Tíminn - 18.11.1980, Blaðsíða 6

6
r’ '
Þriðjudagur 18. nóvember 1980
imm
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Augiýsingastjóri:
Steingrfmur Gíslason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdótt-
ir. AfgreiOslustjóri: SigurOur Brynjólfsson. —Ritstjórar: Þórar-
inn Þórarinsson, Jón Helgason, Jón SigurOsson. Ritstjórnarfuil-
trúi: Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur,
Stefánsdóttir, Glfsabet Jökuisdóttir, FriOrik IndriOason, FriOa
Björnsdóttir (lleimilis-Timinn), HeiOur Heigadóttir, Jónas GuO-
mundsson, Jónas GuOmundsson (Alþing), Kristfn Leifsdóttir,
Ragnar örn Pétursson (Iþróttir). Ljósmyndir: GuOjón Einars-
son, GuOjón Róbert Agústsson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Marfa
Anna Þorsteinsdóttir. — Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Slöumúla 15, Reykjavlk. Simi: 86300. Auglýsingasimi: 18300.
Kvöldsimar: 86387,86393.—Verö I lausasölu: kr. 380. Áskriftar-
gjaldá mánuöi: kr.5500.— Prentun: Blaöaprent hf.
Madridfundurinn
Ræða ólafs Jóhannessonar utanrikisráðherra,
sem hann flutti á Madridfundinum um öryggi og
samstarf i Evrópu, vakti sérstaka athygli. Ólafur
Jóhannesson talaði næstur á eftir fulltrúa Sovét-
rikjanna, og andmælti þeim fullyrðingum hans, að
Afganistans málið skipti litlu máli sem forsenda
fyrir kólnandi sambúð milli austurs og vesturs.
Ólafur Jóhannesson mótmælti þessu ákveðið.
íhlutum Sovétrikjanna i Afganistan hefði afar
óheppileg áhrif á slökunarstefnuna og alla við-
leitni til að bæta sambúð þjóða.
Ólafur Jóhannesson lagði áherzlu á, að viðunan-
leg lausn Afganistanmálsins væri mjög mikilvæg
vegna slökunarstefnunnar. ,,Það er alger nauð-
syn, að okkur takist að viðhalda og styrkja þau
tengsl, sem hafa mótast og myndast við fram-
kvæmd slökunarstefnunnar. Þessi þróun verður að
halda áfram þvi að hún er eina úrræðið”.
Ólafur Jóhannesson sagði enn fremur:
„Almenningur á íslandi væntir þess, að opin-
skáar umræður verði í Madrid um alla þætti
Helsinkisamþykktarinnar, þar á meðal um þá,
sem ekki hefur verið farið eftir. Gildir hið siðar-
nefnda ekki hvað sist um þá þætti, sem varða
mannleg samskipti.
Við eigum hins vegar ekki að láta umræður okk-
ar snúast upp i illdeilur, heldur miklu fremur
verða eins jákvæðar og mögulegt er. Við þurfum
að ræða um fortiðina. Við þurfum að geta um öll
þau atriði, sem við teljum að á skorti að fram-
kvæma. Framtiðin er hins vegar mikilvægari en
fortiðin. Við verðum þvi fyrst og fremst að reyna
að leita leiða til samkomulags um þau atriði, sem
okkur greinir á um.”
Þá sagði Ólafur Jóhannesson, að á Madridfund-
inum þyrfti að fjalla um alla þrjá höfuðþætti
Helsinkisáttmálans. Það þyrfti að ræða um leiðir
til að draga úr tortryggni á sviði hermála og þyrfti
fundurinn að ná jákvæðum árangri um þau mál.
Þá væri mikilvægt að ræða um aukin viðskipti og
upplýsingastarfsemi á þvi sviði. Siðan sagði Ólaf-
ur Jóhannesson.
