Tíminn - 11.01.1981, Blaðsíða 8

8
Sunnudagur 11. janúar 1981.
„Vonin lifir í hinum
latneska hluta Vesturheims/
þrátt fyrir allar þjáningar. Og
nú er þessi heimshluti að sækja í
sig veðrið til þess að rísa úr ösk-
unni og standa á eigin fótum.
Frelsunin getur frestast, en það
verður ekki komið i veg fyrir
hana."
Þetta segir Argentínumaður-
inn Adolfo Perez Esquivel, sem
hlaut í haust friðarverðíaun
Nóbels.
Ráðstöfunin á friðarverð-
laununum hefur stundum þótt
mikilli furðu gegna, svo sem
þegar það hefur gerzt, að odd-
vitar stórvelda, sem eiga
meginsök á viðsjám í veröld-
inni, og hjálparkokkar þeirra
'
\iVW.\v-^ViVA'\
k le ***

Adolfo Perez Esquivel — argentínski baráttumaðurinn,
sem fékk friðarverðlaunin.
um þetta leyti var ofbeldi farið
að vaða uppi í Argentínu og
hermdarverk orðin tíð. Hann
vildi ekki svara grimmd og
ofbeldi í sömu mynt. Mahatma
Gandhi varð honum mikilvæg
fyrirmynd.
Árið 1968 hafði verið stofnuð í
Montevideo hreyfing, sem átti
að berjast gegn harðstjórn og
kúgun í Suður-Ameríku án of-
beldis, og árið 1974 varð hann
aðalritari þessarar hreyfingar.
Prófessorsembætti sitt lét hann
lönd og leið.
Hann var margsinnis fangels-
aður og gerður útlægur, jafnvel
úr gervallri Suður-Ameríku.
Fjórtán mánuðum hefur hann
eytt innan fangelsismúra í
Buenos Ayres, og var honum
mest gefið að sök, að hann
reyndi árið 1976 að fá Samein-
„ Veik rödd, sem talar máli þeirra,
sem sviptir eru röddinni>>
hafa verið sæmdir friðarverð-
launum. Það vakti til dæmis
styr, er friðarverðlaunin 1973
voru fengin Henry Kissinger,
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, og Le Duc Tho, aðalsamn-
ingamanni Vietnama, þegar
Bandaríkjamenn hurfu loks
burt úr Víetnam.
í haust tókst aftur á móti
þannig til, að úrslitin þóttu
verðug. Alþýða manna í Argen-
tínu hefur lengi búið við hið
hrakasta stjórnarfar, sem
hugsazt getur, og gegn því hef ur
Adolfo Perez Esquivel barist
harðlega en þó með friðsam-
legum hætti. I síðustu árs-
skýrslu Amnesty International
segir frá þvi, að nítján hundruð
pólitískir fangar hafi verið í
Argentínu í byrjun síðasta árs,
og flestum þeirra hafi verið
haldið í fangelsi, án þess að mál
þeirra hafi verið tekið upp, allt
frá þvi i marzmánuði 1976, er
herforingjaklíkan í Argentinu
brauzt til valda. Enn meira
kveður því að þvi, að fólk
hverf i, án þess nokkrum sé gerð
grein fyrir þvi, hvað af því
verður. Tvö þúsund manns
hurfu með þessum hætti árið
1980, og hefur f jöldi líka fundizt
á sorphaugum og i skógum viðs
vegar um landið, en um aðra er
kunnugt, að þeim hefur verið
varpað lifandi út úr flugvélum
yfir ósum La Plata-fIjótsins.
Amnesty International getur
lagt fram sannanir um mann-
rán, pyntingar manndráp og af-
tökur á vegum stjórnvaldanna,
með tilstyrk og stuðningi hinna
æðstu foringja í herstjórninni
argentínsku eða i skjóli þeirra.
Litlum börnum hef ur verið rænt
frá foreldrum sínum og fengin í
hendur auðugum, barnlausum
Argentínumönnum, sem styðja
stjórnarvöldin, og pyndingar
þær, sem tíðkast í Argentínu eru
einhverjar hinar sóðalegustu,
sem um getur. Þótt stjórnarfar
i mörgum löndum í Suður-
Ameríku og Mið-Ameríku sé
vont, þá er það þó illræmdast í
Argentínu.
„Guð elskar mest þá systur
mína og bræður, sem fátækust
eru og umkomulausust", sagði
Adolfo Perez Esquivel, ,,og í
nafni þeirra þigg ég þessi
verðlaun. Vegna systkina
minna, systra og bræðra.
