Tíminn - 23.03.1980, Blaðsíða 12

12
Sunnudagur 23. mars 1980

Heildí trútgáf a Jóhanns G.
— 10 ára tímabil —
j
Tilvalin fermingargjöf
Póst- 5 LP plötur á 15.900.-
sendum
Pöntunarsimi 53203 kl. 10-12
Nafn_
Heimili.
Sólspil & A.A. Hraunkambi l,
Hafnarfirði
+---------------
Viðhaldslítill
RAFGEYMIR
Sonnenschein minicare
M betri tenging milli sella -k meiri ræsikraftur
■¥■ minni sjálfsafhleósla M minni vatnsuppgufun
Utanmál 260 mm x 170 mm x 220 mm
70 ampt og 315 amp við - 18°C
GERI AÐRIR BETUR
Allar nánari upplýsingar um þennan óvenju öfluga
rafgeymi hjá okkur.
SMYRILL H.E
Ármúla 7 — Reykjavík — S. 84450
ALTERNATORAR
Einnig:
Startarar, Cut-out,
anker, bendixar, v
segulrofar o.fl. í
margar tegundir
bifreiða. / \
Bílaraf h.f>
Borgartúni 19.
Sími: 24700
m
i
1 FORD BRONCO
MAVERICK
CREVROLET NOVA
BLAZER
DODGE OART
PLYMOUTH
WAGONEER
CHEROKEE
LAND ROVER
FORD CORTINA
SUNBEAM
FIAT — DATSUN
TOYOTA — LADA
VOLGA,— MOSKVITCH
L.VOLVO — VW
SKODA — BENZ — SCANIA o.fl
Verð frá
26.800,-
Auglýsið í
Tímanum
Fléttur (skófir) á hellu
Ingólfur Davíðsson:
LIFANDI
STEINAR
Þaö nafn hefur veriö gefiö
vissum kaktustegundum, sem
fljótt á litið likjast hnullungum.
En eru steinarnir hér úti á
Islandi allir steindauðir? Nei,
ekki að utan aö minnsta kosti.
Litið á steinana á holtinu eöa i
uröinni og hliöinni. Þeir eru
flestir dilóttir utan og flekkimir
geta vwriö brúnir, svartir, grá-
ir, hvitir, rauðir, gulir og græn-
irþEfaöer gáöséstaö þetta eru
misþykkar skófir eöa skorpa á
steinunum — og sannarlega lif-
andi!
Þessar nægjusömu jurtir kall-
ast fléttur eöa skófir. Nýrunnið
hraun er algjör eyöimörk, en
svo er sjaldan lengi. Moldarryk
og fingeröur sandur sest I holur
og rifur og gerir jurtunum fært
að setjast þar aö. Hraunin taka
að gróa.
Venjulega eru fléttur og mos-
ar þar brauöryöjendur. Margur
steinninn á holti og I hlið hefur
staöið óhreyföur öldum saman
og er oröinn bæöi fléttu- og
mosavaxinn. Vilja margir fá
slika marglita steina heim i
steinhæðir garða sinna.
Fléttur (skófir) eru furðu-
legar Ufverur. Hver einstakl-
ingur er sveppur og þörungur i
sambýli. Oftast grænþörungur i
neti eða hjúp sveppaþráða.
Þörungurinn hefur blaögrænu
og vinnur kolefni úr loftinu til
næringar, en sveppurinn aftur
steinefni úr moldinni. Þetta
samlif gerir fléttunum fært aö
lifa á mjög ófrjóum stööum, t.d.
utan á steinum.
Margar fléttutegundir vaxa
hér á landi og munu fjallagrös
og hreindýramosi alkunn-
ust. Þaö sem kallaö er hrein-
dýramosi einu nafni, er I raun
og veru margar fléttutegundir
og hafa hreindýrin "dálæti á
ýmsum þeirra. Fjallagrös hafa
áður veriö kynnt I þættinum.
Fræg flétta er lika litunar-
mosinn (litunarskófin), sem
mikið var fyrrum notuö og gefur
fagran rauöan eöa rauðbrúnan
lit. Hún myndar dökkgráar
skorpur á steinum víöa um land.
Hin fagurgula veggjaskóf
vekur jafnan eftirtekt. Hún
gerir oft gamla torfveggi gul-
flekkótta og dregur nafn af þvi.
Einnig algeng á grjóti. Margar
fléttur eru gráleitar. „Grátt er
allt af geitarskóf, gamburmosa
og vföi”, kvaö Siguröur Breiö-
fjörö á Grænlandi.
Fléttur eru notaöar til matar
og litunar, en einnig til lækninga
t.d. fjallagrös o.fl. vegna usnin-
ofl. fléttusýrusambanda, m.a.
gegn berklum fyrr á tið.
Eftir striöiö geröu Finnar til-
raunir meö aö vinna usninsýru
úr hreindýramosa til lyfja gegn
berklum o.fl.
Fléttur eru margar hverjar
mjög næmar fyrir ýmiss konar
mengun, og eru jafnvel sumar
notaðar sem mælikvarði I þvi
skyni. Þær þrifast yfirleitt illa i
lofti stórborganna, falla þar
smám saman af steinum og
trjábolum þegar umferð bila og
iðnaður eykst. Taka fljótt i sig
mengunarefni, mun fyrr en aðr-
ar plöntur.
Hér vaxa flestar fléttuteg-
undir á steinum, hraunnybbum
og I klettum og smámylja grjót-
iö undir sér meö efnaáhrifum
eins og fleiri jurtir gera.
Erlendis lifa margar fléttur i
trjám og hanga sums staðar
stórar flækjur niöur af greinun-
um. 1 barrskógabeltinu var
fléttum oft safnað til matar I
hallærum. Þær voru malaöar og
blandaöar I mjöl til drýginda.
Neyslu fjallagrasa þekkjum viö
vel. Japanar boröa talsvert af
fléttum.
Fyrir kemur aö stormur rifur
mikiö af fléttum af klettum I
eyöimörkum og ber þær stund-
um langt. I Gamla testamentinu
er sagt frá för Gyðinga um eyöi-
mörkina og hvernig brauö, sem
rigndi af himni, varö þeim til
bjargar i hungursneyð. Enginn
veit meö vissu hvaö þetta
brauö, „Manna” var þaö kallaö,
var, en margir álita, að það hafi
veriö fléttur, sem sterkur vind-
ur hafi þyrlaö upp og boriö til
þeirra. ómögulegt er þaö ekki.
Myndin sýnir fléttur á stórri
hellu ofan af Úlfarsfelli. Þvi
miður koma litirnir — brúnir,
rauðleitir, dökkir o.s.frv. ekki I
ljós á svarthvitri mynd
Tryggva. Hellan var tekin i
fyrrasumar og enn haldast flétt-
urnar, en hve lengi?
gróður og garðar
Galvaniseraðar plötur
.. s : •
BIIKKVER
Margar
stærðir og
gerðir
BIIKKVER
SELFOSSI
Skeljabrekka 4 - 200 Kópavogur - Simar: 44040-44100 Hrismýri2A Selfoss Simi. 99-2040