Tíminn - 18.12.1979, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 18. desember 1979.
7
Tveir heimsviöburöir hafa
gjörst á tveimur vikum. För
PAFA til Póllands leggur birtu
um allann hejm. Fundur
CARTERS og BRESNEFS getur
dregiö vlr óttanum.
Þaö eru vonbrigöi þeim sem i
siöustu heimsstyrjöld fögnuöu
þeim stórviöburöi i myrkri
heimsins þá, að Bandarikjamenn
ogRUssar snerubökum saman og
háöu heimsstyrjöld gegn meiri
ógn en mannkyniö haföi áöur
staöiö andspænis: Naslsmanum
og Fasismanumog sigruöu báöa,
og upplifa svo hvernig þessi stór-
veldi glopruöu sigrinum smátt og
smátt niöur og brugðust mann-
kyninu, sem þau höföu f hendi sér
aö leiða til farsællar þróunar.
Iþessstaö hófuþau „kaltstríö”
um skiptingu heimskökunnar og
hafa siöan þróaö svo visindin og
tæknina, aö þau geta meö þvl aö
lyfta hendi drepiö allt lff á jörö-
inni, en taka þá til viö aö biia sér
til andstæöing — þriöja heiminn
— og „kynda” hann upp til sömu
möguleika. Fyrr hefur mannkyni
aldrei veriö boðuö sllk erfi-
drykkja.
Frá 1939-1945 aö siöari heims-
styrjöldin geysaöi var hernaöar-
tæknin barnaleikur hjá því sem
húner nií, en skildi eftir þá þekk-
ingu og reynslu sem siöan hefur
hrannaö upp slikri holskelfu eyöi-
leggingarmáttar sem litill hópur
pörupilta gæti með þvi einu að
veifa hendi hvolft yfir heiminn og
skiliö hann eftir sem lik á reki I
stjarnanna fjöld.
Væri þaö þá ekki fjarstæöa aö
leita einmitt til þeirra tveggja
heimsvelda sem þannig hafa
fariö aö og ætla þeim aö bjarga
mannkyninu úr heljargreipum
þeim er þaö er hneppt I nú? —
Nei, þaö er þaö ekki.
Þessi tvö heimsveldi eru enn
þrátt fyrir allt i reynd handhafar
þess veraldarvalds er skoriö
getur úr um örlög mannkynsins,
llf þess eöa dauöa. Þetta er i
þriöja sinn, aö heimsviöburöirnir
sanna aö þau eru handhafar
þessa valds, þvi enn eru þau
sterkust. 1 annaö sinn vóg heims-
friöurinn salt út af KÚBU. Þá
voru þaö Bandarikjamaöurinn
John Kennedy og Rússinn Nikita
Krjúsjef, sem segja má aö meö
einkasamkomulagi létu ógn-
þrunginn ágreining niöur falla —
svo algjört var vald þessara
tveggja stórvelda, aö hin heims-
veldin voru ekki spurö álits, þó
heimsfriöur væri I voöa.
Nú fyrir fáum vikum standa
hliö viö hliö æöstu menn þessara
Saltsamningur 2
Atlantshaf sbandalagið og Varsj árbandalagið
þurfa að starfa saman
þjóöa, RUssinn Brésnef og
Bandarikjamaöurinn Carter og
leggja drög aö mildari heimi meö
SALTSAMNINGI 2. Brésnef
leggur dýrt viö, hann segir: „Guö
fyrirgefur okkur ekki, ef okkur
mistekst nú”.
Sá er þetta ritar þykist þess
fullviss, aö Mannkynssa gan
fyrirgefialdreiþeim sem svikjast
um aö leggja þaö aö mörkum sem
hann getur til aö styrkja hvert
þaö vængtak og hverja þá týru,
sem blaktir meö einstaklingnum,
þjóöum og heimsveidum til sátta
og friöar þegar HEL 'OGNAR
HEIMI.
Hvað hefir islenzka
þjóðin lagt til heimsmál-
anna.
Staöa ÍSLANDS i heimsstyrj-
öldinni er talin svo mikilvæg, aö
hún gæti rennt sköpum um örlög
mannkyns alls. Tæknin hefir
eitthvað breytt hlutföllunum frá
siöasta striöi, en ekki I höfuð-
atriöum.
Islenzka þjóöin eöa landsfeöur
hennar fara sér hægt aö hasla sér
hvergi völl aö eigin frumkvæöi,
þótt heimurinn endastingist i
pólitiskum hamförum, fyrr en
eigin hagsmunir eru i bráöum
voða, en ganga þá fyrir skjöldu,
samanber hafréttarmálin, og
koma meö sæmd af hólmi. Aö
titla þetta afrek hugtakinu hug-
sjón er kannski ofrausn, þvi hug-
sjón er oftast tengd fórnum, —
hér var allt aö vinna. Eldsneytiö
til átakanna var öflugt — NEYÐ-
IN. „Neyöin kenndi naktri konu
aö spinna”. Hugsjónin átti aö
leynast I þvi — enda haldið á lofti
af undirrituöum o. fl. aö þetta
væri gjört fyrir hungraöan heim,
en þaö geröum viö aö ósannindum
I framkvæmdinni meö rányrkju
og vannýtingu mikils hluta
sjávarfangsins.