Indíánanna, verkafólksins í
sveitunum, verksmiðjufólksins,
unglinganna, — vegna þúsunda
af þjónum kirkjunnar og ann-
arra manna, sem eiga góðan
vilja og hafna fáanlegum for-
réttindum og kjósa að deila
kjörum með hinum snauðu og
kúguðu og berjast fyrir nýju og
betra samfélagi, þigg ég þau".
Adolfo Peres Esquivel sagði
einnig:
„Ég er aðeins veik rödd, sem
talar máli þeirra, sem sviptir
eru röddinni, og berst fyrir því,
að harmakvein fólksins
heyrist". Hann segir, að kjör
þau, sem þjóðir i hinum
latneska hluta Ameríku eiga
f lestar við að búa, sé „ögrun við
guð", „háðung við máttarvöld-
in" og „sannkallað guðlast".
Milljónir barna, unglinga, full-
orðins fólks og aldraðs hjara við
kvöl og vannæringu. Þetta er
ávöxtur stjórnarkerfis, sem
undirokar f jöldann, en veitir fá-
um auð og allsnægtir og horfir
upp á það með velþóknun, að
hinir ríku verði sífellt ríkari á
kostnað hinna snauðu, sem
verða æ snauðari og aumari.
„Við verðum með framréttum
höndum eins og systkini án
haturs og óvildar að afmá þess-
ar misgerðir og koma á friði og
sáttum."
Það er kenning þessa manns,
að friður, sátt og samlyndi geti
aðeins dafnað í samfélagi, þar
sem réttlæti ríkir, og hann boð-
ar þá leið að hafna ofbeldi, en
beygja sit þó ekki, og skírskota
til þess kærleika, sem stenzt all-
ar raunir og gefst aldrei upp,
hvað sem á móti blæs.
Sjálfur hefur Adolfo Perez
Esquivel helgað mannréttinda-
baráttunni í Argentínu og
Suður-Ameríku allri allt sitt líf.
Hann stofnaði samtökin Pas y
Justicia, en mörg svipuð sam-
tök eru þar og sum ef til vill
mannf leiri.
Hann fæddist í Buenos Ayres
1931, stundaði skólanám og varð
húsameistari og myndhöggvari.
Árið 1968 fékk hann prófessors-
stöðu i þjóðlega listaháskólan-
um í höfuðborg Argentinu. En
þremur árum síðar tók hann
aðra stefnu. Þá voru miklar
hræringar innan kaþólsku kirkj-
unnar, og hann hreifst af þeim.
Það ýtti ekki sízt við honum, að
uðu þjóðirnar til þess að stofna
mannréttindanefnd og lagði
fram gögn um margvísleg
mannréttindabrot í Suður-Ame-
ríku.
Á árunum upp úr 1970 jaðraði
við borgarastyrjöld í Argentínu,
og í kjölfar þess kom valdataka
herforingjaklíkunnar, er verst
hef ur verið þokkuð. En svo hef-
ur brugðið við, að fæstir hafa
kippt sér mjög upp við það, sem
gerzt hef ur í Suður-Ameríku, og
án efa vegna þess, að vestrænir
leiðtogar þjóða hafa fremur
kosið það verra, er það var þeim
ekki andsnúið, heldur en
eitthvað, sem hugsanlega gat
verið skárra, ef vafasamara
var um stuðning í valdastreit-
unni í veröldinni.
Af þessum sökum, og svo af
því að austurveldunum varð á
engan hátt kennt um ástandið í
Suður-Ameríku, hefur fordæm-
ing vestrænna þjóða á harðýðg-
inni og ranglætinu þar verið
treg og torfengin og svifasein.
Menn eins og Adolfo Perez
Esquivel hafa þó aldrei látið
bilbug á sér finna. Þeir hafa
haldið sig við þá stefnu, er þeir
hafa markað, hvað sem á hefur
gengið. Sjálfur er hann fylgis-
maður víðtækra þjóðfélags-
legra og stjórnmálalegra breyt-
inga, en hann telur ekki koma til
mála að koma þeim á með vopn
í hönd. Hann berst með orðsins
brandi, jafnvel fyrirbænum, og
til þess að vekja athygli á
baráttu sinni hefur hann mörg-
um sinnum gripið til hungur-
verkfalls að dæmi Gandhis.