Fréttablaðið - 25.11.2007, Blaðsíða 14

14 25. nóvember 2007 SUNNUDAGUR
Gætirðu nefnt eitthvert eitt verk
sem ráðherra sem þú ert stoltari af
en öðrum?
„Ég lít á þessa sex mánuði sem
undirbúningstímabil. En ef ég ætti
að nefna eitthvað eitt myndi ég
nefna þá hópa og mannauðinn sem
er í öllu fólkinu sem ég hef fengið
til liðs við mig.“
Heilbrigðisráðuneytið, hvernig
fer þetta höfuðvígi samfélags legrar
samtryggingar saman við hugsjónir
sjálfstæðismennsk unnar? Er þetta
ekkert að trufla þig?
„Ekki til í dæminu! [Hlær]
Stefna Sjálfstæðisflokksins gengur
út á tvennt: Að við treystum fólki
til að fara með sín eigin mál og að
okkur er ekki sama um okkar
minnstu meðborgara. Hugmynda-
fræðin er byggð á kristnu siðferði
og við látum það ekki líðast að fólk
innan samfélagsins líði skort eða
geti ekki fengið sjálfsagða heil-
brigðisþjónustu vegna efnahags.“
Verður þátttaka sjúklinga í
sjúkrakostnaði þá ekki aukin?
„Ég held að ekki sé hægt að halda
því fram að það sé mikil kostnaðar-
þátttaka í það heila í heilbrigðis-
þjónustunni. Hins vegar tel ég að
það megi gera greiðslu kerfið gagn-
særra, skilvirkara og skynsam-
legra og hef skipað nefnd til að
fara yfir það. Alla jafna er einhver
kostnaðarþátttaka í löndunum í
kringum okkur.
Við erum ung þjóð sem er að eld-
ast og það þýðir aukinn kostnað.
Við höfum ekki endalausa fjármuni
og viljum tryggja að þeir nýtist
sem best. Þetta er verkefni allra
heilbrigðisráðherra!“
Þú vilt láta kanna hvort sala á
upplýsingum um erfðamengi ein-
staklinga skuli sæta sérstökum
reglum. En er nokkur vafi á því?
„Það er ýmislegt sem er hægt á
morgun sem var ekki hægt í gær
og því eðlilegt að skoða þessa hluti
jafnóðum. Mesta hættan er sú að
tryggingafélögin fari beinlínis
fram á það að fólk fari í þessi próf
og þau eiga ekki að geta gert kröfu
um það. En í sjálfu sér er aukin
þekking mjög jákvæð og ég hef
hugsað mér að fara sjálfur í svona
próf, sem fyrirbyggjandi aðgerð.“
Margir sjúklingar kvarta undan
kerfinu og svokallaðri lækna mafíu.
Hefur komið til skoðunar að búa til
embætti umboðsmanns sjúklinga?
„Ég hef nú verið að kynnast mjög
mörgum læknum og það kæmi mér
mjög á óvart ef þeir væru sam-
stilltir í öllum málum.
En það er ákveðinn vísir að þessu
í ráðgjafanefndinni sem ég setti
um Landspítalann. Þetta er níu
manna ráð og stór hluti af því er
einstaklingar sem eru framarlega í
sjúklingasamtökum. Þar hafa
menn beinan aðgang að stjórnend-
um spítalans og geta komið ábend-
ingum á framfæri.“
Dagleg hreyfistund
En sjúkdómsvæðingin; þessi til-
hneiging til að gera sjúkdóma úr
ýmsu sem var áður hegðunarvanda-
mál? Til dæmis matgræðgi, sem nú
telst fíkn. Hver er þín skoðun á
þessu?
„Mitt verkefni er tvíþætt: Að við
séum í fremstu röð í heilbrigðis-
þjónustu og svo hitt sem ég kalla
heilsustefnu. Að við séum sem heil-
brigðast fólk. Við getum gert ýmis-
legt til að koma í veg fyrir að fólk
verði sjúkdómum að bráð. Gott
dæmi um þetta er offita og hreyf-
ingarleysi. Oft er sagt um stjórn-
málamenn að þeir hugsi í fjórum
árum. Ég hef ekki efni á því. Ég er
heilbrigðisráðherra og verð að
hugsa í lengra tímaskeiði.
Offita er einn alvarlegasti kvilli
samtímans. Í Bandaríkjunum horfa
menn fram á það að sú kynslóð sem
er að vaxa úr grasi nái ekki sama
aldri og foreldrarnir. Mig minnir að
það hafi verið sagt frá því í Frétta-
blaðinu að þeir gætu ekki lengur
siglt bátunum í Disneyworld því
börnin eru svo þung! Þetta er auð-
vitað svolítið kómískt en um leið
grafalvarlegt. Ég held því að við
þurfum að hafa að lágmarki eina
hreyfistund á dag í leik- og grunn-
skólum. Við erum því komin í sam-
starf um meðal annars þetta við
menntamálaráðuneytið. Við þurfum
að fyrirbyggja sjúkdómana og erum
því að undirbúa þessa heilsustefnu
undir stjórn Ingu Dóru Sigfúsdóttur
og munum kynna hana eftir ára-
mót.“
Það vakti athygli þegar þú sem
heilbrigðisráðherra studdir frum-
varp um að áfengi yrði selt sem hver
önnur vara í matvörubúðum. Ertu
viss um að aukið aðgengi geri ekki
áfengissýki algengari?