Smáþjóðir „Gjöra i því”
að komast upp á milli
stórþjóða.
Meö margskonap áróöri reyna
þær aö koma fleygum milli
Bandarikjanna og Ráöstjórnar-
rlkjanna sem er eins og heims-
málin eru nú mesta hermdar-
verk. Þegar reynslan er sú aö
herstöövar á friöartimum þjóna
aöeins löggæslu þá er þaö fárán-
legt ósamræmi aö þora ekki á
hlööuball i Mosfellssveit eöa
Kjós, eöa böll yfirleitt án þess aö
hafa lögreglu viö hendina, en
hyggja einskis vib þurfa þó
nokkrir milljaröar hálftryllts
mannkyns fari allt á ball I einu.
Aö geta veriö hafsjór en vera
gruggug kvika sem ýfir myrkan
sæ.
tslendingar veröa aö hætta
framleiöslu þessara eitruöu
fleyga. Heiminn heflr vantaö
gjaröir en ekki fleyga,
Þaö endar meö heimsstyrjöld,
ef Bandarikjamenn og Rússar
snúa ekki bökum saman i annaö
sinn. Þeir veröa aö hætta ab hafa
þjóöir heimsins á uppboöi af ótta
hver viö annan. Kalt striö á milli
þeirra er heimsböl, styrjöld,
mannkynsdauöi. Hvlti kynstofn-
inn félli fyrst.
Getur Island oröiö þygsta lóöiö
á vogarskálum striös eöa friöar
milli þessara heimsvelda?
Undirritaöur segir JA.
ISLAND er I hlaövarpa beggja.
Þessi hnattstaöa gjörir landiö
sterkasta „manninn” I tafli
heimsmálanna á noröurhveli
jaröar, ef manndómur þjóöarinn-
ar er I hlutfalli viö aöstööuna, þá
gæti Island oröiö þungamiöja
þeirra.
Til þess aö koma I veg fyrir aö
kynþáttaofstæki nái tökum á
heimsmálunum yröi þaö best
tryggt meö þvi aö Bandarlkinog
Ráöstjórnarrlkin meö þá grund-
vallarhugsjón aö koma i veg fyrir
kynþáttastrlö (þ.e. milli litaöra
kynstofna og hvlta kynstofnsins)
og fórna I tæka tiö þvi sem til
þarf,leituöu samelginlega — ekki
sitt I hvoru lagi samstööu viö Kln-
verja um þetta háleita takmark.
tsland þarf að verða
virkur aðili að heims-
málunum.
Stórviöburöir heimsmálanna
hrannast upp. Meö þá stööu á
heimssviöinu sem ISLAND hefir,
auk innri geröar og eiginleika
getum vérekkisetiö hjá og ekkert
aöhafst. Vér gætum t.d. boöiö
framangreindum þremur stór-
veldum aösetur á Islandi fyrir
stofnun sem tæki forustu um
heimssamtök I allsherjar sókn
gegn óbærilegum þjáningum
margra þjóöa þribja heimsins
sem og hungri, striöi og margs
konar böli sem herjar hér og þar
um allan mannheim. Þaö þarf aö
fjármagna háþróuö efnisleg sem
andleg visindi eftir þörfum.
Geimrannsóknir geta beöiö, ör-
kumla mannkyn ekki. Takmark
slikrar stofnunar yröi aö vera
HEIMSFRIÐUR, inntak hennar
útrýming ÓTTA og tortryggni
heimsveldanna hvors um sig
gagnvart hinum, efla öryggi og
traust smáþjóöanna.
AÐ stofnunin beiti valdi sinu
innan Sameinuöu Þjóöanna til aö
banna mengunarvaldandi fram-
kvæmdir svo sem olluboranir I
námunda viö lifrlk hafsvæöi.
Aö hafsvæöi öll utan yfirráöa-
svæöa strandrikja séu eign
mannkyns alls.
Aö leysa orkumálavanda
heimsins meb þvi aö einbeita vis-
indunum aö þvi aö vinna orku úr
ljósvakanum, þúsundfalda orku á
viö þá sem fæst viö svörtustu og
sóöalegustu mengunarvalda á
þessari jörö, oliuna, og létu aörar
geimrannsóknir biöa. Allt má
fremur biöa en örkumla mann-
kyn. Ljósvakinn er allra eign eins
og andrúmsloftiB og sólin sjálf.
