Tíminn - 28.06.1981, Blaðsíða 2

Tíminn - 28.06.1981, Blaðsíða 2
2__________ fólk í listum Sunnudagur 28. júni 1981 KJARTAN VANN! Mikil hrifning á forsýningu á „Jóa” ■ Kjartani hefur tekist þaö, Kjartani hefur tekist að skrifa al- vöruleikrit (sumsé ekki gaman- leik) — heyröist manni vera al- menn viöbrögö forsyningargesta á nýju leikriti Kjartans Ragnars- sonar , „Jóa”. Manni þótti eins og dramatikin i fyrsta stofudrama Kjartans „Snjó”, væri heldur máttlftil, likt og höfundinum lægi ekki annaö á hjarta en aö skrifa leikrit, þaö var hálfgert dúkku- Ilsudrama, en Jói er annar hand- leggur. Þaö er skrifað af offorsi og innlifun, dæmiö gengur hrein- lega betur upp en hjá nokkrum leikritahöfunda Islenskum um langa hrlö. Þaö er nýlegur siður hér á landi aö halda forsýningar á leikritum sem leikhúsin eru I þá mund aö taka til almennra sýninga. t Eng- landi er þetta tilaömynda al- gengt. Þaö má segja aö forsýn- ingin standi miöja vegu milli svo- nefndra generalprufa og sjálfrar frumsýningar. Leikritiö er á mörkum þess aö vera fullkláraö, aöeins er veriö aö láta reyna á viöbrögðáhorfenda, á þeim finnst best hvar eru dauöir punktar I sýningunni, hvar rétt er aö leggja meiri eöa minni áherslu. Þaö er ekki ósennilegt aö fólk sem vinnur í fleiri mánuöi aö þvi aö setja upp leikrit veröi hálf sam- dauna þvi og þvi ekki Ur vegi að nota áhorfendur sem prófstein. Jói veröur ekki frumsýndur fyrr en á næsta leikári I haust. Þangaö til er vist aö orösporiö sem fer af forsýningunum tveim- ur á mánudag og þriöjudag muni halda nafni hans á lofti. Jói kom fólki vægast sagt á óvart, aö þaö væri hægt aö skrifa svona- skemmtilegt „vandamálaleikrit” (skammaryröi) aö þaö væri hægt að gera listaverk úr svo einföldu próblemi sem vandamál Jóa og fjölskyldu hans er — einkum I ljósi þess sem frændur vorir skandi'navfskir heföu likast til gert i'svipuöu tilfelli. Leikritiö Jói er allt I senn — fyndiö, sorglegt og mannlegt, enda kallaöi þaö fram samsvarandi tilfinningar hjá á- horfendum — þeir hlógu, grétu fundu til meö þvi sem var aö ger- ast á sviðinu. Sjaldan hefur mað- ur verið hluti af jafn bergnumd- um áhorfendaskara. Og þegar leiknum lauk, þá ætlaði allt aö ærast af fögnuöi. Hver á að axla byrðina? Þaö er mikiö alvörumál sem er tekiö fyrir I Jóa. I raun eru þaö hjónin Lóa sálfræöingur og Dóri myndlistarmaöur sem eru mönd- ull leiksins, hann fer allur fram á ofur frjálslegu heimili þeirra. Jói erbróðirLdu.Hann er vangefinn, þó ekki hvaö snertir útlitiö, getur stundaö létta garöyrkjuvinnu, en þarf á mikilli og stööugri um- hyggju aö halda. Nærvera hans er i raun yfirþyrmandi hvar sem hann fer — samt er hann ósköp viðkunnanlegur piltur. Um miðj an leikinn fellur móðir þeirra frá og þá kemur upp gamalkunnugt vandamál — hvar á aö hola vandamálinu niöur, getur einhver úr fjSskyldunni annast hann, eöa á bara aö senda hann á stofnun. Þvi eru flestir mótfallnir I fyrstu, nema heildsalinn, peningapúkinn (gamalkunn sterlotýpa úr is- lenskum leikritum, en nauösyn- legur þó til aö kalla fram andsvör hjá sympatfska fólkinu), Bjarni, bróöir Lóu og Jóa. Nú blandast inn I leikritiö um- ræöa um hlutverk konunnar. Föö- ur Jóa og Bjarna bróöur þykir nánast sjálfgefiö aö Jói setjist aö á heimili Lóu og Dóra I trássi viö glæstan feril sem systirin á fyrir höndum. Leikurinn fjallar eink- um um samskipti Jóa viö Lóu og Dóra og þaö rót sem hann kemur á heimilislif þeirra. Þaö erekki sanngjarnt að rekja gang leiksins nánar, fari hver og sjái fyrir sig. Söguþráöurinn er ó- neitanlega melódramatiskur, gæti jafnvel átt heima I seriunni um Húsiö á sléttunni. En þaö eru efnistökin sem skipta máli, Kjartan hefur alla þræöi I hönd- um sér, persónurnar eru afar sterkar og sannfærandi flestar hverjar, samtölin hröö og full af spennu, einkum þó tilsvör Jóa sem eru oft skemmtileg komment á þaö sem fer fram I heimi hinna fullorfinu. Innskot Ileiknum fara svo fram I hugarfylgsnum Jóa. Hann talar viö félaga sinn Súpermann, sem er ekki sá SUpermann sem börnin þekkja, heldir Súpermann sem speglar sálarástand Jóa á hverj- um tfma. Þeir likt og bæta hvor annan upp — SUpermann huggar Jóa, Jói passar Súpermann — SUpermann er öryggisleysi Jóa i hnotskurn. Samfelldur klimax 1 hléinu efaöist maður satt að segja aöKjartan gætihaldiö þetta út öllu lengur. Maöur trúöi þvi varla aö hann gæti lumað á fleiri trompum, leikurinn haffiá gengiö hratt og örugglega fyrir sig allan tímann, en fslenskir leikhúsgestir þekkja mæta vel aö leikskáld- um okkar veitist oft erfitt að halda dampinum eftir hlé — það er mun auöveldara aö byrja leik- rit en aö hnýta þræöina saman i lokin. En vitimenn, Kjartan bætti klimaxi á klimax ofan. Kjartan vann. Kjartan Ragnarsson leikstýrir sjálfur Jóa. Leikmynd gerir Steinþór Sigurösson. Aöalhlut- verk eru f höndum — Jóhanns Sigurössonar, nýbrautskráös leikara, sem leikur Jóa. Hanna María Karlsdóttir leikur Lóu, Siguröur Karlsson Dóra eigin- mann hennar. Þorsteinn Gunn- arsson fer með hlutverk Bjarna, Elva Gisladóttir meö hlutverk Maggýar tfskudrósar, konu hans. Guðmundur Pálsson leikur föður- inn og Jón Hjartarson Súper- mann. Leikritiö um Jóa endar á spurn — ef viö getum sent okkar nán- ustu frá okkur, inn á stofnanir eða einhvert annaö, þegar þeir eru i vegi fyrir okkur, getum viö þá treyst hvort öðru þegar bjátar á... Nota bene. Þetta er ekki léik- dómur um Jóa, hann kemur I kjöifar frumsýningar i haust. Að- eins hughrif blaöamanns á for- sýningu. eh. ,4iklega komið nóg af mér í bili...” — Kjartan Ragnarsson á leið i fri ■ „Halló?” — Kjartan Ragnarsson? „Já” — Þetta er á dagblaöinu Tlm- anum. Má ég byrja á þvi aö óska þér til hamingju meö „Jóa”? Ég sá leikritiö á forsýningu um dag- inn. „Já, þakka þér fyrir...” — Geturöu sagt mér ofurlitiö af Jóa? Hver er Jói? „Jói er drengur sem hefur lik- lega veriö heldur vel gefinn frá náttUrunnar hendi. Hann er hins- vegar dálitiö andlega skaddaöur vegna þess aö hann var lengi að ganga niöur I fæðingunni, fékk ekki sUrefni. Þetta er algeng á- stæöa svona vangefni. Ég þekkti til fólks sem býr viö þessar aö- stæöur og Ut frá hugleiöingum minum um það varðleikritiö til.” — En er leikritiö raunverulcga um Jóa sjálfan? „Nei, það má segja að það sé alveg eins og kannski miklu frekar um systur hans og eigin- mann hennar, fólkiö sem tekur Jóa að sér. Um það fólk sem á allskostar i þjóðfélaginu og getur gripið öll þau tækifæri sem bjóö- ast. En til þess að geta sinnt þeim tækifærum verður að koma öllum þeim sem eru á einhvern hátt ööruvisi fyrir á stofnunum — til aö hinir geti notið lifsins. Þessu er ég aö velta fyrir mér i leikritinu — án þess þó að finna neina lausn.” — Hvenær skrifaöiröu þetta leikrit? „Ég byrjaöi á þvi voriö 1979 og tókst þá aö skrifa þaö um þaö bil hálft. Þarna sem ég var i miöju kafidattmér Ihug aðnotaSUper- mann til aö sýna sálarlif Jóa nán- ar. Siöan fékk ég þá hugmynd aö okkur I Iönó vantaöi eitthvert stórt verk á f jalirnar og þá fór ég i Ofvitann. Slðan tók ég aftur til viö Jóa i fyrravor...” — Já, hvaöa rullu spilar Súper- mann I verkinu? „Ja, fyrir svona fólki einsog Jóa, þá er þessi persóna — Súper- mann — næstum realisk. Þetta fólk er einsog börn aö þvi leyti aö það hefur gifurlega auðugt i- myndunarafl og i rauninni er i- myndunarafl þess enn voldugra en barnanna. Það getur búiö sér til svo raunverulegan Imyndana- heim aö þaö vill hreinlega hverfa imihann. Ég veit aö á stofnunum fyrir vangefna á starfsfólkiö oft I miklum vandræöum með aö fá vistmennina til aö takast á viö veruleikann og vandamálin. Blessað bamalán i Finn- landi NU, auk þess vænti ég aö tilvist SUpermanns geri þetta meira spennandi sem leikhús. Og ein- hvern veginn varöég aö geta sýnt áhorfendum meira af Jóa en hann birtist ööru fólki dags daglega”. — Ertu ánægöur meö Utkom- una á forsýningunum? „Já, ég verö aö segja þaö. Ég fékk nU aö leikstýra þessu sjálfur og mér fannst aö leikarar og aörir sem viö sýninguna komu skildu mjög vel þaö sem ég vildi koma á framfæri. Já, ég var ánægöur.” — Einhverjar spurnir höfum viö haft af þvi aö þegar sé búið aö þýöa þetta leikrit á erlent tungu- mál, á ensku. Veröur þaö kynnt erlcndis? „Já, það verfiur reynt. Fyrst og fremst er þessi þýöing tilkomin vegna timaritsins Scandinavia Today sem Amerikanar ætla aö fara aö gefa Ut en i þvi veröa bók- menntir frá Noröurlöndunum kynntar mjög grimmt. Þaö kom hingaö kona sem er leikhússtjóri I Bandarikjunum og hUn kostar þýðinguna. Einnig vakti fyrir mér aö þaö yröi ef til vill i sam- bandi viö ár fatlaöra en nU er þaö víst oröiö of seint”. — Hvaö tekur nú viö? Ertu aö skrifa nýtt leikrit? „Nei, ég er ekki aö þvi. 1 vor var ég aö skrifa kvikmyndahand- rit, hvaö sem kemur nU Utúr þvi á endanum. En nú á næstunni er ég aö fara til Finnlands til aö setja þar upp Blessaö barnalán. Þaö er einmitt þess vegna sem þessar tvær forsýningar eru haidnar, mér mun ekki gefast timi til aö vera á æfingum I haust — rétt geta skroppið á premieruna — og þvi langaöi okkur til aö sjá þetta fullkláraö áöur en ég fer út. Ann- ars er ég á leiöinni i hálfs árs fri. Við förum Ut 14. júli með Smyrli og siöan hefjast æfingar i Finn- landi 15. ágúst. Frumsýning er á- æthtö 5. október en eftir það verö- ■ Kjartan Ragnarsson ur h'klega reynt aö dóla eitthvaö um Evrópu. Ég kem ekki heim fyrren um áramót. Þaö er hklega komiö nóg af mér I bili...” — >j

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.