„Þessi spurning ber nú með sér
að þú hafir ekki lesið frumvarpið!
[Hlær.] Það hefur enginn haldið því
fram að þetta sé venjuleg vara. Í
frumvarpinu eru strangar reglur
um sölu áfengis. Og það snýst um
að ríkið sé ekki með einokun á þess-
ari sölu og að valdið yfir áfengis-
sölu verði fært til sveitarfélagana.
Menn geta náð markmiðum um
aðgengi án þess að ríkið sé í smá-
söluverslun. Áfengi er nú þegar selt
víða á landsbyggðinni í alls konar
verslunum og það er einkaaðili með
áfengisverslun í Kópavogi. Þetta er
því ekki mjög róttækt frumvarp. Ef
þessi vara væri svo sérstæð að
salan bókstaflega yrði að vera í
höndum ríkisins, þá hlyti það sama
að eiga við um aðra vöru sem má
misnota, til dæmis lyf og skot-
vopn.“
En önnur vímuefni? Af hverju sjá
glæpamenn um smásölu á þeim?
Væri henni ekki betur komið hjá
ríkinu?
„Áfengisneyslu fylgja eins og við
þekkjum ýmis vandamál. Sem betur
fer eru þó fleiri dæmi en færri um
að það sé notað í hófi. En ég hef ekki
séð að neitt gott hljótist af þeim
efnum sem við köllum ólögleg fíkni-
efni.
Þjóðfélagið myndi viðurkenna
þau með því að selja þau og það er
ekki forsvaranlegt í ljósi afleiðing-
anna. Rökin til að banna þau eru
bara sterkari en hin.“
Útrás í heilbrigðisþjónustu
Lyfjakostnaður er hár á Íslandi og
lyfjafyrirtækin selja eigin fram-
leiðslu ódýrar erlendis en heima.
Hvað finnst þér um þetta?
„Ég er ekkert í því að reyna að
finna einhvern blóraböggul út af
lyfjaverðinu. Ég hef hins vegar
sest niður með þessum aðilum og
kynnt þeim mín markmið. Þeir
vinna bara út frá þeim ramma sem
þeir eru í og hann ýtir undir kostnað
í kerfinu. Með hugmyndum um nor-
rænan lyfjamarkað erum við meðal
annars að styðja við undirstöður
þessarar þjónustu og ýta undir
útrás.“
Um hvað snýst samnorrænn lyfja-
markaður?
„Þegar við gengum í Evrópska
efnahagssvæðið þá þýddi það alla
jafna að með innflutningi á vöru í
eitt land var hún komin á markað í
öllum löndunum. Nema á lyfjum.
Við erum með lokaðri lyfjamarkað
en áður en við gengum í EES. Þess
vegna erum við með lítið framboð,
litla samkeppni og allt of hátt verð.
Ég ætla mér að opna þennan mark-
að og hef fengið góð viðbrögð hjá
kollegum mínum á Norðurlöndun-
um. Það er ekki hægt að sætta sig
við að íslenskir neytendur þurfi að
greiða það verð sem þeir greiða
núna. Og ég er að tala um meira en
sameiginlegan lyfjamarkað. Ég er
að tala um sameiginlegan heilsu-
markað. Sum þjónustan er þess
eðlis að það væri æskilegt að fólk
gæti valið og sótt hana til annarra
landa. Ég sé í þessu mikil sóknar-
færi því ég hef mikla trú á íslenskri
heilbrigðisþjónustu og þeim mann-
auði sem hér er. Við erum með
aðstöðu hér sem við gætum nýtt
mun betur. Og ef þú hugsar um það
er mun rökréttara að við séum með
útrás í heilbrigðisþjónustu en banka-
þjónustu!“ segir Guðlaugur og
skellir upp úr.
Vill létta álagi af Landspítala
Nýlega var greint frá bágri aðstöðu
á gjörgæslu Landspítalans. Verður
hafist handa við byggingu nýs spít-
ala á kjörtímabilinu?
„Landspítalinn er flaggskip heil-
brigðisþjónustunnar en mér finnst
skynsamlegra að líta á þetta í
stærra samhengi. Það verða ekki öll
aðstöðuvandamál leyst með nýju
sjúkrahúsi, en sem betur fer eru
ýmis sóknarfæri í kerfinu. Ýmsir
aðilar hafa boðist til þess að koma
að samstarfi um uppbyggingu á
þessu sviði, til dæmis um endur-
hæfinguna á Grensási. Nefndin er
að skoða þetta og aðra staði sem við
getum eflaust nýtt betur. En það
hefur ekki verið tekin nein ákvörðun
hvað þetta varðar.
Heilsugæsla og heimahjúkrun
hefur áhrif á álag á Landspítalann.
Spítalavist er dýrasta úrræðið og
því er hagur allra ef það markmið
mitt næst að fólk geti verið sem
mest heima. Það myndi létta mjög á
spítalanum.“
Þú vilt þá efla minni einingarnar
frekar en að byggja eina stóra?
„Þetta snýst ekki um það. Heil-
brigðisþjónustan er ein heild og það
þarf að líta á hana í heildrænu sam-
hengi. Við höfum verið að skoða
mismunandi rekstrarform og sömu-
leiðis kostnaðarliði, bæði innan-
lands og í nágrannalöndunum. Þetta
snýst um að fá sem besta þjónustu
fyrir fjármunina. Hús er eitt, en
stærsta einstaka málið er mann-
auðurinn.“
Landspítalinn er flaggskip heilbrigðisþjónustunnar en mér
finnst skynsamlegra að líta á þetta í stærra samhengi. Það
verða ekki öll aðstöðuvandamál leyst með nýju sjúkrahúsi.
Hús er eitt og mannauður annað
Tuttugu ár voru síðan sjálfstæðismaður stýrði heilbrigðisráðuneytinu þegar Guðlaugur Þór Þórðarson tók við því. Síðan eru
liðnir sex mánuðir. Klemens Ólafur Þrastarson spurði ráðherra út í áfengisfrumvarp, offitu og auðvitað blessað REI-málið.
Kom þér ekki á óvart þegar samflokksmenn þínir
gerðu svona mikið veður út af REI?
„Það voru mörg mistök gerð í því máli öllu
saman. Það er bara eitthvað til að læra af.
Niðurstaðan var samt sú að fulltrúi Fram sóknar-
flokksins sleit þessu samstarfi, sem virtist
mjög samstillt og með skýra og metnaðarfulla
málefnaskrá. Því miður snýst nýi meirihlutinn
bara um það að vera við völd og fer ekki einu
sinni í felur með það. Það er algjört einsdæmi að
hafa engan málefnasamning! Þau virðast bara hafa kallast
svona á: Heyrðu, eruð þið ekki til í að vera við völd? Jújú,
þið líka? Frábært!“ segir Guðlaugur og skellihlær.
Mikið var nú samt talað um hugmyndafræðilegan
ágreining um áhættusama útrás. Nú er REI barnið þitt.
Var það ekki stofnað akkúrat til þessa?
„Ef REI var barnið mitt þá kom ég alla vega ekki mikið að
uppeldinu! [Hlær] Við erum í áratugi búin að vera í útrás
með orkufyrirtækjunum. Sjálfstæðismenn hafa alltaf
stutt ENEX, fyrirrennara REI, hvort sem það var undir
forystu Björns Bjarnasonar, Ingu Jónu eða Vilhjálms. Það
er stefna Sjálfstæðisflokksins að ýta undir þessa útrás
og er í samstarfssamningi ríkisstjórnarinnar. Það var sátt
meðal borgarfulltrúa að fara þessa leið á sínum tíma. Ég
tók eignahlutinn í ENEX og önnur verkefni og
setti í eitt hlutafélag til að takmarka áhættu
skattgreiðenda. Ég setti hlutafé sem nam
2.000 milljónum og átti það að nýtast á
næstu misserum. Það verður nú að teljast
mjög hófleg upphæð miðað við það sem
síðar varð! Ég vildi takmarka áhættuna við
þetta.“
En þá erum við að tala um upphæðir en ekki
hugmyndafræði.
„Þetta er auðvitað vandmeðfarið. Með REI gerðum við
svipað og með Landsvirkjun Invest. Þá erum við með
fyrirtæki í opinberri eigu og mjög eftirsóttan hlut, sem er
þekking og orðspor orkufyrirtækjanna. Þá er spurningin
hvernig við getum komið því í verð sem skattgreiðend-
urnir hafa verið að byggja upp í áratugi. Þetta er ekki
einfalt mál og ég viðurkenni að ég velti þessu mikið fyrir
mér. Það er því ekkert óeðlilegt að menn hafi tekist á
um þetta innan meirihlutans. Það gera menn alltaf, þótt
það sé auðvitað æskilegt að það fari ekki í opinbera
umræðu!“ segir Guðlaugur og brosir.
Hann bætir við: „En ef menn halda að allir séu eins í
Sjálfstæðisflokknum og með sömu skoðunina, þá er það
misskilningur.“
RÁÐHERRA UM BORGINA OG REI
HEILBRIGÐISRÁÐHERRA Á SKRIFSTOFU SINNI Guðlaugur Þór Þórðarson hefur verið í Samtökum um vímulausa æsku síðan árið 2002 og leggur mikla áherslu á forvarnir.
Honum finnst mjög gaman að vera ráðherra og þegar viðtali lauk voru allir farnir heim úr ráðuneytinu nema hann. Ef grannt er að gáð sést að heilbrigðisráðherra vill hafa
sjúkrakassa innan seilingar. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON