem vinna þurfi heils-
hugar að mikilvægum verkefnum.
Ellý Katrín segir sjálf að hún sé
ekki kvíðin. „Ég vil kannski ekki
segja að ég hafi ekki áhyggjur en
ég vil ekki dvelja við þær heldur
horfa frekar til þeirra stóru verk-
efni sem bíða okkar. Við þurfum
að vera vel á verði og stöðugt að
minna okkur á að það þarf að
sinna umhverfismálunum.
Umhverfismálin minna mig stund-
um á jafnréttismál. Við höfum lög
um jafnrétti kynjanna og
jafnréttisstefnu og þá eru margir
sem halda að þá sé allt í öruggri
höfn. En það er eins með jafn-
réttismálin og umhverfismálin, að
það þarf stöðugt að vera á varð-
bergi. Ég held líka að við séum að
upplifa mjög mikilvægt tímabil í
umhverfismálum. Þau eru ekki
mál sem við eigum að stefna að
því að taka á í nánustu framtíð
eins og viðhorfið hefur oft verið
heldur er tíminn til þess akkúrat
núna, það þýðir ekki að ýta þeim
áfram á undan sér.“
Ellý Katrín er fædd í Reykjavík
árið 1964 og ólst upp þar upp. For-
eldrar hennar fluttu til Reykjavík-
ur á sínum fullorðinsárum, Guð-
mundur Guðmundsson, frá
Fellsströnd í Dalasýslu, og Petrea
Sofia Guðmundsson frá Færeyj-
um. Ellý Katrín er gift Magnúsi
Karli Magnússyni lækni og eiga
þau tvö börn. Hún gekk í Mennta-
skólann við Hamrahlíð og fór svo í
Háskóla Íslands þar sem hún nam
lögfræði. Um tveimur árum eftir
að hún útskrifaðist sem lögfræð-
ingur var Ríóráðstefnan haldin og
í kjölfarið skapaðist mikil umræða
um umhverfismál þar sem þynn-
ingu ósonlagsins bar hvað hæst.
Ellý segist þá hafa fundið að þetta
væri henni hjartans mál og fund-
ist hún eiga að beita sér fyrir
umhverfinu fyrst hún á annað
borð fyndi að hún hefði áhyggjur
af framtíð jarðar.
„Eiginmaður minn er læknir og
á þessum tíma stóðum við bæði
frammi fyrir því að ætla okkur í
framhaldsnám, ég í lögfræði og
hann í læknisfræði. Ég vildi fara í
framhaldsnám í einhverju sem
mér fannst skipta mig virkilegu
máli því með framhaldsnámi er
maður jú auðvitað að fjárfesta í
framtíðinni. Ég ákvað að fara í
nám í umhverfisrétti og hef verið
meira og minna inni á þeirri línu
síðan ég kláraði mastersgráðu í
þeim fræðum frá háskólanum í
Wisconsin.“
Frá Wisconsin lá leiðin til Wash-
ington þar sem Ellý starfaði fyrir
Alþjóðabankann í tæp fjögur ár,
en starf hennar þar sneri að miklu
leyti að umhverfismálum. Eftir
átta ára Ameríkudvöl var fjöl-
skyldan farin að hugsa heim.
„Okkur langaði til að börnin
þekktu sínar rætur og fjölskyldu
og vorum því búin að velta heim-
för fyrir okkur. Svo kom að því að
við drifum okkur í að taka af skar-
ið þegar mér bauðst að taka við
starfi forstöðumanns nýrrar stofn-
unar hjá Reykjavíkurborg. Það
var Umhverfis- og heilbrigðis-
stofa Reykjavíkur og tók ég við
því starfi í janúar árið 2002. Á
þeim tíma var umhverfismálum
borgarinnar sinnt í nokkrum
aðskildum starfseiningum hér og
þar í borgarkerfinu en mitt verk-
efni var að sameina það allt í eina
stofnun. Ég hef verið mjög ánægð
í starfi mínu hjá Reykjavíkurborg
svo það var stór ákvörðun fyrir
mig að taka að sækja um þetta
nýja starf en ég sé mörg tækifæri
þar, hjá stofnunni og í umhverfis-
málum á landsvísu,“ segir Ellý og
segist í huganum vera farin að
færa sig á nýtt stjórnsýslustig.
