Fréttablaðið - 24.12.2007, Blaðsíða 53

MÁNUDAGUR 24. desember 2007 49
Þegar þessi lesandi sem hér skrifar fékk Hníf
Abrahams í hendur hélt hann hreinlega að verið
væri að djóka í sér. Óttar M. Norðfjörð er þekkt
ólíkindatól en eftir hann liggja meðal annars tvö
bindi ævisögu Hannesar Hólmsteins (einblöðung-
ar), fyrir lá að með Hnífi Abrahams væri verið að
míga utan í metsölubókina Da Vinci lykilinn eftir
Dan Brown og til að bíta hausinn af skömminni er á
saurblöðið hrúgað afar lofsamlegum umsögnum
þekktra Íslendinga: „Dan Brown hefur eignast
íslenskan keppninaut.“ „Metsölubók ársins.“
„Fræðandi rússibani sem rígheldur manni allan
tímann.“ ... Klisjur sem verseraðir bókaútgefendur
eru farnir að ofnota þannig að það hálfa væri nóg.
En það er svo sem ekkert djók að Óttari er
rammasta alvara með að vilja verða rithöfundur.
Hann er afkastamikill og hefur þrátt fyrir ungan
aldur sent frá sér ljóðabækur og skáldsögur auk
annars efnis. Og virðist í leit að hillu fyrir bækur
sínar því óvænt veður Óttar í það eins og að drepa
naut að skrifa þessa bók þar sem „leyndardómar
fornaldarinnar fléttast saman við hryðjuverkasam-
tök nútímans í óhuggnanlega starfsemi leynihreyf-
inga og leynistofnana stórveldanna,“ svo vitnað sé í
Þórhall Heimisson prest. En hann er einn þeirra
fjölmörgu sem látnir eru leggja til í klisjubankann
við upphaf bókar.
Hnífur Abrahams fjallar um eltingarleik írska
prófessorsins Donnellys og írsk/íslenska aðstoðar-
manns hans Swifts við handrit sem mun, þegar það
kemur fram í dagsljósið, umturna sjálfum kristin-
dómnum. Í leikinn blandast ýmis öfl, lögreglan, CIA
og ónefnd huldusamtök. Óþarft er að rekja þráðinn
enda hann kunnuglegur öllum þeim sem sumir hafa
gleypt í sig tugi kílóa bóka af þessu tagi – og/eða
hafa séð Hollywoodtrylla byggða á þeim. Ekki þarf
mikið ímyndunarafl til að sjá Harrison Ford fyrir
sér í hlutverki Donnelys. Það sem augljóslega
truflar umfjöllun um þessa bók er að Óttar fetar
algerlega nýjar brautir sem íslenskur höfundur en
slóðin er þó margtroðin á alþjóðlegum markaði.
Þá er bara hvernig hefur til tekist? Meta ber
hvert verk á þeim forsendum sem það gefur sér
sjálft. Það er einfaldlega heimskulegt að leggja
einhverja fagurfræðilega og ljóðræna Gyrðis-
kvarða og mælistikur við. Hnífur Abrahams ber
þess fagurt vitni hversu flinkur rithöfundur Óttar
er orðinn. Og svo það sé bara sagt eins er þá
einfaldlega tekst honum ætlunarverk sitt. Þessi bók
er algerlega á pari við það besta sem sem gerist og
gengur í þessari deild. Engin ástæða er til horfa til
margnefnds Dans Brown eins og hann standi
ósnertanlegur uppi á einhverju fjalli. Óttar er þar
einnig og virðir fyrir sér útsýnið.
Eigi bækur af þessum toga að ganga upp þarf
fyrst og fremst að vera hraði í frásögninni. Það
hefur Óttar á færi sínu. Fléttan er snjöll og við-
fangsefnið, bók Abrahams, býður upp á athyglis-
verðar og skemmtilegar trúabragðapælingar sem
Óttar vinnur vel úr – en þó ber að nefna að þessi
lesandi er svo sem enginn trúabragðafræðingur og
styðst við biblíusögunám í barnaskóla í þeim efnum.
En Óttar dregur hvergi úr með að í fornum handrit-
um þeim sem Gamla og Nýja testamentið byggja á
auk Kóransins sé að finna orsök þess sem hann
kallar 3. stríðið – milli múslima og kristinna. Hvor
bræðranna er Guðs útvaldi Ísmael eða Ísak
Abrahamssynir?
En þá er spurt um persónusköpunina sem leynir á
sér sem mikilvægur þáttur í þeirri bókmenntateg-
und sem hér er undir. Hún fær oftast að fjúka á
altari hraðans. Höfundar á borð við McLean,
Bagley, Ludlum, Patterson og svo Dan Brown
pakkinn allur láta sér oftast duga að draga upp
karaktereinkenni og innræti með vísan í útlit. Óttar
einnig. Er á algjöru grunnsævi þegar samskipti og
tengsl eru annars vegar -- þegar persónur sýna
tilfinningar er það illa eða ekki undirbyggt og
verður því barnalegt. Og þar liggur megin vandinn
þegar reynt er að meta Hníf Abrahams til fiska. Sé
viðmiðið Dan Brown fær Óttar fullt hús. En því
miður fyrir Óttar og Dan Brown er til höfundur sem
hefur sýnt fram á að það má taka tryllinn og
glæpasöguna í það minnsta tveimur skrefum
lengra. Hann stendur á hærri tindi og heitir
Umberto Eco. Ein bóka hans, Nafn rósarinnar, er
meira að segja nefnd til sögunnar í Hnífi Abrahams
nánast þessu til áréttingar. Þegar Óttar leggur á
þann tind á hann möguleika á fimm stjörnum hjá
þeim sem hér skrifar. En ef við metum Dan Brown
á þrjár – sem er ágætlega í lagt – þá fær Óttar þær
að sjálfsögðu einnig.
Jakob Bjarnar Grétarsson
Óttar á pari við þennan Dan Brown
Falleg og skemmtileg bók. Skáldið
tekur lesandann með sér í stutt en
spennandi ferðalag þar sem tvær
persónur eru í forgrunni; ljóðmæl-
andinn „ég“ sem er ung kona og „þú“
sem er leyndardómur bókarinnar og
spurning; ástmaður, drottnari svik-
ari, skepna, jafnvel ljóð. Dramatíkin
er ást sem brást, haltu/slepptu, ástin
og andhverfa hennar, ótti, söknuður,
kvöl, hefnd, bölsýni og veik von.
Þrjátíuogsex smáljóð án titils – eins-
og hjá Emily Dickinson og ástæðan
sú sama; vantrú á útlínur og ramma
og ótrú á rétt og dilkadrátt.
„Ég“ – sem er óupptekin af því að
vera skáld – tekst á við tilfinninga-
legt skipbrot; ljóðagerðin fylgir
þeim hugblæ hlýðin og auðmjúk,
læðist með veggjum og biðst vel-
virðingar á sjálfri sér en getur ekki
þagað yfir þungbæru óréttlæti og
kúgun þótt þögnin húðstrýki orðin
og reyni að halda þeim niðri. Skálda-
málið er því fábrotið og stíllinn ein-
faldur, nánast talmál; vopnabúr ljóð-
hefðar karlsins látið í friði, átök við
samruna efnis og forms engin, ljóðin
nær klæðlaus. Kostir og lestir: Ljóð-
in eru samkvæm sjálfum sér og
aldrei tilgerðarleg eða ofurseld ytri
lögmálum, en hvorki nýstárlegur
kveð skapur, forspár né auðugur að
skáldlegum brögðum.
Innri átök ljóðanna eru þeim mun
ríkari og hverfast um einbeittan
öxul. Þar takast kynin á, ég og þú,
undirgefni og drottnun, óvirk kona
og ofvirkur karl, dagur og nótt, þar
er þolandi í kyrrstöðu & bið gegn
geranda á spani, ósk um samruna
kynjanna gegn staðreyndum sundr-
ungar, hugleiðing um einingu, kyn-
leysi og tvíkyn. Unga konan, ljóð-
mælandinn, er lengst af algerlega
óvirk og aðgerðalaus en óskar hreyf-
ingar og breytingar í tómu núi; heim-
ur ljóðanna er það sem var eða verð-
ur, ekki það sem er. Spennan felst í
hvort breyting verði.
Óskin er neyðarkall ljóðanna og
sprengikraftur þótt hún sé hugsan-
lega orðið tómt; „ég vildi að ég gæti“
segir í fyrsta ljóði og endurtekið
reglulega í öllum litbrigðum; „ég
vildi að ég mætti, ég óskaði þess í
hljóði, mig langar svo, mig langar
svo“. Angistaróp undirokunar sem
óskin sjálf kæfir í fæðingu og treyst-
ir þá á ljóðið eitt. En óskina getur
enginn uppfyllt – og rofið þannig
kyrrstöðuna/óvirknina – nema skáld-
konan sjálf afþví innanljóðs er óskin
heitbundin eigin undirgefni og háð
því að allri drottnun sé vísað á dyr.
Um það efast „ég“ uns kemur að
uppgjöri í ljóðum 28 og 29 með
óvæntum kennslum („mér varð á í
messunni“, sem þögnin og skömmin
stinga uppí umsvifalaust), og von-
björtum uppsteyt á næstu síðu með
tíðaskilum til framtíðar; „svo sýni
ég ykkur öllum í tvo heimana“ – sem
lokaljóðin gera bókstaflega; sýna tvo
heima, andstæð öfl með enn sterk-
ara aðdráttarafli, ekkert kollvarp
sinni. Lokaljóðin eru því trúverðug
þótt þau bregðist von bæði ljóðmæl-
andans og lesandans; ástarhatur
kynjanna er þar óútkljáð og engin
lausn í sjónmáli, „þín“ enn óhefnt og
þrautagangan eilíf mótmælaganga
gegn eigin kröfugerð.
Ljóð sem treysta algerlega á anda
sinn, berangursleg að utan. Trausts-
ins verður, andinn. Sigurður Hróarsson
Von er draumur
vakandi konu
BÓKMENNTIR
Nóvembernætur
Eygló Ída Gunnarsdóttir
★★★
Spennandi ferðalag
Óskum samstarfsaðilum
og landsmönnum
öllum gleðilegra jóla
og farsældar á nýju ári.
Þökkum
samstarfið
á árinu sem
er að líða.
BÓKMENNTIR
Hnífur Abrahams
Óttar M. Norðfjörð
★★★
Flétta snjöll og hrindir í gang pælingum