„Efling mannlegra samskipta, aukið upplýs-
ingastreymi og aukin menningarsamskipti eru af-
ar þýðingarmikil atriði. Almenningur fylgist náið
með að framkvæmd séu ákvæðin um mannrétt-
indi, ogþar á meðal ákvæðin um endursameiningu
fiölskvldna. Menn skilja ekki þær reglur, sem
komið geta i veg fyrir að sonur geti flutzt til föður
sins eða önnur álika tilvik. Takmarkanir á ferða-
frelsi eru afar fjarlægar Islendingum.
Almenningur hefur áhyggjufullur fylgzt með ör-
lögum einstaklinga i nokkrum aðildarrikjanna, er
hafa orðið að sæta miklu harðræði vegna þess eins
að hafa gert kröfur um grundvallarmannréttindi i
samræmi við lokasamþykktina.
Það er enginn vafi á pvi, að slik tilefni skaða
jákvæða þróun i samskiptum austurs og vesturs.
Við væntum þess að þessum steinum i vegi raun-
verulegrar slökunarstefnu verði rutt úr vegi hið
fyrsta.”
Þá sagði Ólafur Jóhannesson að eðlilegt væri
taka ákvörðun um það á þessum fundi, að fram-
haldsráðstefna um öryggi og samstarf i Evrópu
yrði haldin eftir 2-4 ár.
Þ »Þ •
Þórarinn Þórarinsson:
Finnur Olof Palrae
leiðir til sátta?
Líkurnar til þess viröast ekki miklar
Saddam Hussein og Khomeini.
ÞAÐ hefur enn falliO Svia i
hlut, aö Sameinuöu þjóöirnar
hafa snúiö sér til hans og beöiö
hann um aö reyna aö koma á
friöi milli aöila, sem eiga i
styrjöld.
Olof Palme hefur hins vegar
talsvert aðra aöstööu en þeir
Sviar, sem áöur hafa fengizt viö
slika málamiölun. Hann er póli-
tiskur flokksforingi. Hinir hafa
veriö embættismenn. Yfirleitt
hefur þótt eðlilegra aö leita til
slikra manna. Þetta sýnir, aö
Olof Palme er búinn að vinna
sér sérstakt traust á alþjóöleg-
um vettvangi.
Fyrsti Svi'inn, sem fékk slikt
hlutverk eftir siöari heims-
styrjöldina, var Folke
Bernadotte greifi. Hann var
fenginn til að reyna aö finna
lausn á deilu Gyöinga og Araba
um skiptingu Palestinu. Berna-
dotte geröi tillögu um skiptingu
landsins, en báðir aöilar hö&i-
uöu henni. Skömmu siöar var
Bernadotte myrtur af öfga-
mönnum úr hópi Gyöinga.
Dag Hammerskjöld haföi sem
framkvæmdastjóri Sameinuðu
þjóöanna á árunum 1953-61
forustu um lausn ýmissa vopn-
aöra átaka. Hann átti góöan
þáttiaökomaá friði 1956, þegar
Bretar, Frakkar og Israels-
menn réöust inn i Egyptaland
vegna Suez-deilunnar. Tveimur
árum slöar átti hann þátt i aö
binda enda á vopnuö átök i
Libanon og Jórdaniu. Hann fóst
I flugslysi I Kongó, þegar hann
var aö reyna aö koma á
friöi þar.
Gunnar Jarring, sem var
sendiherra Svia hjá Sameinuðu
þjóöunum 1956-1958, var fenginn
til aö miöla málum milli
Pakistans og Indlands vegna
Kashmirdeilunnar. Jarring
tókst ekki aö koma á samkomu-
lagi, en honum tókst aö koma á
friðvænlegra ástandi.
Jarring var aftur fenginn til
þess 1967 aö reyna aö sætta
Araba og Israelsmenn. Þaö var
vonlaust verk, en mála-
miölunarstarf hans þótti þó tak-
ast þaö vel, aö hann var fenginn
til aö vera áfram sérstakur
ráöunautur Sameinuöu þjóö-
anna varöandi þessa deilu,
Jarring var þá fyrir nokkru
kominn á eftirlaun.