En á hvaða stigi eru Íslending-
ar í umhverfismálum? „Ég held að
Íslendingar hafi alltaf verið hugs-
andi um umhverfismál og við
sjáum það í fiskveiðistjórnunni
okkar, sem við höfum nálgast með
skynsömum hætti. Við erum mjög
lánsöm þjóð sem hefur fengið gott
land í vöggugjöf. Við njótum sam-
býlis við hreina náttúrulega orku
og náttúru sem er fegurri og
áhrifameiri en orð fá lýst. Það er
lán sem við verðum að fara vel
með og skila landinu af okkur
þannig að komandi kynslóðir fái
notið sömu gæða og við. Ég held
að við séum öll sammála um þetta
en oft vantar að við tengjum hegð-
un okkar í dag við áhrif á fram-
tíðarlandið sem við viljum afhenda
afkomendum okkar. Umhverfis-
mál snúast um skynsemi og það að
fara vel með það sem við eigum
eða hefur verið falið að hafa
umsjón með – smátt sem stórt – og
þar höfum við Íslendingar alla
burði til þess að vera til fyrir-
myndar.
Að við getum verið til fyrirmyndar
í málaflokki sem við erum nýfarin
að bretta upp ermarnar fyrir
hljómar líka ef til vill annarlega
þegar vitað er að við erum um tíu
árum á eftir nágrannaþjóðum
okkar í alls kyns umhverfismálum.
„Það er vel hægt að horfa á tæki-
færin í því að vera aðeins á eftir
því ekki gekk það áfallalaust hjá
frændum okkar að koma
umhverfisstefnu sinni vel á lappir.
Við getum því lært af þeirra áföll-
um og verið mun fljótari að inn-
leiða okkar stefnu. Vitundin hefur
aukist mikið og má sjá það á frétta-
flutningi fjölmiðla. Þegar ég var
stelpa man ég að það var alltaf að
minnsta kosti ein frétt um fisk í
hverjum fréttatíma. Nú á umhverf-
ið sama sess í fréttatímanum þar
sem þar er í það minnsta eina
umhverfistengda frétt að finna.
Þjóðin er greinilega orðin mjög
meðvituð um mikilvægi þessa
málaflokks og það er eitt af hlut-
verkum stofnunar eins og
Umhverfisstofnunar að upplýsa og
stuðla að framþróun málaflokks-
ins.
Það er hætt við að þegar umræð-
ur um loftslagsbreytingar og slíkt
fari af stað sjái fólk dómsdag
nálgast en við megum ekki leggja
málin þannig upp,“ segir Ellý og
bætir við að hún hafi verið mjög
hrifin af framsetningu umhverfis-
umræðunnar í kvikmynd Al Gore,
An Inconvenient Truth. „Dóttir
mín sem er sautján ára kemst
augljóslega ekki hjá því að heyra
talsvert rætt um umhverfismál á
heimilinu og er að ég held frekar
meðvituð um þau. Hún sá mynd-
ina og ég fann að hún ýtti greini-
lega við henni á annan hátt en
umræðan við eldhúsborðið og hún
tók hana til sín. Al Gore endar
nefnilega á þeim nótum að benda
fólki á hvað það geti gert í sínu
daglega lífi. Dóttir mín var aga-
lega fegin að geta keyrt á Toyota
Prius úr bíó!