Aö i hlut ISLANDS fyrir aö-
stoöina og aöstööuna kæmi alfriö-
aö svæöi frá innsta til ysta um-
fangs þess til lands og sjávar.
Aö aöeins yröu háþróaöasta
tækni og vfsindastjórnsýslan
framkvæmd á ÍSLANDI og innan
umfangs þess, verndaö af
borgaralegri (civil) lögreglu aö
þjóöerni og styrkleika er lands-
stjórn og viökomandi STOFNUN
kæmu sér saman um, og landiö
allt og umfang þess friölýst og
vopnalaust.
Hin nauösynlega YTRI VERND
YRÐI AÐ SKIPULEGGJAST á
hafsvæöi i nægilegri fjarlægö.
Flugvélamóöurskip, herskip
o.s.fr. orsakaöi ekki mengun eöa
á neinn hátt truflaöi eölilegt
ástand á hinu friöaöa landi og
umhverfi þess.
Þaö er liöiö aö lokum þessa
pistils og lesendur, ef einhverjir
veröa, beönir aö minnast þess að
undirritaðurskrifarekkii umboöi
neinnar stofnunar eba félags
heldur á eigin ábyrgö.
AB vera virkur aöili aö heims-
málunum er stórt skerf frá þvl aö
vera hlutlaus áhorfandi. Vegna
fjölmiölunar tækninnar geta allir
alltaf veriö I viöbragösstööu þvi
fjölmiölarnir, dagblöö, útvarp og
sjónvarper streymiö sem „tekur
upp” daglega viöburöi, athafnir
mannlifsins, sem úr getur unnist
sá „sextant” er sýnir „sólarhæö-
ina” sem stefnuna visar. Þessa
„navigation” þurfa islenskir
stjórnmálamenn aö læra. Atburö-
irnar gerast svo hratt og heims-
viöburöirnir svo skýrir aö þaö er
enginn vandi aö finna áttirnar.
Skal nú visaö til framangreindra
raka um nauösyn samvinnu tébra
bandalaga, þá gætu þau straum-
hvörf oröiö I heimsmálunum, aö
ISLAND, I staö þess aö vera her-
stöö yröi miöstöö þeirrar
þróunar, er eyddi ÓTTA, eyddi
STRIÐI meö FRIÐI:
Megi SALTSAMNINGUR 2 veröa
dögun nýs og betri heims.
1. ágúst 1979
Jóhann M. Kristjánsson
Jónas Guðmundsson:
Að hlífa sjálfum sér minnst
HVUNNDAGSHETJAN
þrjár öruggar aöferöir til aö
eignast óskilgetin börn.
AUÐUR HARALDS
IÐUNN
Reykjavik 1979.
Fáar bækur hafa veriö eins
umtalaöar og Hvunndagshetja
Auöar Haralds.
Hún hefur veriö blásin upp
meö smokkum.
Eflaust telja flestir sig nú orö-
ið vita hvaö stendur i þessari
makalausu bók, þvi svo ræki-
lega hefur hún veriö auglýst, en
þó að ég hygg á röngum for-
sendum. Hvunndagshetjan er
ekki klámrit, heldur barattu-
saga konu, sem hefur eignast
börn án þess aö hafa fariö upp
aö altari, eöa til fógeta, en aö
öðru leyti hafa börn hennar orö-
iö til viö svipaðar aöstæöur og
hjá ööru fólki.
Vond söluaðferð
En viö lifum á timum auglýs-
inga, og sum bókaforlög hafa
komist að raun um þaö, að þaö
er vænlegt til árangurs I bók-
sölu, aö bækur séu kynferöis-
lega „djarfar” og þvi er
smokkasöluaðferöinni hér beitt
blygöunarlaust á einhverja
bestu sögu, frá bókmenntalegu
sjónarmiöi, sem rituö hefur ver-
iö hér á landi i mörg ár.
Hvunndagshetjan er baráttu-
saga, rituö af óvenjulegri hrein-
skilni. Þetta er hin undan-
bragðalausa saga konu, sem
byrjar konulif sitt meö spænsk-
um iöjuleysingja, sem lætur I
þaö skina aö hann sé aöalsmað-
ur. Hann er veiklundaö snyrti-
menni sem leggst I rúmiö ef tal-
aö er um vinnu.
Siöan kemur ofdrykkjumaður
I líf konunnar. Hann er meö lög-
regluna á hælunum alla daga,
og bak viö sig hefur hann heilan
her af mæörum, sem eru búnar
aö gleyma aö hann er ekki leng-
ur barn, heldur aöeins stór óviti.
Hann ber hetjuna okkar sund-
ur og saman og reynir aö
sökkva heimili hennar dýpra.