Olof Rydberg, sendiherra
Svía hjá Sameinuöu þjóðunum
var áriö 1976 faliö af Waldheim
framkvæmdastjóra aö reyna aö
koma á sáttum i deilunum um
Vestur-Sahara. Sú deila er
óleyst enn.
1 sambandi viö þetta má geta
þess, aö einn Islendingur hefur
fengiö það hlutverk aö leysa
millirlkjadeilu. Þaö var Hjalti
Skeggjason. Noregskonungur
fékk hann til aö koma á sáttum
milli sin og Sviakonungs. Hjalti
leysti deiluna á mjög
■ diplómatlskan hátt, eða þann,
aö Noregskonungur giftist dótt-
ur Sviakonungs.
Irana siðan styrjöldin hófst
fyrir átta vikum. Meöal þeirra
eru leiötogar Frelsishreyfingar
Palestinumanna og Samtök
múhameöstrúarrikja. Þessar
sáttatilraunir hafa engan
árangur borið.
FLESTIR fjölmiðlar spá þvi,
aö Palme muni ekki takast bet-
ur. Eins og mál standa I dag,
séu báöir aöilar óliklegir tií
sátta.
Saddam Hussein gerir þaö aö
skilyrði fyrir vopnahléi, aö
Iranir viöurkenni yfirráð yfir
Shatt al Arab og landsvæðum
viö fljótiö, sem Irak réöi yfir áð-
uren samningurinn frá 1975 var
gerður.
Komeini neitar hins vegar al-
gerlega að fallast á vopnahlé,
nema trakar hafi áður dregið
her sinn til baka yfir landamær-
in, sem voru ákveðin i samn-
ingnum frá 1975.
Meðan Hussein og Khomeini
standa fast við þessi skilyröi
viröast samkomulagshorfur
litlar og raunar engar.
Sumir fréttaskýrendur binda
hins vegar vonir viö þaö, aö
báöum aöilum veröi fljótlega
ljóst, aö hvorugur þeirra geti
unniö styrjöldina, heldur haldi
áfram svipaö þóf og undanfarn-
ar vikur báöum til óbætanlegs
tjóns. Þess vegna sé þeim
heppilegast aö semja.
Þetta er vafalaust rétt, ef þeir
Hussein og Khomeini létu skyn-
semina ráöa. En metnaður má
sinmeira hjá báöum. Sá þeirra,
sem lætur fyrr undan, gæti lika
oröiö valtur i sessi.
Palme væri mikill gæfumaö-
ur, ef hann heföi erindi sem
erfiöi.
VERKEFNIÐ, sem Olof
Palme hefurhlotiö, er aö athuga
Olof Palme
möguleika á friösamlegri lausn
styrjaldarinnar milli Iraks og
Iraris. Honum er ekki beinlínis
ætlaö aö miöla málum, heldur
aökynna sér, hvort nokkrar lík-
ur séu til málamiðlunar. Hann
mun ræöa við forustumenn
beggja striösaðila og siöan skila
Waldheim skýrslu um þær við-
ræður. Þaö getur ráöizt af
henni, hvert framhaldiö verður.
Oryggisráöiö féllst einróma
á þá fyrirætlun Waldheims að
fela Palme þetta verkefni. Báö-
ir striðsaöilar geröu þaö einnig.
Palme er ekki meö öllu
ókunnugur I Teheran. Siöastlið-
ið vor var hann einn þriggja
leiötoga sóslaldemókrata, sem
fóru þangað I þeim tilgangi aö
kynna sér möguleika á lausn
gisladeilunnar. Hinir voru
Bruno Kreisky kanslari Austur-
rlkis og Felipe Gonzales, foringi
spænskra jafnaöarmanna.
Ýmsir aðilar hafa reynt að
miöla málum milli Iraka og