Tíminn - 28.06.1981, Blaðsíða 10

Tíminn - 28.06.1981, Blaðsíða 10
Merkilegt astand 1 bænum Steinunn Sigurðardótt- ir: Sögur til næsta bæjar Iðunn ® „Afþvi ljóöin min voru oröin svo frásagnarkennd hvort sem var”, svaraöi Steinunn Siguröar- dtíttir spurningu blaöamanns fyrr Ivorum þaö hversvegna hiln væri farin aö skrifa smásögur. En af- hverju ekki frásagnarkennd ljóö? ErþaövantrU á ljóöiö einsog ein- hver ritskyrandinn ympraöi á? Ég held ekki — ekki i tilf elli Stein- unnar Siguröardóttur aö minnsta kosti. Þaö má sjá af Sögum til næsta bæjar aö Steinunn hefur hreinasta gaman af aö búa til smásögur og aukinheldur aö hUn hefur hæfileika til aö gera þaö vel. Þó Steinunn sé enn ekki orö- inn fullmótaöur smásagnhöfund- ur er þetta eftirtektarverö bók og alveg fyrst og fremst: skemmti- leg. Sögurnar eru átta og flestar fremur stuttar. Hin fyrsta heitir Likamlegt samband i noröurbæn- um en leikrit meö sama nafni er nú veriö aö taka upp fyrir sjón- varp, aö ég held. Söguhetjan er frú GuörUn, viröuleg hUsfrU I noröurbænum, sem er þannig gerö aö hUn hefur ekki gaman af fólki heldur aöeins af hlutum. HUn hefur tengst Vestinghás Is- skáp tryggöarböndum, sömuleiö- is ollum hinum rafmagnstækjun- um á heimilinu og þaö veit guö aö þau eru mörg! En ástinni kynnist hún samt ekki fyrren hún kaupir sér bfl, litinn, nettan og Italskan: hUn kallar hann Bassa og elskar hann Ut af lífinu — svo mjög aö hUn vill láta jaröa sig I honum þegar hUn deyr. Og þarf að berj- ast fyrir þvi gegn fjölskyldunni. Sagan er svosem engin ádeila á hlutadyrkun en barasta fyndin. HUmorinn dálitiö guöbergskur á köflum. Næsta saga heitir Ast við fyrstu sýn og segir af Þórunni sem er yfir sig ástfangin af Sigurfá. Gall- inn er bara sá aö Siguröur er ekki vitund enda er miskunnarlaust gefiö I skyn af sögumanni aö Þór- unn sé ekki beint áferöarfallegur kvenkostur — þó svo hUn æfi hlaup, köst og stökk. Og Sigurður sjálhir: þmámætlur.Þetta er lika fyndin saga en einkanlega finnst mér sögumaöurinn spila skemmtilega rullu. Vendir sinu kvæði i kross Þá kemur aö Pabbatimanum, sögu sem gerist á fæöingardeild og á meöal annars aö lýsa heldur ómanneskjulegu umhverfinu þar. í fyrri hluta sögunnar er eins og Steinunn sé að gera tilraun til aö skrifa stísialrealiska fæðingar- heimilissögu a la Vetrarbörn og þaö veröur aö segja hverja sögu eins og hUn er, aö þaö fer Stein- unni ekki rétt vel. NU er ég ekki að hafa neitt á móti sósialrealisk- um fæðingarheimilissögum en þessi tilraun er dálitið mátt- leysisleg og likt og höfundurinn hafi sjálfur ekkert gaman af. Enda vendir hUn kvæöi sinu allt I einu i' kross og sagan veröur önn- ur: nánast farsi um sængurkon- una sem á ekki aöra hugsun til I kollinum en aö gera eiginmenn hinna kvennanna á stofunni vit- lausa í sér. Frekjuleg móðirkem- ur viö sögu. Liföu lffinu lifandi — fjóröa sagan — stingur agnarlitiö i stUf viö hinar sögurnar — og þtí ekki. HUn gerist á listasafni I Sviþjóö og ræstingarkonan tekur sér fyrir hendur aö „endurbæta” nýlistar- verk sem þar er til sýningar. Sag- an er örstutt, húmorinn nákvæm- ur og blærinn afskaplega viöfelld- inn. Adólf og Eva nefna fimmtu sög- una eftir sjálfum sér. Þau eru unglingar, á kynþroskaaldri og sér í lagi finnur Adólf nokkuö til þeirrar staöreyndar. Ekki Eva þvi Eva er pen dama og vill ganga í heilagt hjónaband. Þetta er góð saga og endar á hugleiö- ingum Evu sem veltir fyrir sér hversu lengi hún fái varist svi- virðilegum tilraunum karlkyns- ins til aö svipta sig sakleysinu. 1 25 krossum kveöur við annan tón en i hinum sögunum, rækilega sem sýnir aö þaö eru fleiri en ein hliö á Steinunni Siguröardóttur smásagnahöfundi þtí hún kjósi annars helst að sýna okkur létt- ledkandi imynd sina. 25 krossar segja af mikilli næmni frá stúlku nokkurri, önnu Fiu, sem er aö reyna aö sofna. Henni líður ekk- ert vel, og hugarástandinu lýsir Steinunn fjarska mikið vel. örlögin ráðast af fátæktinni Þá er komiö aö Draumur i dós, lengstu og viöamestu Sögunni til næsta bæjar. Hún er um iðn- verkakonur — hvernig skyldi standa á þvi aö allir eru aö skrifa um iðnverkakonur um þessar mundir? Eöa næstumþvi allir. Liklega kominn timi til þær kæm- ust i ti'sku — nauöugar viljugar mætti segja mér. Burtséð frá þvi þá segir Draumur i dós aðallega frá tveimur stúlkum i dósaverk- smiöju: Sigrúnu sem var að hvila sig frá námi og fór um öll heims- ins lönd en vann sfðan um tima fyrir sér i verksmiöjunni, og svo SIGURtyiRDÓTriR S. \ SOGUR^ TIL éé éá ivesbtV: . £ se 2 3 IÐUm ■ Steinunn Siguröardóttir. „Ekki fullmótaöar smásögur en eftirtektarveröar og alveg fyrst og fremst: skemmtilegar.” Stella sem er mjög dæmigerö iðn- verkakonutýpa. Hún er fátæk, al- veg ótrúlega fátæk I velferöar- þjtíðfélaginu, og þegar hún eign- ast barn þá ráöast örlög þess af fátæktinni. Hlutskipti Stellu lýsir Steinunn bæöi vandlega og væmnislaust en frásögnin af Sig- rúnu er allt ööruvisi, — létt, skemmtilegog umfram alltfynd- in. Aö minu viti fellur sagan um sjálfa sig Utaf þessum tviskinn- ungi — þetta er ekki ein heil saga heldur tvær: önnur fjölyrðir um þann undarlega sið Sigrúnar að kalla unnusta sinn Hagerup i si- fellu Kastrup, en hin grejnir i knöppu máli frá raunum Stellu og barnsins hennar. Þetta er vissu- lega athyglisverö saga en nær ekki tilgangi sinum aö ýmsu leyti. 1 Tröliskessunni, siöustu sög- unni, segir Steinunn stutta og bráösmellna familíusögu. Familian sú er ekki einsog aörar familiur og þaö kemur margt óvenjulegt fyrir.... Ég hygg aö i flestum þessara smásagna hafi fyrst og fremst vakað fyrir Steinunni Siguröar- dóttur aö segja sögur — kannski gamansögur meö dálitlum broddi. Þaö hefur henni tekist svo vel að mæla má meö sögunum hennar fyrir alla þá sem hafa gaman af gamansögum og eins þá sem hafa gaman af vel skrif- uöum, næmum texta. Auövitaö fer þetta saman á alla kanta. Þaö sem finna má aö er allt, trúi ég, af þvi Steinunn er nú i faginu og hUn á eftir aö spjara sig. Þaö er til- hlökkunarvert þvi ekki er nU is- lenskur smásagnamarkaður fjöl- skrUöugur á þessum siöustu og verstu timum. Og pé ess: ég ætla aö hrósa Ut- litinu á bókinni lika. Þaö er sjald- gæft aö fá svona fallega bók i hendur hér á landi. Orðinn leiður á fegurðinni Einar Már Guðmunds- son: Róbinson Krúsó snýr aftur Iðunn ■ Ætli Einar Már Guömundsson sé ekki i htípi afkastamestu ljóð- skálda? i fyrra komu frá honum tvö kver hjá forlagi Suðurgötu sjö: Sendisveinninn er einmana, og Er nokkur i kórónafötum hér irmi? Og nU, aöeins nokkrum mánuöum seinna, er komin þriöja bókin og sú stærsta. Enda liggur manninum ekki neitt smáræöi á hjarta!! Þaö sem ég held aö sé helsti kostur Einars Más Guömunds- sonar sem ljóöskálds — enn sem komiö er aö minnsta kosti — er skarpskyggni hans. Hann analýs- erar samtiö sina i einu vetfangi, jafnaldrasina, eldra fólkið, yngra fólkið og yfirleitt alla sem i skot- máli eru. Skotmáli, af þvi Einar Már er aö skjóta. Hann skýtur grimmilega og miskunnarlaust Ut um allar trissur og er satt aö segja furöulega naskur á lykilorö, frasa og veilur hjá öllum þeim sem hann gerir sér aö árásarefni. Þetta býöur hættunni heim. Þaö er heldur ekki laust viö aö á tiöum komi Einar Már fyrir sjónir sem einn agalegur besservisser — eiginlega móralisti! — eöa þá sem umburöarlyndislaus froöu- snakkur. Reiöur ungur maöur, ha? En þaö er hans mál og hann er jafn naskur fyrirþvi.Sá er lika munurinn á honum og Jafet gamla á Efctabæ aö hann þusast ekki beint Ut I nýræktina heldur miklu fremur sinuna. Þetta er til aö mynda ósköp ljóst af löngu ljóöi sem heitir Heimsókn og siöar veröur vikiö aö. Róbinson Krúsó skiptist I þrjá hluta mjög nuslanga. Fyrsti hlut- inn er lengstur en þar eru ljóö i likingu viö þaö sem Einar Már var aö gera — i fyrra: lýsa um- hverfi si'nu óþægilega, þefa uppi misfellur og skera upp. Yrkisefn- in eru af ýmsum toga — kalda striöiö, vorkvöld I Reykjavik, frelsi einstaklingsins, bömmer 1&2, morö á minútu, dansleikur, intelektúal, drykkfelld kona, maöurinn Ut I kirkjugaröi... Þaö er varla rétt að taka eitt ljóð fram yfir annað Ur þessum Wuta, þau eru flest athyglisverö meö ágætum og tónninn er ögn mildari en i bókunum tveimur sem Ut komu á siöasta ári. Áhrif frá ómari Ragn- arssyni? Þriöji hlutinn ber yfirskriftina „Þá læt ég Bitlana baula á Tarsan”, sem er Ur alkunnu kvæöi eftir engan annan en Ómar Ragnarsson. Þaö er nú til dæmis eitt einkenni á ljóöunum hans Einars Más aö hann skirrist ekki viö aö taka áhrif og tilvísanir hvaöan æfa aö og fyrir bragöiö má liklega taka meira mark á honum.Hann bindur sig ekki viö hákUltúr, eöa þannig. 1 þessum þriöja hluta eru bernskuminn- ingar yfirgnæfandi — þar sem sagt er frá æsku og uppvexti Einars Más fyrir svo sem eins og fimmtán árum eöa svo og sem aldarfarslýsing eru þessi ljóö harla góð. Hann er þefvis eins og áöur hefur komiö fram og smá- atriöin veröa honum stórvægileg og lýsa á einu andartaki máske heilli kynslóö. Svo eru ljóöin stundum hreinlega skemmtileg: þegar hann segir greitest hits úr krossferö krakkanna, af skæru- liöum i' vatnaskógi etc. Ekki vænt’ég aö margir muni hafa mestan áhuga á hluta númer tvö? — ljóöinu Heimsókn. Þaö er sjálft ljóöiö sem kemur I heim- sókn og segir nú frá viöureign þess og skáldsins. Kannski má skoöa þetta sem nokkurs konar stefnuyfirlýsingu skáldsins. ljóöið kom til min og sagöi héöan I frá erum viö hjón ég mun vera grima þin og ganga meö þig sem felu- mynd þú þarft aöeins aö opna augu þin fyrir hinu fagra. En Einar Már vill ekki bara opna augu sfn fyrir hinu fagra. Hann ernefnilega nútimabarniö i öllu sínu veldi: en ég er oröinn leiöur á feguröinni sdlin voriö og jökiarnir mega vera i friöi dýr og jurtir hef ég aöeins séöi frystihólfum stórverslana Ekki vill hann heldur láta ljóö sin þjóna „flokki hinna fram- sæknu” né „senda þau I kröfu- göngu ”: hann er oröinn: ■ Einar Már Guömundsson. ,,Sá er munurinn a' honum og Jafet á Efstabæ aö Einar Már þusast ekki Utf nýræktina heldur miklu fremur sinuna.” leiöur á jóhannesi úr kötlum á þjóölegum kvæöum um fjöll og firöi á þessum eillfu bænastundum meö réttlætinu Og svo framvegis. Þetta er vissulega hugrökk stefnuyfirlýs- ing. Ekki sagt sitt siðasta orð! Einar Már Guðmundsson er sennilega einna fremstur bömmerskáldanna, sem taka púls samtfðar sinnar hvaö sem á gengur. Hann er hins vegar ekki oröinn enn verulega gott ljóö- skáld þtítt skynja megi hjá honum alla burði til þess. Stundum er hann svo mælskur aö ljóöin eru ofhlaöin, stundum eru liking- arnar langsóttar og ónauösyn- legar og stundum eru áhrifin frá öörum óþægilega mikil. Ég nefni bara SigfUs Daöason sem Einar Már hefur greinilega gengiö i smiöju til og þaö svo aö nokkur ljóö eru eins og endurtímur af ljtíöum Sigfúsar. Hitt má Einar Már eiga aö hann dregur ekki dul á þau áhrif sem hann hefur oröiö fyrir, tdcur einstöku ljóölinur ó- eöa li'tt breyttar frá SigfUsi (og nokkrum öðrum) upp I ljóö sin og þær fara þar oftast nær vel. Það sem margir hafa gagnrýnt hjá Einari Má er málfarið. Hann er sem sé öldungis óragur viö aö sletta á báöa btíga, enskunni sem æskulýöurinn talar á gtíöum stundum. En þótt finna megi dæmi þar sem slettur hans eru ónauösynlegar og truflandi er hitt þd mest um vert: að auövitaö hlýtur hann aö tala til sinnar samtföar á þvi máli sem hún talar. Einar Már Guömundsson hefur trauöla sagt sitt siöasta orö! Illugi Jökulsson skrifar um bókmenntir

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.