Tíminn - 07.06.1981, Side 22

Sunnudagur 7. júnl 1981
Hetjutenórar af misjöfnu upplagi
■ Þaö veröur mikil óperugleöi i
LundUnum i sumar. A þessu
starfsári koma allir stærstu
tenórar heimsins fram i Konung-
lega óperuhUsinu i Covent Gard-
en. Þessar sex stórstjörnur sem
eru i fararbroddi tenórsöngvara
eru i stafrófsröö (ööruvisi er ekki
hægt aö telja þá upp): Carlo
Bergonzi, José Carreras, Placido
Domingo, Nicolai Gedda, Luciano
Pavarotti og Jon Vickers.
Hástemmdir söngvarar, tenór-
ar og sópranar, njóta einatt meiri
alþjiöuhylh en kollegar þeirra,
baritónar, bassar, mezzo-
sópranar, contra-altar. Þeir fá
mun hærri laun og — mun stærri
hlutverk i óperum. Tenórsöngv-
urum er áskapaður margvislegri
hljómur en sópransöngkonum og
tenórar hafa verið helstu á-
trUnaöargoö óperuunnanda allar
götur frá 19ndu öldinni. Af eldri
hetjum þessarar aldar voru helst
ir: Enrico Caruso, Beniamino
Gigli, Tito Schipa, Richard Taub-
er, Jussi Björling, og siðar, Mario
del Monaco, Franco Corelli og
Guiseppe de Stefano. Þaö er
kyndugt aö þetta skuli mestan-
piart vera suöurlandabúar, eink-
um Italir, þaö er eins og þeir séu
fremur tenórar aö upplagi en aör-
ir.
H vaö er þaö sem gerir mann aö
fyrsta flokks tenór? Höfuösöngv-
arar nUti'mans eru mjög eölisólik-
ir, enginn virðist þó geta komist i
heimsklassa án þess aö hafa
a.m.k. þrjá af þessum fimm
eiginleikum: rödd, tækni, tónvisi,
stil og persónuleika. Einn af topp-
söngvurunum álitur greinilega aö
ekki saki aö viöhalda góöum al-
ma nnatengslum, áróöurs-
maskína Pavarottis gæti þó
aldrei starfaö af slikum krafti ef
varan sem selja á væri ekki nema
rétt í meðallagi góö.
Meistarasöngvararnir sex
skiptast I tvo hópa. Þrir eru á
sextugsaldri og hafa verið á tind-
inum I rúma hálfa öld (Bergonzi,
Gedda og Vickers) og yngri
mennirnir þrir (Carreras,
Domingo og Pavarotti) eru á
aldrinum 35-45 ára.
Þeirhafa ekki allir fallega rödd
— þaö er reyndar spurn hvort er
æskilegt að karlmannsraddir séu
beint fagrar, aörir eiginleikar
raddarinnar geta höfðaö meira til
áhorfenda. Gedda hefur hraust-
lega rödd, Vickers karlmannlega,
þeir sem leggja mikiö upp Ur
hljómfegurö myndu sennilega
kjósa Bergonzi og Carreras. Þaö
er aldrei aö vita nema fegurðin
bUi helst i eyra áheyrandans.
Lítill og laglegur Spán-
ver.ii
Yngstur þeirra er José Carrer-
as, 34 ára gamall, hæfileikarikur
söngvari sem tekur hlutverk sitt
með alvöru og hefur einhverja
fallegustu tenórrödd sem syngur I
nU til dags. Hann er lítill og lag-
legur Spánverji, þegar hann söng
i Lucia di Lammermoor I Covent
Garden, minnti hann óneitanlega
soldið á Gog og Gokke myndina,
þar sem félagarnir léku sjálfa sig
sem börn innan um stóreflis hUs-
gögn.
Carreras tekur sig vel Ut á
sviöi, en hann er lítill leikari, og
gerir þvi fátt annaö en aö syngja
og hreyfa sig um. Er hann söng i
Aida undir stjórn Karajans I Salz-
burg I fyrra var rödd hans venju
fremur kraftmikil og hetjuleg
eins og hæföi hlutverki Radames
varöliöaforingja, en smæð hans
og framkoma var trauöla striös-
mannsleg. Hann hefur sungiö
aöalhlutverk siðan á tvitugsaldri.
ef hann syngur ekki of oft eða of-
gerir ljUfri rödd sinni með þvi aö
syngja þung og átakamikil hlut-
verk, ætti hann að eiga vist sæti á
Olymps-tindi tenóranna.
Carreraser I miklu uppáhaldi i
Covent Garden, allt siöan hann
söng Alfredo i La Traviata af
miklum ákafa 1974. Hann er að
visu ekki mjög fjölhæfur
söngvari, sem ameriskur sjóliös-
foringi i Madame Butterfly varö
hann vart greindur frá itölskum
bónda i' L’Elisir d’Amore og bó-
hemanum i La Bohéme, en alltaf
vinnur hann stóra sigra á sviöinu
vegna raddgæöa og óbrigöullar
tækni.
Spar á lofið
Carreras var fæddur I Barce-
lona og bjír þar enn meö konu
sinni og tveimur sonum. Hann er
á stööugu feröalagi um Evrópu og
Bandarikin og sér vist ekki mikið
af fjölskyldunni.
Carreras er sagöur vera nokk-
uö upp á kvenhöndina, samband
hans viö itölsku sópransöngkon-
una Katia Ricciarelii er frægt i
óperuheiminum, hdn er oft á tiö-
um ótsöngvari hans og þau hafa
sungiö saman inn á plötur. Sömu
sögu er ekki aö segja af samskipt-
um hans viö karlkyns söngvara,
einkum er hann tortrygginn
gagnvart tenórum og þá einkum
og sérilagi spænskum tenórum.
Eitt sinn áttu Carreras og landi
hans, Placido Domingo, aö
syngja saman á liknarkonsert i
Vinarborg. Carreras ákvað á slö-
ustu stundu aö koma ekki fram.
Domingo sem þegar hafði skilaö
sinu hlutverki steig glaöbeittur á
f jalimar á ný jan leik og söng ari-
una sem hafiS veriö ætluö Carrer-
as. Á meöan baröi Carreras lóm-
inn I bilningsherberginu.
Yfirleitt viöhafa tenórar ekki
miklar lofgjöröir um hvor aöra.
aö visu sagði Carreras I nýlegu
viðtali aö helst vildi hann likjast
Nicolai Gedda. Placido Domingo
sem stendur á fertugu kvaö bera
kala tilkeppinautasem gera það
gott, þaö geröist æöi sjaldan aö
hann hlaöi aöra tenóra lofi.
Markmaður og söngvari
Domingo er mun meiri leikari
en Carreras, þótt ekki séu tilþrif-
in alltaf finleg. Hann lætur sér
ekki nægja að treysta eingöngu á
röddina sem er myrk, blæbrigða-
rik og hljómar stundum eins og
baritónn.
Domingosagöi eitt sinn I viötali
að hann skildi hversu varasamt
það væri aö syngja of mikiö, aö ef
maöur heföi of mikiö á sinni
könnu kæmi það niöur á ein-
beitingunni, maöur væri alltaf aö
hugsa um þaö sem stæði til i
næstu viku. „Þegar maöur er aö
byrja er maður vist til að taka
öllum tilboðum, nú er ég aö reyna
að minnka viö mig.”
Það er kaldhæönislegt aö tiu ár-
um siðar er Domingo einkum
gagnrýndur fyrir aö syngja of
mikiö, ennfremur að hann hafi
hljöðritaö of mikið og meö of litl-
um fyrirvara.
Dcxningo segir aö Giuseppe di
Stefano hafi veriö hetja I sinum
augum „jafnvel þegar hann átti
fri”. Hann lætur ekki á sig fá aö di
Stefano hafi sungið sig I hel áöur
en hann varð fertugur.
Domingo lætur sér ekki nægja
aö hafa sungiö næstum öll tenór-
hlutverk sem honum hæfa. NU
hefur hann augastaö á tveimur
baritónhlutverkum, Don Gio-
vanni og Figaro i Rakaranum i
Sevilla. Af og til stjórnar hann
lika óperum, þaö er hugsanlegt að
á næstunni stjórni hann Leður-
blökunni i Covent Garden. Hann
hefur þegar stjórnaö með prýöi i
Vinarborg.
Domingo berst mikið á, hann
þénar meira en nóg til að geta lif-
aö hátt. Hann býr i Barcelona
eins og Carreras, mexikönsk
eiginkona hans feröast einatt með
honum en synirnir þrir sitja
heima. Sér til afþreyingar og
heilsubótar leikur hann knatt-
spyrnu, hann er stórvaxinn og þvi
mjög frambærilegur markvörð-
ur. 1 stopulum fristundum eldar
hann, leikur tennis og golf.
Austurriski stjórnandinn og
gagnrýnandinn Kurt Pahlen segir
i bók sinni, Miklir söngvarar, aö
hvenær sem er hefði rödd Placido
Domingo „veriö einstök rödd i
hæsta gæöaflokki sem vekur tak-
markalausa hrifningu hjá áhorf-
endum.” Þó viröist þaö ekki vera
hinn laglegi krullhæröi og af
óperusöngvara aö vera granni
Domingo sem vekur ótak-
markaöasta hrifningu i dag. Þaö
er 45 ára gamall ttali, óhemju
feitur og með yfirgreiddan skalla
— Luciano Pavarotti, góð-
kunningi Listahátiöar i Reykja-
vik. Ætli hann sé mestur allra nú-
lifandi tenóra?
Að selja óperu
Þaö eru skiptar skoöanir. En
þaö er hægt að fullyrða eins og
gagnrýnandi nokkur: „Þaö er
öldungis vist aö Pavarotti er nií
heimsstjarna óperunnar. Enginn
er eins eftirsóttur, enginn annar
fær 6000 pund fyrir kvöldiö, eng-
inn hefur jafn alþjóölegt að-
dráttarafl.”
Þetta er án efa satt. En jafn vist
er að Pavarotti hefur náb svona