Tíminn - 05.07.1981, Síða 17

V ..Evrópu m<
v«rfta latuf -
Eg kaun betur- vlft New

sinásvnin
antlskir
Timamvnd j-
hugmyndabanki
ólymphileikarnír F Moskvu
mikill
• Krr« er mjojí anægftur meft nj:ja sttuikáA. þar sem veggpláiss er geysilegt, kiu tíl lofts
og birtan hin ikjisanlegasta. ................... 1.':.;
Sunnudagur 5. júlí 1981.
Sunnudagur 5. júli 1981.
17
og þaö stóö á endum. Ég kom á
timmtudegi og hringdi undir eins
i eigandann. Hann sagöi mér aö
þessi kunningi minn vildi kaupa
stúdióiö og hann heföi jú peninga,
sem hann vissi aö ég heföi ekki.
Ég sagöi þá viö hann: „Þú lofaðir
mér að ég fengi forkaupsréttinn
og ég á það mikiö af góöum
kunningjum, aö ég get örugglega
fjármagnað þessi kaup.” Hann
sagöi þá, að þvi miður væri þetta
frágengiö mál af sinni hálfu, þvi
hann og kunninginn heföu ákveöiö
að skrifa undir kaupsamninginn
á hádegi föstudagsins, sem var
næsti dagur. Næst gerðist það, að
árla næsta dags hringdi eigand-
inn i mig og sagöist vera búinn að
fá nóg af viðskiptum sinum við
þennan kunningja minn, þvi
undirskrift drægist stööugt og
hann væri meö stööugar tilraunir
i þá átt að pina veröiö niöur. Ég
gæti þvi fengiö vinnustofuna.
Við gætum gengið frá samn-
ingnum næsta mánudag, sem viö-
og geröum.
Þegar viö hitturnst á mánudeg-
inum varö þaö aö samkomulagi
aö hann tæki heilmikiö af mál-
verkum minum upp i veröiö, sem
bjargaöi mér algjörlega. Hann
reyndist mér svo afar hjálpsamur
eftir kaupin, þvi ég þurfti auð-
vitaö aö gjörbreyta öllum innrétt-
ingum hérna og útvega til þess
alls konar efni.
Þetta hljómar ef til vill eins og
hjátrúarsaga, en i Thailandi eru
svona atburðir daglegt brauð”.
//Gæti hugsaö mér aö fara
heim með smásýningu "
— llvaö með aödáendur þína
lieirna á tslandi? Er langt i það aö
þeir fái að skoöa sýningu eftir þig
heinia á skerinu?
,,Ég er nú ekki með neinar á-
ætlanir um sýningu heima á næsf-
unni. Hins vegar gæti ég vel
hugsað mér að fara heim með
litla sýningu — 15 myndir eða svo,
eftir svona eitt ár. Mér list ágæt-
lega á þennan nýja sal hjá Lista-
safni Alþýöu. Ég hef séð hann á
myndum, og hann virkar afar
fallegur. Er þaö rétt að hann sé
þaö?”
Hrifandi persónuleiki, for-
vitinn, brosmildur
Þetta er alls ekki i fyrsta sinn i
ÞAÐ GETUR VERIÐ AÐ MITT HOFUÐ-
VANDAMÁL SÉ AB ÉG VINNI OF MIKIД
99
/,AAér er það algjör nauð-
syn að losna við mikið af
málverkum héðan af
vinnustofunni. Ég veit að
þegar ég ligg með lítið af
málverkum hérna þá vinn
ég miklu betur. Þá hef ég á
tilfinningunni að ég sé að
byrja á öllu á nýjan leik,
alveg óháður því sem ég
hef verið að gera áður".
Það er islenski listamað-
urinn Erró, sem lét þessi
orð falla í viðtali við blaða-
mann Tímans í París fyrir
nokkrum dögum. Erró
hefur undanfarin 23 ár
verið búsettur í Parísar-
borg
Blaðamaður Timans
fékk að heimsækja Erró í
vinnustofu og íbúð lista-
mannsins, en hann hefur
nú aðsetur sitt við Rue
Fondary, sem er í 15.
hverfi Parísar. Þetta
hverfi er gamalt og ein-
staklega aðlaðandi. Þetta
forna andrúmsloft og frið-
sæld virðist laða marga
listamenn að sér, því f jöldi
vinnustofa þeirra þar
hefur farið vaxandi með
hverju árinu.
Erró tekur á móti mér, léttur á
sér, kvikur, brosmildur meö ein-
dæmum. Lifsfjöriö geislar af hon-
um.
Stúdióið er stórt, bjart, fallega
innréttað, og á veggjum hanga
ýmist fullkláraöar eöa hálfunnar
myndir listamannsins.
Erró býöur mér sæti og viö fá-
um okkur friskandi hollenskan
bjór, sem kemur blaöamanni afar
vel eftir mikiö gatnarangl i 25
stiga hita.
„Sýning min núna gengur
allt of vel!"
— Aö hvaöa verkefnum ertu aö
vinna núna?
,,Ég er aö vinna myndir fyrir
þrjár mismunandi sýningar. 1
fyrsta lagi er ég að vinna póli-
tiskar myndir af helstu atburðum
siðastliöins árs. Þar spila stór
hlutverk menn eins og Carter og
Khomeini, atburöir eins og
Ólympiuleikarnir i Moskvu og á-
standið á Kúbu, en ég hef viöað að
mér heilmiklu efni um Kastró.
Þá er ég aö vinna að seriu um
þúsund og eina nótt og er hún
langt komin. Mig langar til þess
aö fá einhvern ritfæran mann til
þess aö rita eins konar skýringa-
texta við myndirnar í þeirri seriu,
en ég hef enn engan fundið.
1 þriöja lagi er ég að vinna
syrpu um klassiska tónlist og tón-
listarmenn. Þaö finnst mér vera
afskaplega hrifandi og skemmti-
legt verkefni. Ég byrjaði á
Stravinsky fyrir nokkrum mán-
uöum, en nú er ég búinn að skipu-
leggja og undirbúa þetta verk
miklu betur. Það má eiginlega
segja að ég vinni þetta verk eftir
stafrófinu. Ég byrja á A og held
svo áfram. Ég hef mjög gaman af
þessari seriu, þvi meö hverju tón-
skáldi, sem ég byrja á, þarf ég aö
skipta um stil.
Ég hafði hugsað mér aö sýna
pólitisku sýninguna hér nú i
haust, en þaö veröur aö biöa þvi
ég er nú, og alveg út júnimánuð,
meö smásýningu á klippimynd-
um á Rue Genegaud, og hún
gengur bara allt of vel. Otrúlegt,
en satt! