Fréttablaðið - 01.07.2007, Blaðsíða 12

Þ
eirri pólitísku söguskýr-
ingu hefur verið haldið
á lofti að með ummæl-
um sínum um Framsókn-
arflokkinn hafi Stein-
grímur útilokað myndun
vinstri stjórnar að loknum kosning-
um. Til dæmis hefur Össur Skarphéð-
insson litið þannig á og miðlað þeirri
skoðun af nokkrum þrótti með skrif-
um og í viðtölum.
Steingrímur hafnar þessu og skil-
ur lítt í Össuri. „Hann var greini-
lega með það undirbúið að gera okkur
að sökudólgi hvernig sem allt færi.
Oftast er vitnað í það eitt að ég hafi
kvartað undan auglýsingu Framsókn-
arflokksins í einum sjónvarpsþætti en
það er smámál þegar stjórnarmyndun
er annars vegar. Allir vita að einhver
ein slík ummæli skipta ekki sköpum,“
segir Steingrímur og bendir á að sjálf-
ur hafi Össur í gegnum tíðina sagt
ýmislegt um aðra, til dæmis um Geir
Haarde, og ef skýringin stæðist sætu
þeir nú varla saman í ríkisstjórn.
Steingrímur minnir á að hann hafi
verið hvatamaður að myndun þess
sem seinna var kallað kaffibandalag-
ið. Á landsfundi VG haustið 2005 kall-
aði hann eftir að stjórnarandstaðan
myndaði bandalag og á flokksráðs-
fundi tæpu ári síðar ítrekaði hann
hugmyndina.
Framhaldið er þekkt, formenn
stjórnarandstöðuflokkanna hittust
yfir molasopa og kynntu síðar sam-
eiginlegar tillögur í upphafi þings
2006. „Það var ágætis samband og
samstarf á milli okkar,“ segir Stein-
grímur.
Hann segist þó hafa viljað ganga
lengra en gert var, sinn hugur hafi
staðið til að mynda skýran valkost
gegn ríkisstjórninni og leggja fram
sameiginlegan málefnaramma fyrir
kosningarnar. Hann hafi ekki feng-
ið hljómgrunn en að niðurstöðu varð
að stjórnarandstöðuflokkarnir skuld-
bundu sig til að tala saman ef tækist
að fella stjórnina. „Samfylkingin var
aldrei tilbúin til að ganga lengra og
við það sat.“
Steingrímur segir að ýmislegt hafi
orðið til þess að kaffibandalagið varð
óstöðugt á fótunum. „Það urðu svipt-
ingar í Frjálslynda flokknum og það
voru deilur innan Samfylkingarinn-
ar. Við vissum vel af hópum þar sem
ekki var hrifning yfir þessu og það
kom fram með ýmsum hætti. Mar-
grét Björnsdóttir sem er náin sam-
starfskona Ingibjargar Sólrúnar
skrifaði mikla grein í Morgunblað-
ið og rökstuddi að Samfylkingin
ætti að horfa til samstarfs við Sjálf-
stæðisflokkinn. Inn í þetta spilaði
svo ýmislegt eins og þessi fáfengi-
lega umræða um forsætisráðherra-
stólinn í kryddsíldarþætti og merki-
legt hvernig lagt var út af. Varla geta
menn ætlast til að slíkt mál sé útkljáð
í beinni útsendingu yfir kampavíns-
glösum á gamlársdag. Það er fárán-
legt,“ segir Steingrímur sem nokkr-
um mánuðum síðar gerði Ingibjörgu
Sólrúnu ljóst að hún væri eðlileg-
ur forsætisráðherrakandídat í sam-
starfi flokkanna.
Í framhaldi af landsfundi VG í febrú-
ar fór fylgi flokksins á mikið flug og
mældist á tímabili nokkuð yfir fylgi
Samfylkingarinnar. Steingrímur segir
að það hafi ekki orðið til að auðvelda
sambúð flokkanna tveggja og reynst
Samfylkingunni sálrænt erfitt.
„Ég reyndi mitt besta til að full-
vissa þau um að þetta yrði ekki
vandamál enda var mér ljóst að fullt
traust myndi skipta sköpum, bæði til
að gera stjórnarmyndun raunhæfa og
til að samstarfið myndi heppnast. Það
var mjög mikið í húfi.“
Af þessu leiddi að Steingrímur
hafði ítrekað frumkvæði að samtöl-
um við Ingibjörgu vikurnar fyrir
kosningar og hittust þau meðal ann-
ars tvisvar á heimili hennar skömmu
fyrir kjördag.
„Þar fullvissaði ég hana um að ég
hefði ekkert á móti því að þau gerðu
kröfu um forsætisráðherraemb-
ætti í slíku samstarfi og að sú krafa
væri fullkomlega eðlileg. Ég tala nú
ekki um ef þau yrðu til mikilla muna
stærsti flokkurinn í samstarfinu.“
Aðspurður segist Steingrímur
hefði valið sér fjármálaráðuneytið í
vinstri stjórn og VG gert kröfu um
þungavigtarráðuneyti á sviði vel-
ferðar-, umhverfis- og atvinnumála.
Á fyrri fundi þeirra á heimili Ingi-
bjargar lagði Steingrímur til að þau
reyndu að bindast enn sterkari bönd-
um enda útlit fyrir að úrslit kosning-
anna yrðu á þann veg að meirihluti
yrði mjög naumur á annan hvorn veg-
inn. Við slíkar aðstæður væri hætta á
taugaveiklun og að það brysti á flótti
ef menn væru ekki búnir að binda
sig betur saman.
„Það átti þá að vera trúnaðar-
bandalag á bak við tjöldin um að við
reyndum að skuldbinda okkur til að
fara ekki í viðræður við aðra án sam-
ráðs við hinn flokkinn. Þessu eyddi
Ingibjörg en ræddi í staðinn mögu-
leikann á að kanna hvort framsókn-
armenn hefðu einhvern hug á sam-
starfi við okkur ef útkoman yrði
slík að nauðsynlegt væri að horfa til
þeirra.“
Steingrímur segir Ingibjörgu ítrek-
að hafa spurt hvaða möguleika hann
teldi á samstarfsvilja framsóknar-
manna og hann hafi ekki verið frá-
bitnari samstarfi við þá en svo að
hann tók að sér að kanna ástand-
ið í flokknum í gegnum trúnaðar-
sambönd sem hann gat virkjað. Það
var hálfum mánuði fyrir kosning-
ar. „Ég lét kanna með samtölum við
ónefnda framsóknarmenn innarlega
í flokknum hvort eitthvað þýddi að
senda formlegar meldingar. Niður-
stöðurnar urðu þær að þar innan-
búðar væru mjög skiptar skoðan-
ir en það var mat þeirra sem best
þekktu til að líklegast væri annað
tveggja; að Framsókn hefði hug á
að halda samstarfinu við Sjálfstæð-
isflokkinn áfram ef það væri í boði
eða fara í stjórnarandstöðu. Ég kom
því áleiðis til Ingibjargar og held
að við höfum verið sammála um að
það hefði ekkert upp á sig að reyna
með formlegri hætti að melda til
þeirra áhuga á viðræðum ef útkoma
kosninganna yrði eitthvað á þessum
nótum.“
Í kosningabaráttunni brutust út
talsverð pólitísk átök á milli Fram-
sóknarflokksins og VG, um stór-
iðjustefnu Framsóknar og stóriðju-
stoppstefnu VG. Á endanum tap-
aði Framsóknarflokkurinn miklu
fylgi og í ljósi allra aðstæðna skýrði
Steingrímur Samfylkingunni frá
þeirri skoðun sinni að hann sæi tor-
merki á að hefja viðræður um mynd-
un meirihlutastjórnar við Fram-
sókn. „Það má heldur ekki gleymast
að stjórnin hélt velli og opinberlega
var það hún sem var að ræða um
samstarf. Það kom aldrei til þess að
taka þyrfti formlega afstöðu til þess
hvort fara ætti í formlegar viðræð-
ur við Framsókn.“
Steingrímur segir þessa atburðarás
sýna að hvorki hann né flokkur hans
hafi verið afhuga ríkisstjórnarsam-
starfi með Framsóknarflokknum, það
sé þvættingur. „Því var aldrei hafn-
að af minni hálfu heldur beinlínis hið
gagnstæða tekið fram. En við vorum
heiðarleg í því að segja að við sæjum
tormerki á að slík stjórn gæti orðið
til.“
Samfylkingin finnur til tevatnsins
Steingrímur J. Sigfússon, formaður Vinstri hreyfingar-
innar - græns framboðs, gerði ýmislegt svo unnt væri að
mynda vinstri stjórn eftir kosningarnar 12. maí. Í sam-
tali við Björn Þór Sigbjörnsson hafnar hann ásökunum
um að hafa ekki viljað vinna með framsóknarmönnum
heldur hafi hann þvert á móti kannað hug þeirra til
samstarfs. Steingrímur segir flokk sinn nú í fyrsta skipti
frjálsan að því að gagnrýna Samfylkinguna.
Það kom
aldrei til
þess að
taka þyrfti
formlega
afstöðu til
þess hvort
fara ætti í
formlegar
viðræður
við Fram-
sókn.
Vinstri græn mátu pólitíska ástandið
með þessum hætti daginn eftir kosn-
ingar og í vangaveltum um mögu-
lega leiki í stöðunni varð til hugmynd
að minnihlutastjórn. „Það var upp-
haflega frá mér komið,“ segir Stein-
grímur, „að kanna hvort Framsóknar-
flokkurinn væri tilbúinn til að veita
minnihlutastjórn okkar og Samfylk-
ingarinnar, eða þess vegna okkar,
Samfylkingarinnar og Frjálslyndra,
stuðning fyrst um sinn á meðan hlut-
irnir væru að jafna sig eftir kosning-
arnar. Á þeim tíma hefði Framsókn
getað komið sínum málum í lag og við
gert ráðstafanir gagnvart stóriðju-
framhaldinu sem hefðu orðið Fram-
sókn sem þátttakanda í ríkisstjórn
mjög erfiðar. Flokkurinn hefði hins
vegar frekar getað látið þær yfir sig
ganga á hliðarlínunni sem óbund-
inn stuðningsaðili stjórnarinnar. Að
baki bjó auðvitað sú hugsun að Fram-
sókn hefði getað komið inn í stjórnina
síðar, kannski hálfu, einu eða einu og
hálfu ári síðar.“
Steingrímur kveðst hafa borið hug-
myndina upp við Ingibjörgu Sólrúnu.
Það gerði hann á fimmtán mínútna
löngum fundi þeirra í Alþingishúsinu
daginn eftir kosningar meðan þing-
flokkar beggja sátu á fundi. „Fjöl-
miðlar, þar á meðal Fréttablaðið, náðu
myndum af þessum einkafundi okkar
og greindu frá honum án þess að vita
um fundarefnið fyrr en þá að ein-
hverju leyti síðar. Þetta var af fullri
alvöru gert og hugsað sem aðferð til
að brjóta ísinn. Kannski hefðu málin
þróast þannig að Framsókn hefði
hafnað boðinu en sagst vera tilbúin að
ræða við okkur um meirihlutastjórn.
Þá hefðu menn staðið frammi fyrir
því. Þetta var sem sagt hugsað sem
mildileg aðferð til að opna á aðkomu
þeirra,“ segir Steingrímur.
Að hans sögn hafnaði Ingibjörg
Sólrún ekki hugmyndinni en hafði
á henni fyrirvara. Hún taldi að slík
minnihlutastjórn yrði of veik og hafði
áhyggjur af að Framsóknarflokk-
urinn gæti haldið stjórninni í gísl-
ingu með því að hafa neitunarvald í
öllum málum. „Slíkt er misskilning-
ur og ég treysti reyndar á að Sam-
fylkingin vissi eitthvað um minni-
hlutastjórnir. Það er alls ekki svo að
stuðningsflokkar hafi tögl og hagldir
og geti stillt stjórninni upp við vegg.
Oft snýst þetta við og stjórnin stillir
stuðningsflokknum upp við vegg og
spyr hvort hann ætli að bera ábyrgð
á að stjórnin falli og leiða um leið
stjórnarandstöðuna til valda. En þetta
varð nú ekki, því miður og þarna held
ég að hafi kulnað síðustu möguleik-
arnir á að til yrði öðruvísi ríkisstjórn
en sú sem varð.“
Hvað sem leið viðbrögðum Ingibjarg-
ar er ljóst að minnihlutastjórn með
stuðningi Framsóknarflokksins var
aldrei raunhæfur möguleiki því fram-
sóknarmenn sjálfir voru honum af-
huga. Og ætli það hafi ekki farið held-
ur illa í þá að hafa heyrt fyrst af hug-
myndinni í fjölmiðlum.
„Auðvitað hefði getað tekist betur
til með kynninguna á þessu því fyrir
tilviljun og slys fór þetta í fjölmiðla.
En það er mikill misskilningur að það
hafi staðið til að láta framsóknar-
menn frétta þetta þannig því ég setti
samhliða í gang ferli sem var ætlað
til að koma þessu til Framsóknar á
mildilegri hátt. Ætlunin var að koma
þessu í gegnum ákveðnar boðleið-
ir sem voru opnar en því miður tóku