Hann vill finan mat og sigarett-
ur i tugthúsiö og hvunndags-
hetjan rekur fangahjálp nokkuö
lengi, og aö lokum kemur sá sið-
asti, sem getur ekki axlaö þá
byröi er nýtt lif er hverjum
manni, enda aöeins tvitugur.
Og hvunndagshetjan situr þá
uppi ein meö þrjú börn, er
áfram kona og stendur fyrir
sinu.
„Nöfnum” breytt
Nú er manni sagt, aö þetta sé
ekki skáldsaga, heldur
raunveruleiki, þar sem „nöfn-
um hefur veriö breytt”. Ekki
skal ég fullyrða neitt um þaö.
En hitt er óhætt að fullyröa, aö
þetta er einhver sú hreinskiln-
asta bók er undirritaöur hefur
lesiö i meira en áratug, og ef
þetta eru ekki bókmenntir á
heimsmælikvaröa, þekki ég þær
ekki.
Hvunndagshetjan er rituö I
senn af andriki og snilli. Höf-
undur krefst ekki samúöar,
heldur sins réttar. Hann vælir
ekki á samúö, eins og samúöin
sé vetrarhjálpin, eöa eitthvert
kvenfélag, heldur segir konan
sögur af baráttu sinni, og flettir
ofan af allri þeirri hræsni sem
er á opinberri farmskrá stofa-
ana og einstaklinga.
Auöur Haralds er óvægin.
óvægin viö fööur sinn, móöur
slna, barirsfeöur sina. Viö kerfiö,
en siöast en ekki sist viö sig
sjálfa.
Hreinskilni hennar er slik, aö
eftir fáeinar blaösiöur skiptir
þaö öngu máli lengur hvaö sagt
er, og jafnvel meistari Þórberg-
ur talar hreinasta likingamál I
Ofvitanum og Bréfi tU Láru
samanboriö viö hvunndagshetj-
una Auöi Haralds.
Látiö hefur verið aö þvl liggja
aö höfundurinn þjáist af mikilli
vergirni. Næstum þvióseöjandi.
Þaö er aö visu f jallaö um kynlif I
þessari bók, þvl allt er tekiö
meö. En þaö er lifsbaráttan sem
öllu máli skiptir. Sálarháskinn,
hin vitstola gleö: og hin djUpa
hryggö.
I sögu hennar fylgjumst viö
meö ungri stúlku, frá venjulegu
heimili I Reykjavik. Þar er —
eins og á öörum heimilum,
reynt aö sjá henni fyrir frama,
flugfreyjustarfi, menntun og
allt er þetta venjuleg skrúö-
ganga uppaö altarinu, helst þá
meö manni I fastri vinnu.
Hvunndagshetjan passar ekki
I þetta mynstur hversdagsllfs-
ins, og hún veröur til sjálf, en á
annan hátt en venjan býöur.
Menn veröa öngvu nær af aö
lesa gránar um svona bók. Ekki
meö þvl aö blása upp smokka
heldur, þvl þetta eru bókmennt-
ir sem lífa á einhverju allt ööru,
sem viö vitum aö er til, en eig-
um svo öröugt meö aö skil-
greina.
Samt vill höfundur þessarar
greinar hjáipa til viö aö koma
lokaoröum höfundar til skila, en
þar segir:
„Ég vil þakka:
öllum þeim einstæöu mæðr-
Hvunndags-
hetjan
um sem ég hef kynnst fyrir aö
leyfaméraöhlæja oggráta meö
sér.
öllum vinum minum fyrir aö
klappa fyrir mér eöa sparka I
rassinn á mér, allteftir þörfum.
Ollum unnustum, elskhugum,
hjálegum og viökomustööum
sem reyndu sitt bezta en gátu
ekki aö þvi gert.
öllum atvinnurekendum min-
um fyrir aö koma inn hjá mér
stéttarvitund óg gera mig meö-
vitaða um eigiö verögildi meö
þvi aö borga nærri undantekn-
ingalaust of lágt kaup og reyna
að hafa eitthvaö fyrir ekkert.
Ollum kaupmönnunum sem
skrifuöu spurningalaust enda-
laust og sáu okkur fyrir frum-
þörfum okkar, fæöu, 1 gegnum
skilnaöi, veikindi, barneignir og
húsnæöiskaup.
öllum viöskiptabönkum og
sparisjóöum fyrir frábært sam-
starf og linkind og sérstakar
þakkir til bankastjóra Alþýöu-
bankans fyrir aö kenna mér aö
fylla út vixil.
öllum þeim sem hlömmuöu á
mig fjósbússunni og fengu mig
til aö rlsa upp. Ég vona aö
bomsurnar minar hafi ekki skil-
iö eftir varanleg örkuml.
Og Iöunni fyrir aö veðja á
hestinn.”
Jónas Guömundsson