Verðandi forstjóri Umhverfis-
stofnunar segist þrátt fyrir
umhverfisvæna bílaeign sína
ekki vera heilög í slíkum málum
og síst vilja berja á brjóst sér að
hún sé betri en allir aðrir hvað
þau varði. Engu að síður hafi hún
alltaf reynt að hafa til hliðsjónar
einföld atriði í eigin heimilis-
rekstri og umgengni sem hún seg-
ist reyna að halda í heiðri. „Ég
geng og hjóla til skiptis í vinnuna
og þrátt fyrir þrjú ökuskírteini á
heimilinu höldum við okkur við
bara einn bíl. Þegar við kaupum
húsgögn reynum við annað hvort
að kaupa þau sem eru vönduð, þó
þau séu dýrari, því þá er líklegra
að við þurfum ekki að endurnýja
svo auðveldlega. Þannig getur
dýrari hönnun ekki aðeins komið
inn á heimilið sem fallegur hlutur
heldur líka þjónað umhverfis-
vænum markmiðum. Einnig fer
ég oft í Góða hirðinn og Fríðu
frænku og finn þar oft gersemar
sem ég get pússað upp og átt
áfram. Ég reyni eftir fremsta
megni að kaupa ekkert sem ég sé
fram á að ég þurfi svo að henda
innan fárra ára. Svo flokkum við
úrgang og þetta dæmigerða, það
er helst erfiðast að sporna við því
að þurfa ekki að endurnýja tækni-
legu hlið heimilisins en þar koma
framleiðendur líka inn með vörur
sem kannski eyðileggjast fljótt
og það kostar hálfvirði gamla
tækisins að gera við það.“
Ellý segir að oft megi skoða litlu
einföldu atriðin betur í rekstri
heimilanna, bíllinn hafi tekið við
af Snata sem eftirlætisfélagi
mannsins og þó að fólk sé ekki til í
að leggja honum skipti líka máli
að hann sé í góðu ástandi svo hann
mengi lítið og sé á dekkjum sem
myndi ekki svifryksmengun, sem
er helsta mengunarvandamálið á
höfuðborgarsvæðinu. „Það þarf
ekki að einblína á loftslagsbreyt-
ingarnar til að vilja gera eitthvað í
umhverfismálum. Þessi mál eru
nátengd heilsu okkar enda halda
margir sig inni við þegar svifryks-
mengun er sem mest í borginni.
Einnig eru ýmis efni í hreinsivör-
um, málningu og slíkum vörum
sem eru hættuleg heilsu okkar en
er ekki að finna í umhverfisvænni
útgáfum. Mikilvægt er að allir séu
með í þessari vinnu fyrir umhverf-
ið, bæði ráðuneyti og sveitarfélög,
og það þarf að búa viðskipta-
umhverfið þannig úr garði að
fyrirtæki sjái hag þinn í því að
reka vistvæna stefnu. Það hefur
sýnt sig erlendis að það bætir
reksturinn og skilar sér í hag-
kvæmni líka að fyrirtækin skil-
greini sig og starfi á umhverfis-
vænan hátt. Þannig gæti ríkið sett
þau skilyrði þegar þau bjóða út
kaup á vöru og þjónustu að fyrir-
tæki sem bjóði upp á vistvæna
vöru eða þjónustu gangi fyrir og
þá væru fyrirtækin fljótari að
bregðast við því að hagræða starf-
semi sinni í þökk umhverfisins.“
Sér Ellý Katrín fyrir sér hvað hún
myndi gera fengi hún töfrasprota
til að beita á stundinni í
umhverfismálum? Hún er ekki
lengi að svara því. „Ég vil sjá
ríkisstjórnina móta skýra fram-
tíðarsýn um hvernig hún vill sjá
framtíðarlandið Ísland. Að við
höfum skýra sýn, mikinn metnað
og séum stolt af framgöngu okkar.
Við höfum alla burði til þess að
vera leiðandi afl.“
Tími aðgerða er núna
Segja má að það sé fyrst nú allra síðustu árin sem Íslendingar hafi sætt sig við að umhverfismálin
séu löngu fermd, komin í fullorðinna manna tölu og vilji fara að láta taka sig alvarlega sem mála-
flokk. Ellý Katrín Guðmundsdóttir, nýskipaður forstjóri Umhverfisstofnunar, sagði Júlíu Margréti
Alexandersdóttur frá umhverfisvænni framtíðarsýn sinni en hún telur Ísland geta orðið í fararbroddi í
umhverfismálum.