Tíminn - 21.03.1981, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 21. mars 1981.
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdótt-
ir. Afgreiöslustjóri: Siguröur Brynjólfsson. — Ritstjórar: Þórar-
inn Þórarinsson, Jón Helgason, Jón Sigurösson. Ritstjórnarfuil-
trúi: Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kjartan Jónasson. Blaöa-
menn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur Stefáns-
dóttir, Friörik Indriöason, Friöa Björnsdóttir (Heimilis-Tim-
inn), Heiöur Helgadóttir, Jónas Guömundsson (þingfréttir),
Jónas Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson (borgarmál),
Kristin Leifsdóttir, Ragnar örn Pétursson (iþróttir), Ljósmynd-
ir: Guöjón Einarsson, Guöjón Róbert Agústsson. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þor-
bjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir. — Ritstjórn, skrif-
stofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300.,
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausa-
sölu 4.00. Askriftargjald á mánuöi: kr. 70.00. — Prentun:
Blaöaprent hf.
Málefni ríkisútvarpsins
Umræðurnar um fjárhagsvanda rikisútvarpsins
og óhjákvæmilegar sparnaðarráðstafanir þar hafa
vakið mikla athygli i landinu, svo sem vonlegt er.
Rikisútvarpið er ekki aðeins mikilvirkasti og lang-
áhrifamesti f jölmiðill landsins,heldur gegnir það og
mikilvægu öryggis- og tilkynningahlutverki og er
einhver áhrifamesta menningarstofnun þjóðarinn-
ar.
Þegar rætt er um hlutverk og skyldur rikisút-
varpsins, — og þar með um fjárþarfir þess —, verð-
ur að hafa þetta vel i huga: að það er ekki aðeins
fjölmiðill, heldur mikilvægur liður i almannavörn-
um annars vegar og hins vegar menningarstofnun,
sem getur ráðið miklu um framvinduna i islenskum
menningarmálum og gengi islenskrar þjóðmenn-
ingar.
Allir munu skilja það, að ekki hefur það verið hin-
um kjörnu fulltrúum i útvarpsráði eða starfsmönn-
um útvarpsins neitt fagnaðarefni að standa að á-
lyktun um nauðsynlegan samdrátt og niðurskurð i
starfseminni. Hins vegar kom það ljóslega fram, að
útvarpsráð skiptist ekki i atkvæðagreiðslu um nið-
urskurðinn i pólitiska hluta fyrst og fremst. Ráðið
skiptist i ábyrgan hluta sem vildi taka á málunum
og óábyrgan hluta sem hugðist þvo hendur sinar af
allri ábyrgð á þeim ráðstöfunum sem öllum var þó
ljóst að ekki var komist hjá.
Það má deila endalaust og án uppstyttu um efni
rikisútvarpsins. Það sem einum finnst gott þykir
öðrum miður, og við þvi er ekkert að segja. Einn
vill i niðurskurði beita hnifnum á svokallað létt af-
þreyingarefni, en annar minnka dagskrárgerð
menningarefnis i stærri sniðum. Staðan var hins
vegar orðin sú að eitthvað varð að gera án tafar.
Sá kostur að hækka áfram afnotagjöldin og halda
siðan uppi óskertri starfsemi hefur auðvitað fyrst
komið til álita. Ekki er að efa að það hefur einnig
komið til álita að hækka auglýsingataxta útvarps-
ins, einkum sjónvarpsins, en margir hafa haldið þvi
fram að rikisútvarpið seldi auglýsingatima á of
lágu verði, t.d. miðað við dagblöðin, þegar tillit er
tekið til þess hversu yfirgnæfandi þessi fjölmiðill
er.
Vafalaust hefur sá kostur, að draga saman, ekki
komið til mála fyrr en mönnum hafi verið orðið
ljóst að þessar fyrrnefndu leiðir væru ófærar að
sinni. Og þá spyrja menn sem svo, hvort það sé þá
óeðlilegt að þessi mikla stofnun verði að taka sér
tak á sama hátt og beinlinis er ætlast til áf öllum op-
inberum aðilum i þeirri baráttu sem nú er háð við
verðbólguna. Það er beinlinis ráð fyrir þvi gert i
fjármálastefnu rikisstjórnarinnar, að opinberar
stofnanir beiti ýtrasta sparnaði og aðhaldi og að um
beinan samdrátt verði að ræða að nokkru marki, i
pvi skyni að slá eitthvað á spennuna i efnahagslif-
rnu.
Menn verða að gera sér ljóst, að rikisrekstur er
orðinn svo umsvifamikill i samfélaginu að enginn
árangur næst i baráttunni við verðbólguna ef opin-
berar stofnanir eru ekki látnar rifa seglin. Og menn
verða að muna það, að fólk lætur ekki segja sér að
herða að, ef það sér áberandi opinberar stofnanir
halda áfram á fullu eins og ekkert hafi i skorist.
Að þessu leyti ætti niðurskurður rikisútvarpsins
að verða öðrum rikisstofnunum til eftirbreytni.
JS
Þórarínn Þórarinsson:
Erlent yfirlií
Stefna Tengs hefur
orsakað upplausn
Vandamáiin aukast hjá Kinverjum
ÞAÐ MUN ofsagt að segja, að
iðn- og tæknivæðingin, sem
Teng Hsio-ping hugðist láta
bæta Kinverjum tjónið af menn-
ingarbyltingunni, sé farin út um
þúfur.
Hitt mun ekki ofsagt, að ár-
angurinn hefur enn orðið litill og
að óvist er um framhaldið.
1 kinverskum fjölmiðlum eru
það ekki ótiðar fréttir, að stór-
lega hafi verið dregið úr ýmsum
fjárfestingaráætlunum eða
þeim frestað um ótiltekinn
tima.
Þetta gildir ekki sizt um verk-
smiðjur og stórframkvæmdir,
sem búið var að semja um við
erlenda aðila að þeir tækju þátt
I, ýmist með lánsfjárútvegun
eða tæknilegri aðstoð.
Sagt er, að mikil vonbrigði
riki nú meðal japanskra iðju-
hölda og kaupsýslumanna, sem
höfðu gert sér miklar vonir um
stóraukna verzlun við Kinverja.
Erlendum fréttaskýrendum,
sem hafa heimsótt Kinaaðund-
anförnu, kemur saman um, að
meöal almennings færist i vöxt
vantraust á stjórnkerfið og póli-
tiskt áhugaleysi. Kommúnism-
innerbúinn aðmissa ljóma sinn
eins og i öðrum rikjum komm-
únista. í stað trúarhitans, sem
einkenndi svo marga áður, er
komið kæruleysi og vantrú.
Úr mörgum héruðum Kina
berast fréttir um verkföll og
verkalýðssamtök i pólskum stil.
Erfitt er þó að fylgjast nægilega
með þessu fyrir erlenda blaða-
menn, þar sem fæstir eiga þess
kost að fara frjálsir ferða sinna
um öll héruð Kina og frásagnir
af umræddum atburðum eru
ekkialgengar i kinverskum fjöl-
miðlum.
EN ÞAÐ er ekki aðeins iðn- og
tæknivæðingin, sem stendur
höllum fæti hjá Teng. Fyrirheit
þau, sem hann gaf um aukið
frjálsræði, voru efnd litillega i
fyrstu, m.a. var mönnum leyft
að hengja upp veggspjöld á
vissum stöðum og láta skoðanir
sinar i ljós á þann hátt.
Þetta má heita úr sögunni.
Veggspjöld, þar sem stjórnar-
völd eru gagnrýnd, sjást yfir-
leitt ekki lengur. Skoðanafrelsi
er nú sizt meira en i tið menn-
ingarbyltingarinnar, a.m.k.
reyna stjórnarvöldin sizt minna
til að þrengja að þvi en þá.
Almenningurhefurhins vegar
fundið ýmsar leiðir til að snið-
ganga boð og bönn og aðhald
stjórnvalda. Þetta birtist m.a. á
þannhátt,aðhvers konar smygl
hefur hriðaukizt og svartur
markaður þrifst viða og þykir
orðin blómleg atvinnugrein.
Kinverjar hafa löngum þótt
manna ráðabeztir, þegar um
slika verslunarhætti hefur verið
að ræða, enda er Hong Kong
mesta miðstöð, sem hingað tií
hefur þekkzt á sviði umræddra
viðskipta.
Tenghefur enn ekki tekiztað losna alveg við Hua.
Eftir að kommúnistar komust
til valda i Kina, reyndu þeir að
hindra þessa starfsemi. Þeim
varð vel ágengt i fyrstuog var oft
bent á það sem sönnun þess, að
nýir og betri stjórnarhættir
hefðu haldið innreið sina i Kina.
Þetta hefur breytzt siðan Mao
féll frá og þó einkum eftir að
Teng kom til sögunnar og losaði
um ýmis þau höft, sem Mao
hafði innleitt.
ÞAÐ virðist ótvirætt, að til-
raunTengs til að draga úr dýrk-
uninni á Mao og Maoismanum,
hefur orðið til að koma á meira
losi og ringulreið en hann og
aðrir sáu fyrir.
Mörgum fannst það lofsvert
að dregið yrði úr dýrkuninni á
Mao og þá ekki sizt Vestur-
landabúum. Þess var ekki gætt,
hvilik upplausn getur fylgt þvi,
þegar guði er steypt af stalli og
annar kemur ekki i staðinn.
Teng virðist farinn að sjá, að
hann hefur gengið of langt i
þessum efnum og þvi er farið að
hefja Maoog kenningar hans til
vegs á ný. Þetta er áberandi i
kinverskum fjölmiðlum eftir að
réttarhöldunum yfir þorpurun-
um fjórum lauk.
Það þykir einnig vitna um
eins konar afturhvarf til Mao-
ismans, að Hua hefur enn ekki
verið endanlega sviptur for-
mannstigninni. Sá orðrómur
hefur jafnvel komizt á kreik, að
Hua eigi eftir að koma viðsöguá
ný •
Sumir fréttaskýrendur er-
lendir, sem nýlega hafa heim-
sótt Kina, telja að ýmsir eldri.
leiðtogar kommúnista hafi grip-
ið í taumana og stöðvað ýmsar
fyrirætlanir Tengs. Þeir hafi
verið hræddir um, að þær gætu
skapað eins konar pólskt ástand
i Kina og veikt áhrif Kommún-
istaflokksins.
Ljóst er af þessu, að leiðtogar
Kinverja hafa við mörg erfið
vandamál að glima um þessar
mundir, efnahagsleg og félags-
leg. Kommúnisminn hefur ekki
reynzt sú meinabót, sem marga
dreymdi um.
Teng hefur gefið i skyn, að
mesta vandamálið af öllu sé þó
atvinnuleysið. Talið er, að nú
séumilli 20-30 milljónir atvinnu-
leysingja i Kina og að þeim
muni fjölga stórlega i náinni
framtið.
Sumarheimildir telja, að eftir
1981 muni bætast árlega um 23
milljónir manna á vinnumark-
aðinn, en hann muni ekki geta
tekið á móti, nema þremur mill-
jónum á ári.
Þaðleiðir af hinni miklu mann-
fjölgun, að matvælaskortur
kemur fljótt til sögu, ef eitthvað
ber út af, t.d. ef brestur verður á
uppskeru. Kinversk stjórnar-
völd viðurkenna að viða sé mat-
vælaskortur i Kina og hafa leit-
að eftir erlendri aðstoð i þvi
sambandi.
Þetta er ein af ástæðunum til
þess, að stjórnarvöld hafa orðið
að draga úr iðnvæðingunni og
láta matvælaöflunina ganga
fyrir.
En þó á móti blási i Kina nú,
er það efalaust, að Kinverjar
eiga eftir að rétta úr kútnum.
Það getur hins vegar tekið
lengri tima en Kúizt var við um
skeið. En slikur er dugnaður og
hæfileikar Kinverja, að Kina á
tvimælalaust eftir að verða eitt
af risaveldunum.
Teng er vel ern, þótt hann sé orðinn 78 ára.