Tíminn - 13.01.1980, Blaðsíða 9

Sunnudagurinn 13. janúar 1980.
9
Þórarinn Þórarinsson:
Tillögur Framsóknarflokksins
eru launafólki hagstæðastar
Dýrt aðgerðaleysi
Þaðhefur farið eins og Fram-
sóknarmenn spáðu fyrir kosn-
ingarnar, að það yrði erfitt að
ná samkomulagi um raunhæfar
aðgerðir i efnahagsmálum fljót-
lega eftir kosningar. Þingkosn-
ingar i skammdeginu gætu þvi
leitt til þess, að slikar aðgerðir
drægjust i eina fjóra til fimm
mánuði i stað þess, að hægt
hefði verið að hefjast strax
handa um þær i októbermánuði,
ef vinstri stjórnin hefði starfað
áfram. Þegar eru liðnir um þrir
mánúðir siðan vinstri stjórnin
fór frá og enn bólar ekkert á
samstöðu milli flokkanna um
efnahagsaðgerðir.
Þessi dráttur er þegar orðinn
þjóðinni dýr, þvi að efnahags-
vandinn hefur stóraukizt undan-
farna mánuði vegna þess, að
ekkert hefur verið gert. Enn
mun vandinn aukast við það, ef
það heldur áfram að dragast á
langinn, að hafizt verði handa
um raunhæfar ráðstafanir.
Þetta kostnaðarsama aö-
gerðaleysi verður að skrifast
fyrst og fremst á reikning Al-
þýðuflotócsins og Sjálfstæðis-
flokksins, sem kusu heldur að
knýja fram skammdegiskosn-
ingar en að hefjast handa um
aðgerðir strax.
Vinnubrögð til
fyrirmyndar
Eins og kunnugt er fól forseti
Islands Steingrimi Hermanns-
syni, formanni Framsóknar-
flokksins að gera fyrstu tilraun
til stjórnarmyndunar eftir kosn-
ingarnar. Steingrimur Her-
mannsson taldi rétt i samræmi
við úrslit kosninganna, að hann
gerði tilraun til að endurlifga
vinstri stjórnina. Sú tilraun
tókst ekki að sinni og taldi Stein-
grimur þá rétt, að annar fengi
tækifæri til að reyna sig. Forseti
íslands taldi réttilega, að röðin
væri þá komin að Geir Hall-
grimssyni.
Þótt tilraun Steingrims Her-
mannssonar til myndunar
vinstri stjórnar misheppnaðist,
verður þvi ekki neitað, að
vinnubrögð þau, sem hann
beitti, hafi að vissu leyti verið
nýjung, sem efalaust á eftir að
verða til fyrirmyndar. Hér er
átt við, að hann lagði
.fram svo glöggar og ljósar til-
lögur um efnahagsmál, að hægt
var að leggja þær fyrir Þjóð-
hagsstofnun og fá spá hennar
um, hvernig þær myndu reyn-
ast.
Aðstaða Steingrims Her-
mannssonar til að leggja fram
tillögur um stjórnarmyndunar-
grundvöll, var að þvi leyti góð,
að styðjast mátti að verulegu
leyti við samstarfssamning
vinstri stjórnarinnar, sem
mynduð var eftir kosningarnar
1978. Þar lá fyrir i flestum
höfuðmálum grundvöllur, sem
flokkarnir þrir höfðu komið sér
saman um. Þvi var óþarft fyrir
Steingrim að leggja fram heild-
artillögur, þar sem i flestum
málum mátti styðjast við
gamla samninginn. Hins vegar
var sá kafli hans, sem fjallaði
um efnahagsmálin, orðinn úr-
eltur. Mestu skipti hins vegar,
eins og ástatt er, að ná sam-
komulagi um þau.
I samræmi við það, sem hér
er rakið, lagði Steingrimur Her-
mannsson eingöngu fram tillög-
ur um efnahagsmálin og let
meginviðræðurnar milli flokk-
anna snúast um þær. Þessar til-
lögur hans fólu ekki i sér yfir-
lýsingar um eitt eðaannað, sem
ekki fylgdi jafnframt hvernig
ætti að framkvæma þær. Fyrri
vinnubrögð við stjórnarmynd-
anir hafa alltof mikið einkennzt
af þessu. Tillögur Steingrims
fjölluðu hins vegar jafnt um
markmið og leiðir. Þess vegna
gat Þjóðhagsstofnun byggt á
lögur i efnahagsmálum og má
af þvi ráða takmarkaðan áhuga
þess á þvi, að samkomulag næð-
ist, svo að ekki sé meira sagt.
Jafnframt þvi sem Alþýðu-
bandalagið færðist undan þvi að
bera fram nokkrar tillögur
hægt væri að framfylgja ráðum
Morgunblaðsins um sögulegar
sættir, en þá á blaðiö við sam-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðubandalags, með eða án
þátttöku Alþýðuflokksins. Þessi
könnun Geirs mun hafa leitt til
Frá viðræðum um stjórnarmyndun. A efri myndinni eru menn að ræða stjórnarmyndun undir forustu
Steingrims Hermannssonar og á hinni neðri stýrir Geir Háilgrimsson viðræðunum. Timamyndir GE.
þeirri spá, sem gaf til kynna,
hvernig þær myndu gefast.
Alþýðubandalagið
skerst úr leik
Steingrimur Hermannsson
óskaði jafnframt eftir þvi við
hina flokkana, að þeir legðu
fram tillögur sinar á hliðstæðan
hátt. Alþýðubandalagið brást
fljótt við á þann hátt, að það
lagði fram tillögur, sem fólu i
sér ýmiss konar óraunsæ fyr-
irheit, án þess að nokkur tilraun
væri gerð til að benda á raun-
hæfar leiðir. Tillögur þess voru
eins og loforðalisti, sem óábyrg-
ir flokkar hampa fyrir kosning-
ar, en leggja siðan I skúffuna.
Af þessu mátti strax ætla, að Al-
þýðubandalagið tæki ekki þátt i
viðræðunum af fullri alvöru.
Alþýðuflokkurinn lét sér lengi
vel nægja að flytja tillögurnar
munnlega og virtist um hrið
ekki ætla sér annað. Svo fór þó,
að flokkurinn sá sig um hönd og
lagði fram itarlegar skriflegar
tillögur, sem ekki aðeins náðu
til efnahagsmála, heldur einnig
til fleiri mála, sem fjallað var
um i samstarfssamningi siðustu
vinstri stjórnar, sem áður er
vikið að.
Alþýðubandalagið veikst
alveg undan þvi að leggja fram
skriflega nokkrar raunhæfar til-
sjálft, hafnaði það tillögum
Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins. Tilraun Stein-
grims Hermannssonar til
stjórnarmyndunar, strandaði á
þessari afstöðu þess,
Sögulegar sættir
Það er nú liðinn hálfur mán-
uður frá þvi Geir Hallgrimsson,
formaður Sjálfstæðisflokksins
tókst á hendur að reyna að
mynda meirihlutastjórn. Geir
Hallgrimsson lýsti þvi þá yfir,
að hann myndi fara aðrar leiðir
en þeir fyrirrennarar hans, sem
hefðu tekist slikt verkefni á
hendur. Hann ætlaði sér ekki að
mynda stjórn i fjölmiðlum. Þess
vegna myndi hann verða frétta-
fár um starfsaðferðir sinar.
Geir Hallgrimsson hefur tekið
upp sérstæð vinnubrögð á annan
hátt. .Þótt hálfur mánuður sé nú
liðinn, eins og áður segir, siðan
hann tókst á hendur stjórnar-
myndunarviðræður, eru þær
enn ekki hafnar samkvæmt um-
sögn hans sjálfs. Hingað til seg-
ist hann aðeins hafa lagt stund á
könnunarviðræður til undirbún-
ings stjórnarmyndunarviðræð-
um. Slikt mun nýmæli.
Þótt Geir Hallgrimsson hafi
varazt að láta fjölmiðla hafa
mikið eftir sér, er það fullvist,
að könnunarviðræðurnar hafa
aðallega snúizt um það, hvort
þeirrar niðurstöðu, að margir
leiðtogar Alþýðubandalagsins
færu fúsir til sliks samstarfs, en
bandalagið ætti hins vegar erfitt
með að taka þátt i umræddri
stjórn meðan kaupsamningar
væru lausir og ókosið i verka-
lýðsfélögunum til næsta Alþýðu-
sambandsþings.
Mr. X kemur
til sögunnar
Þegar hér var komið, beindi
Geir Hallgrimsson fyrst könnun
sinni að myndun þjóðstjórnar.
Það gerðist á þriðjudaginn var.
Aðrir flokkar tóku þvi vel að
taka þátt i þessari könnun
Geirs.
Hingað til hefur hugmynd
Geirs Hallgrimsáonar um þjóö-
stjórnarmyndun þvi miður ver-
ið laus i reipunum. Aðalhug-
mynd hans er sú, að slik stjórn
starfi til 1 1/2 árs. Þetta þýddi,
að svo stutt væri til kosninga, að
flokkarnir færu brátt að undir-
búa þær. Slikt er vægast sagt
ekki vænlegt til árangurs. Þótt
einhver árangur næðist i verð-
bólgumálum fyrstu mánuðina
yrði hann liklegur til að renna út
i sandinn, þegar kosningaundir-
búningur hæfist.
Annað er þó ekki skárra.
Hvorki Sjálfstæðisflokkurinn
eða Geir sjálfur hafa lagt fram
efnahagstillögur, sem ætti að
vera grundvöllur aö efnahags-
stefnu hugsanlegrar þjóðstjórn-
ar. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
forðast jafn vandlega og Al-
þýðubandalagið að leggja fram
nokkrar efnahagstillögur i þeim
viðræðum flokkanna, sem hafa
farið fram eftir kosningar.
Hins vegar hefur Geir Hall-
grimsáon lagt fram hugmyndir
sem hann vill þó ekki kalla til-
lögur, heldur viðræðugrundvöll
menn og málef ni
um þessi mál. Jafnframt hefur
hann tekið fram, að þetta væru
hvorki hugmyndir Sjálfstæöis-
flokksins eða hans, heldur séu
þær komnar frá ónafngreindum
aðila. Hugmyndir þessar hafa
þvi hlotið nafnið Hugmyndir
Mr. X, en slikt nafn er stundum
gefið huldupersónum i leynilög-
reglusögum.
Það hefur jafnframt kvisazt,
að þessar hugmyndir hafi verið
ræddar i þingflokki Sjalfstæöis-
flokksins og hlotið þar mikla
andstöðu. Það er þvi meira en
hlálegt, að Geir skuli leggja þær
fram sem viðræðugrundvöll,
þegar þær hljóta ekki einu sinni
stuðning i flokki hans. Hug-
myndir Mr. X munu heldur ekki
eiga hljómgrunn i öðrum flokk-
um. Þjóðstjórn verður þvi ekki
mynduð á grundvelli þeirra.
Hagstæðasta leiðin
Geir Hallgrimsson hefur i
könnunarviðræðunum um þjóð-
stjórnarmyndunina lagt fram
útreikninga Þjóðhagsstofnunar
á fimm valkostum, sem til
greina gætu komið við lausn
efnahagsmála. Allir munu þess-
ir útreikningar miðast við það,
að grunnkaup haldist óbreytt,
og mundu breytingar á grunn-
kaupi þvi geta raskað niðurstöð-
um þeirra.
Valkostur eitt er fólginn i þvi,
að kaupgjaldsvisitala verði ekki
skert, en uppsöfnuðum verð-
hækkunum verði hleypt út i
verðlagið og gengið látið siga.
Verðbólgan myndi þá verða 50%
á árinu 1980 og einnig 50% á ár-
inu 1981. Kaupmáttarrýrnun
kauptaxta yrði þá 4,6% en kaup-
máttarrýrnun ráðstöfunartekna
3,6%.
Valkostur tvö byggðist á efna-
hagstillögum Framsóknar-
flokksins. Samkvæmt þeim yrði
verðbólgan 38% árið 1980 og 19%
árið 1981. Kaupmáttarrýrnun
kauptaxta yrði 5,2% og kaup-
máttarrýrnun ráðstöfunartekna
4,2%.
Valkostur þrjú er byggður á
efnahagstillögum Alþýðuflokks-
ins. Samkvæmt þeim yrði verð-
bólgan 34% árið 1980 og 19% árið
1981. Kaupmáttarrýrnun kaup-
taxta yrði þá 7,2% og kaupmátt-
arrýrnun ráðstöfunartekna
6,2%.
Valkostur fjögur, sem er hug-
mynd Mr. X, byggist á þvi að
allar kaupbætur yrðu felldar
niður fram til 1. september 1980.
Verðbólgan yrði þá 28% á árinu
1980 og 18% á árinu 1981. Kaup-
máttarrýrnun kauptaxta yrði
þá 11,8% og kaupmáttarrýrnun
ráðstöfunartekna 8,2%. 1 þess-
um útreikningum er reiknað
með 25-30 milljarða félagsmála-
pakka, án þess að tillögur séu
gerðar um, hvernig þess fjár
skuli aflað.
Valkostur fimm, sem einnig
er hugmynd Mr. X, er áþekkur
valkosti fjögur, nema hvað 15%
hámark er sett á niðurfellingu
kaupbóta til 1. september. Verð-
bólgan verður þá 31% á þessu
ári og 19% á árinu 1981. Kaup-
máttarrýrnun kauptaxta verður
þá 10,7% á þessu ári og 8,2% á
árinu 1981.
Samkvæmt þessum útreikn-
ingum næst svipaður árangur,
þegar kemur fram á árið 1981,
hvaða valkosturinn, sem valinn
er, en kaupmáttarrýrnun verð-
ur langminnst samkvæmt til-
lögum Framsóknarflokksins.
Samkvæmt þeim yrði kaup-
máttarrýrnun kauptaxta aðeins
0,8% meiri en ef fylgt væri gild-
andisamningum, en verðbólgan
á næsta ári færi niður i 19% i
stað þess, sem hún yrði 50%
samkvæmt gildandi samning-
um.