Tíminn - 23.03.1980, Blaðsíða 8

8
Sunnudagur 23. mars 1980
W$wwwm '
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurbsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gisiason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og auglýsingar Sföu-
múla 15. Simi 86300. — Kvöldsimar blaðamanna: 86562, 86495.
Eftir kl. 20.00: 86387. Verb i lausasölu kr. 230.- Áskriftargjald kr.:
4.500 á mánuði.
Blaöaprent.'
íslenska í
norrænu samstarfi
Oft heyrast gagnrýnisraddir sem finna norrænni
samvinnu ýmislegt til foráttu, og á sumt vafalitið
rétt á sér, Ef marka má hins vegar það sem sagt er
á alþjóðavettvangi, og við verðum að ætla að það sé
að marka, er samstarf Norðurlandaþjóðanna nán-
asta, viðtækasta,árangursrikastaog bestheppnaða
samstarf sjálfstæðra rikja og þjóða sem fyrirfinnst
i veröldinni.
Satt að segja mega Norðurlandamenn vel við
slikan dóm una, og er erfitt að sjá hvemig hörðum
áfellisdómum verður komið á samstarfið ef álykt-
unin er skynsamlega fengin, Og fróðlegt er það, að
þetta er sameiginleg ályktun reyndra fulltrúa fjöl-
margra rikja, einkum smáþjóðanna, i öðrum
heimshlutum.
Reyndar verður heldur litið úr rifrildisefnum
okkar Norðurlandamanna þegar þessi ályktun bæt-
ist við þá útbreiddu skoðun, að einmitt Norður-
landamenn hafi i þjóðfélagsmálum komist eins
nálægt „himnariki á jörðu” og frekast verður kom-
ist, og verða Norðurlandabúar stundum skrýtnir i
framan á alþjóðaráðstefnum þegar það mál ber á
góma i ræðum annarra.
Sjálfir telja Norðurlandamenn að margt megi að
samvinnu þjóðanna finna, og ber það i sjálfu sér
aðeins vott um vilja til að gera enn betur. Ymislegt
kemur og upp á i samskiptum norrænna þjóða, og er
þar skemmst að minnast Jan Mayen-málsins, en i
þvi eiga Islendingar rétt sinn að sækja i hendur
Norðmönnum.
Annað málefni sem bar á góma þings Norður-
landaráðs fyrir skemmstu og hlaut ekki afgreiðslu
eru sjálfsagðar og eðlilegar óskir Færeyinga og
Grænlendinga um fulla aðild að ráðinu. 1 kjölfar
þeirra hlýtur sambærilegur réttur Sama og Alend-
inga að koma á dagskrá, og er þess að vænta að góð
lausn fáist á þessu máli svo fljótt sem verða má.
Eitt málefni er það enn sem hlýtur að koma til
álita i norrænu samstarfi á næstunni, og einkum
með aukinni þátttöku Færeyinga, Grænlendinga og
Sama. Þar er um tungumálin i norrænni samvinnu
að ræða. Danir, Norðmenn og Sviar njóta þess
ásamt nokkrum hluta Finna að geta talað móður-
mál sin á þessum vettvangi, meðan Islendingar og
mestur hluti Finna verða að tala og skilja erlend
tungumál, og sama á að sjálfsögðu við um Færey-
inga, Grænlendinga og Sama.
Nú er það ljóst, að tunga Finna, Sama og Græn-
lendinga er alls óskyld þeirri tungu sem hér verður
nefnd ,,Dansk-norsk-sænska”, en reyndar búa ís-
lendingar og Færeyingar við sömu vankvæði enda
þótt tungur þeirra séu að uppruna til náskyldar
þessari „samnorrænu” á Skandinaviuskaganum.
Hlægilegt dæmi um misskilning sem upp kemur
vegna þessa vanda eru allar áhyggjurnar sem
skandinaviskir frændur okkar og vinir eru sifellt að
gera sér út af ensk-ameriskum áhrifum á islenska
tungu og Islendingum stekkur auðvitað bros þegar
vinir okkar færa þetta i tal — vegna þess að orða-
forðinn sem þeir sjálfir nota er orðinn gegnsósa af
enskum og ameriskum slettum og setningaskipan.
Ef islenska hljómaði að jafnaði á samnorrænum
fundum, mætti þó heyra þar norrænt mál
sem stendur undir nafni kröfuhörðustu verndara
norrænnar menningar . Og varla verða menn
uppiskroppa með túlka.
