Tíminn - 28.06.1981, Page 8

8
Sunnudagur 28. jýni 1981
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson. Elias Snæland Jóns-
son, Jón Helgason. Ritstjórnarfulltrói: Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Páll
Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn:
Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helga-
son, Friðrik Indriðason, Friða Björnsdóttir (Heimilis-Timinn), Halldór Valdi-
marsson, Heiður Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Jónas Guðmundsson,
Kristinn Hallgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir).
utlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einars-
son, Guðjón Róbert Agústsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefáns-
dóttir. Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavik. Simi:
86300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
4.00. Askriftargjald á mánuði: kr.70.00— Prentun: Blaðaprent h.f.
Osmekkleg árás
■ Forsvarsmenn hagsmunasamtaka berjast
fyrir málstað sinum með ólikum hætti, enda er
árangur þeirra oft misjafn.
Dæmi um sérlega ósmekklegar baráttuaðferðir
eru þær yfirlýsingar, sem formaður Félags isl-
lenskra iðnrekenda hefur látið falla að undan-
förnu um viðskiptaráðherra eftir viðræður, sem
ráðherra átti við ráðamenn hjá Efnahagsbanda-
lagi Evrópu i Brussel og Friverslunarsamtökun-
um i Genf.
Viðskiptaráðherra skýrði frá þvi eftir þær við-
ræður, að fram hefði komið af hálfu ráðamanna
hjá Efnahagsbandalaginu andstaða við hug-
myndir íslendinga um að sett yrði á sérstakt að-
lögunargjald fyrir iðnaðinn. Formaður samtaka
iðnrekenda brást við þessum tiðindum með þvi að
lýsa þvi yfir i fjölmiðlum, að sú andstaða, sem
viðskiptaráðherra hafði skýrt frá, væri alls ekki
fyrir hendi hvorki i Brussel né Genf, heldur væri
hana að finna i viðskiptaráðuneytinu. Jafnframt
fullyrti hann að viðskiptaráðherra ,,hefði pantað
nei frá Brussel og Genf”. Til stuðnings slikum
fullyrðingum vitnaði hann svo til orða einhvers
fulltrúa hjá Efnahagsbandalaginu þótt sá starfs-
maður Efnahagsbandalagsins vilji ekkert við slik
ummæli kannast.
Það er út af fyrir sig eðlilegt að forystumenn
samtaka iðnaðarins, eins og annarra hagsmuna-
samtaka, vinni að framgangi sinna mála af festu,
en hér er farið út fyrir öll velsæmismörk, þar sem
viðskiptaráðherra er ekki aðeins sakaður um
ósannindi heldur beinlinis að hafa pantað frá er-
lendum viðskiptabandaiögum afstöðu, sem sé
andsnúin islenskum hagsmunum.
Það eru skiptar skoðanir um það, eins og svo
margt annað, hvort rétt sé að aðstoða islenskan
iðnað með sérstöku aðlöðunargjaldi eða eftir öðr-
um leiðum. En flestir hljóta að vera sammála um
að ásakanir af þvi tagi, sem hér um ræðir, eiga
alls ekki heima i þeirri umræðu. Formaður Fé-
lags islenskra iðnrekenda ætti þvi að biðjast af-
sökunar á þessum ummælum sinum.
ESJ.
Læknadeilan
■ Samkomulag hefur tekist i læknadeilunni, og
hafa sjúkrahúslæknar tekið upp sin fyrri störf á
ný.
Læknar hafa litinn stuðning haft af hálfu al-
mennings i þessari kjaradeilu, svo sem eðlilegt
er. Sú aðferð, sem læknar beittu, — að segja
störfum sinum lausum i trausti þess að rikisvald-
ið yrði að gefa eftir til þess að komast hjá neýðar-
ástandi á sjúkrahúsunum — hefur áður verið far-
in af lægra launuðum hópum i heilbrigðiskerfinu.
Slikar aðgerðir á þvi viðkvæma sviði, sem með-
ferð sjúkra er, hijóta alltaf að vekjai andúð hver
sem á i hlut, hvað þá þegar um tiltölulega vel-
launaðar stéttir er að ræða.
Það ber að fagna þvi að þessi deila er leyst og
vonandi hefur hún engin alvarleg eftirköst.
—ESJ.
menningarmál
S61-
stöðu-
tón-
leikar
■ Upprisuhátiö Musica Nova
lauk með miðnæturtónleikum i
Háskólabiói aðfararnótt mánu-
dagsins 22. júni, en um þær
mundir eru einmitt sólstöður, á
sumri. barna voru flutt tvö verk
eftir Snorra Sigfús Birgisson:
hann flutti sjálfur „Æfingar fyrir
pianó”, sem var frumflutningur,
en siöan lék óskar Ingólfsson
„Rotundum” fyrir einleiksklari-
nettu. Það verk var samið haustið
1978 og tileinkað hljóðfæraléikar-
anum, sem frumflutti það árið
1979 i Amsterdam.
Það virtist ofdirfska að taka
stærsta hljómleikasal landsins
undir tónleika af þessu tagi, og á
jafnvondum tima sólarhringsins
og lágnættið hlýtur að vera. Enda
voru áheyrendur vart fleiri en
150, flest ungt fólk. Maður nokkur
hafði látið þau orö falla, að lik-
lega væri ástæðan fyrir hinni
miklu grósku i nýtónlist hér á
landisú, aö ekkert væri fyrir tón-
listarmennina gert. En einhvern
veginn hafði þó tekist að útvega
þennan stóra sal með besta flygli
landsins, og fullkomnum upp-
tökutækjum, enda var sú vist
ástæðan fyrir ofannefndri of-
rausn, að tónleikarnir voru
„teknir upp”.
Ég hlýt að viðurkenna það, að
þessir tónleikar „voru ekki fyrir
mig”. „Æfingarnar”, sem eru 21
að tölu, bera nöfn trompa úr
Tarot-spilum — skráin segir að
kveikju verkins sé að finna i
þeim. Ég trúi þvi illa, að nokkurt
samband sé á milli þessara æf-
inga og Tarot-trompanna — nöfn-
in og greind tildrög eru ekki ann-
að en prjál. Hins vegar mætti vel,
úr þvi verið er að flytja svona-
verk, leggja meira i sviðssetn-
ingu þeirra — þetta skildu gömlu
mennirnir, enda var sitthvað i
gjörningalistinni beinlinis til þess
gert að losa hana úr viðjum hins
staðlaða konsertforms. T.d. er
þarflaust, með svo stórt svið sem
i Háskólabiói er, að hafa það allt
og salinn uppljómað: kannski
einhvert Tarot-stemmning heföi
orðið til, ef Snorri hefði setið i
sviösljósi, en aörir i myrkri.
Tónlistin hefur það umfram
aðrar listgreinar, að i henni verð-
ur ekki komist upp með neinn
moðreyk, það leikur enginn vafi á
þvi, hvort tónlistarmaður kann
handverkið eða ekki. Snorri Sig-
fús er snjall pianisti, eins og hann
sýndi bæði þarna og áður, og hann
kann vafalaust mikið fyrir sér i
tónsmiöalist, svohonum hlýtur að
vera alvara — hann er að skapa
list. Mér finnst það hins vegar
skrýtið, aö einmitt þessu lik voru
„nútimaverkin” fyrir 10 og 20
árum, enda hafði ég haldið að
menn væru farnir aö gera annað.
En hvað er Tarot hjá Rotund-
um? „Heiti verksins er fengið að
láni hjá alkemistum, sem notuðu
þetta orð — Rotundum — til að
lýsa sérstakri kristöllun i til-
raunaglösum sinum. Sumir
segja, að þeir hafi ekki eingöngu
fengist við að búa til gull úr óæöri
málmum, heldur hafi smám sam-
an runniö saman fyrir þeim leitin
að gullgeröarformúlunni og löng-
un til að skilja sinn innri mann
þar til á endanum að „efni” var
orðið hið sama og „andi”, „gull”
hið sama og „innri friöur”.
Aldrei hljóta fákunnandi
„gagnrýnendur” að finna sárar
til kunnáttuleysis sins en þegar
þeim er ætlaðað „dæma” ný verk
ungra manna, hafandi aldrei
heyrt þau áður, skiljandi ekkert i
þeim, og trúandi þvi hálfpartinn
að hinir graf-alvarlegu tónlistar-
menn á sviöinu séu að reyna að
gera grin að áhorfendum. Enda
get ég ekki annan dóm á þetta
verk lagt, en að mér þótti það
dæmalaust leiðinlegt, og auk þess
óhreinn tónn i lúðrinum hjá ósk-
ari.
En allt er þetta þó af hinu góða:
tónskáld semur, hljóðfæraleikari
fær nýtt að spila, áheyrendur nýtt
■ „Geturðu hjálpaö mér? Mig langar tilað verða venjuleg aftur”.
að heyra, „gagnrýnandi” eitt-
hvað til aö skrifa um, og lesendur
eitthvað til að lesa, hvort sem all-
ur þessi dans er „á staðnum”,
áfram eða áfturábak. Eða, eins
og Arni Magnússon sagði i öðru
viöfangi: „Svo gengur það til i
heiminum, að sumir hjálpa
erroribus i gang, og aðrir leitast
siðan við að útryðja aftur þeim
sömu errooribus. Hafa svo hver-
irtveggju nokkuð að iðja”.
Músik-
hópurinn
Afram leið Skerpla ’81, og
mánudaginn 15. júni hafði Músik-
hópurinn tónleika á Kjarvalsstöð-
um, sem voru fjölsóttir. Efnis-
skráin var fjölbreytt, og
skemmtileg á köflum.
Fyrst léku Guðný Guðmunds-
dóttir (fiðla) og Snorri Sigfús
Birgisson (pianó) „Miniatury”
eftir Pólverjann Pendercki þrjú
örstutt smálög, sem samin voru
1959. Þetta er kurteisleg „gjörn-
ingalist” og geðþekk i flutningi
þeirra Guðnýjar og Snorra.
Næst fylgdu tvö rafeindaverk,
eftir Lárus H. Grimsson og Þor-
stein Hauksson. Þrátt fyrir all—
yfirlætislegar skýringar i efnis-
skrá (þar sem farið er rangt með
orðið „tölva”, sem heitir ekki
„talva” i nefnifalli), var ekkert i
þessum verkum sem ekki heyrist
i hvaöa ódýrum geimferðasjón-
varpsþætti sem vera Startr
ek eða Geimsvinum. Rafeinda-
hljómlistarmenn virðast mér
annars furðulega nægjusamir: i
vetur hitti ég drukkinn mann á
kaffihúsi, sem sagðist eiga heim-
ilistölvu, sem hægt væri að spila á
Gamla Nóa. Drukkni maðurinn
sagöi, að tölvan væri sinn besti
vinur, og hann yndi við hana öll-
um stundum, og enga tónlist
þyrfti hann aöra en þá, sem hún
gæfi honum. Rafeindatónlist er til
vegna þess, að hægt er að fram-
leiða ýmis hljóö með slikri tækni,
sem ekki fást úr hljóöfærum, en
hins vegar virðist þarflaust að
halda sér alltaf við sama fá-
breytta heygarðshornið.
Nú Íék Manuela Wiesler
„Itys” eftir Askel Másson, ein-
leiksverk fyrir flautu. „Hug-
myndin að verkinu varð til eftir
lestur samnefndrar sögu úr
griskri goðafræði. Tónverkið
fylgir þó ekki sögunni i smáatrið-
um, heldur er megináhersla lögð
á að kalla fram þau áhrif, sem
lestur þessarar óhugnanlegu en
jafnframt hrifandi sögu vekur.”
Fyrir þá, sem ekki voru á tónleik-
unum, en kynnast vildu óhugnaöi
en jafnframt töfrum þessarar
sögu, var „Itys” gefið út á plötu
ásamt með ýmsum öðrum verk-
um Áskels Mássonar fyrir tæpu
ári siðan. En vilji menn söguna
milliliðalaust, I stuttu máli, er
hún svona: Prokne og Filómela
voru dætur Pandions Aþenu-
kóngs. Prokne átti Tereus
Þrakiukóng, sem girntist mág-
konu sina Filómelu og svivirti
hana, og skar siðan úr henni tung-
una svo hún segði ekki eftir. En
Filómelu tókst að koma hinu
sanna i útsaumi til Prokne systur
sinnar, sem hefndi ó'fara þeirra
systra með þvi að bana Itysi syni
sinum og Tereusar, og matreiða
hann fyrir föðurinn. Tereus brá
sverði sinu og ætlaði að granda
systrunum, en breyttist i herfugl
(Upupa epops) áður en hann gæti
komið þvi við, Prokne i nætur-
gala, og Filómela i svölu.
Eins og að likum lætur gerði
Manúela allt það, sem á mann-
legu valdi stendur, til að koma
verkinu til skila, en jafnvel þrátt
fyrir það komst það ekki á flug
með hinum fuglunum — herfugli,
næturgala og svölu.
bá kom skemmtilegt verk:
Einar Jóhannesson (klarinetta)
og Anna MálfriðurSigurðardóttir
(pianó) léku „ópus eitt” Hjálm-
ars H. Ragnarssonar — þrjú lög
fyrir klarinettu og pianó. Miölag-
iövarfyrst flutt af Gunnari Egils-
syni og höfundi á tónskáldskvöldi
á tsafirði vorið 1975, en hin tvö
eru nokkru yngri — þau gróf Ein-
ar Jóhannesson upp, eins og skrá-
in segir, og frumflutti þau nú.
Ekki veit ég, hversu ungur
Hjálmar var árið 1975, en þá var
hann greinilega alveg bráðefni-
legt tónskáld, eins og hann er
raunar ennþá.
Þvi miður var „In vultu solis”
eftir Karólinu Eiriksdóttur miklu
siðra, en það lék Guðný Guð-
mundsdóttir. Þetta var sömuleið-
is frumflutningur, verkið var
samið sumarið 1980 og tileinkaö
Guðnýju. „Form verksins er
frjálst, það byggir hvorki á
stefjaúrvinnslu né endurtekning-
um.”
Eftirtektarverðast allra verk-
anna á þessum tónleikum voru
„Hieroglyphics” eftir Magnús
Blöndal Jóhannsson, leikið á
„Synthesizer” af höfundi, en nú
flutt af segulbandi. Magnús lauk
þessu verki i mai — „það er sam-
ið undir þeim áhrifum, er höfund-
urinn varð fyrir þegar hann gekk
um sali fornminjadeildar Metro-
politan-safnsins i New York og
kom þar inn i grafhvelfingu Forn-
Egypta”. Magnús nýtir þarna
rafeindatæknina vel til að ná
mögnuðum áhrifum, sem vel
mætti heimfæra á grafhvelfingar
og helgirúnir.
Og ekki var nema maklegt að
enda tónleikana á þvi að gera dá-
litiö grin að gömlu mönnunum:
kvintett flutti útsetningu Jónasar
Tómassonar á pianóverki Eriks
Satie „Embryons desséches” eða
skrælnuð frjó” (nafnið er vafa-
laust táknrænt) frá 1913. Þessi út-
setning var frumflutt á Isafirði
árið 1975 af ýmsum málsmetandi
mönnum, en nú léku Bernard
Wilkinson (flauta), Einar Jó-
hannesson (klarinetta), Laufey
Sigurðardóttir (fiðla), Carmel
Russill (knéfiðla) og Anna Mál-
friður Sigurðardóttir (pianó).
Skrælnuð frjó eru semsagt þrjú
smálög, þar sem settar eru sam-
an ýmsar „klisjur” úr klassiskri
tónlist og dregnar sundur og sam-
an i háði, enda var siöasta lagið
klappað upp i lokin.
Og mikið er nú gaman, þrátt
fyrir allt, að Musica Nova skuli
vera á dögum að nýju.
25.6.
Sigurður Stein-
þórsson skrifar
um tónlist.