JS
Willy Brandt:
Erlent yfirlit
Bætt afkoma alls þorra
mannkyns er góöur „bísness”
Varla nokkur þjóðarleiðtogi
hefur beitt sér eins fyrir
slökunarstefnu milli austurs og
vestur og Willy Brandt fyrrver-
andi kanslari V-Þýskalands. í
kanslaratið sinni tók hann upp
hina svokölluðu Ostpolitik,
stefnu er miðaöi aö bættri sam-
búð við Sovétblökkina og leitt
hefur af sér nánari samskipti
þýsku rikjanna og opnað hefur
landamærin fyrir mun frjálsari
umferð. Þetta geröist áriö 1974
og síöan hafa V-Þjóöverjar
reynt að hafa slökunarstefnuna
Iheiðri, og um þessar mundir er
t.d. greinileg tregöa þeirra til aö
ofgera viðbrögöin gagnvart at-
ferli Sovétmanna i Afganistan.
Willy Brandt er enn í dag á-
berandi stjórnmálamaður.
Hann er leiðtogi Sósialdemó-
krata I V-Þýskalandi og virtur
fyrir austan og vestan járntjald
og meöal rikra þjóöa og
snauðra. Nýlega hefur hann lok-
iö vfðtækri athugun á samskipt-
um noröurs og suðurs og eins og
þaö er kallað, en þar er um að
ræða þróunarlönd annars vegar
og iönriki i noröri hins vegar. 1
siöasta hefti Newsweek birtist
viðtal viö Brandt, sem viö tök-
um okkur hér bessaleyfi til aö
snara yfir á Islensku. Viðtalið
tók fréttamaður i Newsweek i
Bonn, Frederick Kempe.
Kempe: Sem hönnuður Ost-
politikur finnst þér nú sem
brýrnar sem þú hefur smiöaö
hafi verið brotnar?
Brandt: Við búum ekki i
pinulitlum heimi sem viö ráðum
sjálf. Ostpolitik þróaðist sam-
hliöa batnandi sambúö Banda-
rikjanna og Sovétrikjanna.
Versni þessi sambúö stórveld-
anna er alltaf viö þvi aö búast aö
þess gæti i Evrópu. Eftir sem
áöur munum viö reyna vegna
okkar eigin hagsmuna — sem
ég held ekki aö rekist á viö
hagsmuni Bandarikjanna — aö
halda viö þeirri slökun er náöst
hefur.
Kempe: Geta viöskipti geng-
iö eölilega fyrir sig eftir innrás-
ina i Afganistan?
Brandt: Nei en þaö hjálpar
ekki aö bæta viö nýjum vanda-
málum. Næg eru þau fyrir. Sem
borgarstjóri I Berlin uppliföi ég
i mörg ár ágengni og ruddaskap
af hálfu Sovétrikjanna. í dag er
ástandiö tiltölulega öruggt f
Berlin og viö veröum aö reyna
aö gæta þess aö þaö haldist svo.
Kempe: Ertu ánægöur meö
viöbrögö stjórnar V-Þýskalands
viö Afganistamálinu. Margir
Bandarikjamenn heföu kosiö aö
sjá haröari viöbrögö.
Brandt: Viö höfum gert
Sovétmönnum þaö ljóst hvernig
okkur liöur. Utanrikisráöherrar
Evrópuríkja brugöust
skynsamlega viö meö þvi aö
stinga upp á hlutlausu og óháöu
Afganistan.
Kempe: 1 mörg ár hefur þú
átt viöskipti viö Sovétrikin. Tel-
uröu aö þessi uppástunga muni
koma þeim út úr Afganistan?
Brandt: Ég er ekki viss um
aö ég skilji Sovétmenn nógu vel.
En viö þvi er ekki aö búast aö
þetta leiöi til lausnar deilunnar i
bráö, allra sist miðaö viö rök-
semdir Sovétmanna eins og þær
eru nú. Lausn deilunnar er hins
vegar aö finna á grundvelli
samskiptastórveldanna og fyrir
tilstuölan óháöra rikja. öháöu
rikin sem sýndu greinilega
hvernhug þau báru til innrásar-
innar á þingi Sameinuöu þjóö-
anna, ættu aö hvetja til aukinn-
ar aöildar aö lausn deilunnar.
Kempe: Gleymiröu ekki þætti
Evrópurikja?
Brandt: Mennveröa aö skilja
takmarkaða getu Evrópurikja
og áhrif þegar kemur út fyrir
ramma hennar. Ahrif Evrópu i
nálægum Mið-Austurlöndum
eru m jög takmörkuö og hvaö þá
þegar fjær dregur.
Willy Brandt: „Ekkert hervald
Kempe: En getur Evrópa
ekki haft mikilvæg efnahagsleg
áhrif?
Brandt: Ég efast stórlega um
aö þú getir breytt stefnu
kommúnistarikja meö þvi aö
draga úr viðskiptum á ein-
hverju sviöi. Sovétríkin eiga viö
efnahagsvanda aö strföa, ekki
sist i landbúnaöi. En Sovétrikin
geta, jafnvel auöveldlegar en
nokkurt annaö rfki — aö Kina
undanskildu komist af án efna-
hagstengsla viö önnur riki.
Vandræöi þeirra mundu vafa-
laust aukast, en þau hafa sýnt
aö þau hafa meö stjórnmála-
kerfi sinu lifaö af ullkomna ein-
angrun.
Kempe: Svo viröist sem á-
greiningur sé milli Bandarikj-
anna og Þýskalands um hvernig
skuli bregöast viö þessu vanda-
máli.
Brandt: Ég get aöeins undir-
strikaö aö viö erum hliöhollir
Bandarikjunum, ekki aöeins
vegna öryggismála heldur einn-
ig vegna sameiginlegs mann-
gildis- og verömætamats. En
samt er þaö skylda okkar aö
gera bandamönnum okkar ljóst,
aö viö veröum aö gæta hags-
muna okkar og stuöla ekki aö
tilkomu nýrra vandamála i
Þýskalandi og Evrópu allri.
Evrópurikjum lætur best aö
gæta öryggis þar, t.d. aö styöja
viö bakiö á Tyrkjum. Ég heföi
kosiö aö Bandarikin væru á-
hugasamari á þvf sviöi. Mér
skilst aö þýski fjármálaráö-
herrann hafi átt f miklum vand-
ræðum i Bandaríkjunum viö aö
afla þar stuönings Tyrklandi til
handa.
Kempe: Nefndin þin, sem
fjallaöi um samskipti Noröurs
og Suðurs, hefur nýlega skilaö
áliti og krefst algjörrar endur-
skoöunar á gildandi alþjóöaviö-
skiptum. Er þetta raunhæft?
Brandt: Iönriki hafa ekki
lengur efni á aö haga sér eins og
gamaldags kapftalistar á sfö-
ustu öld. Þau veröa aö haga sér
eins og upplýstir kapitalistar,
sem gera sér grein fyrir þvi aö
bætt afkoma alls þorra mann-
kynsergóöur „bisness”. Þaöer
augljósara hér en 1 Bandarikj-
unum, þvi utanri"kisviöskipti
okkar eru átta sinnum meiri
hlutfallslega og þau eru grund-
völlur velsældar okkar. Ef at-
getur tryggt öryggi þjóöa”.
vinnuöryggi bama okkar og
bamabarna á aö vera tryggt
veröum viö aö flýta mjög efna-
hagsþróun annars staöar i ver-
öldinni (Skapa nýja markaöi.
/þýö.).
Kempe: Hvaö ef iönrikin taka
ekki mark á niöurstööum ykk-
ar?
Brand: Ringulreiö. Jafnvel
kreppa, sem leiöa mundi til
styrjaldar vegna hungursneyö-
ar. Veröi ekki eitthvaö raunhæft
aðhafst fyrir lok aldarinnar
. munu 800 milljónir manna af 6
billjónum ekki hafa nóg að eta.
Ég er nógu gamall til þess aö
hafa tvisvar sinnum horft á
styrjaldir fæbast af hungri. Ég
vildi slður aö barnabörnin min
þyrftu aö horfa upp á hvernig
hungur skapaöi styrjaldará-
stand i öllum heimshlutum. Viö
veröum að byrja að horfast f
augu viö félagsleg vandamál.
Viö Vesturlandamenn veröum
aö skilja, aö ekkert hervald get-
ur tryggt öryggi þjóöa. Hversu
góöur svo sem tilgangur trans-
keisara kann aö hafa veriö er
. tran i dag talandi dæmi um að
jafnvel stórkostlega vel vopnaö-
ur her, svo ekki sé nú minnst á
öryggislögregluna, gat ekki
tryggt félagslegt öryggi.
Kempe: Sá orörómur hefur
verið á kreiki að Carter Banda-
rikjaforseti hafi beðið þig aö
reyna aö finna samningsleið til
lausnar á deilum austurs og
vesturs. Hvert helduröu aö hlut-
verk þitt veröi f framtiöinni?
Brandt: Slíkur orörómur er
aöeins til þess fallinn aö draga
úr þvi sem ég annars gæti komiö
til leiðar i smáum stil. Ég mun
áfram starfa meö stjórn minni
og vinum mínum erlendis og
reyna að hjálpa til við aö koma
góöri sambúð austurs og vest-
urs á nýjan grundvöll þó nú séu
erfiðir timar. Enginn skyldi þó
halda aö ég geti leikið eitthvert
stórpólitiskt hlutverk f alþjóöa-
stjórnmálum. Ég mun áfram
gera mitt besta og reyna aö
draga úr spennu og auka sam-
vinnu rikra þjóöa og snauöra.
Ég get ekki lengur starfaö i
nafni þýsku stjórnarinnar eins
og áður, en ég mun fram i and-
látið vinna fyrir friðinn — fyrir
þjóö mina og fyrir Evrópu.
Þýöing: Kjartan Jónasson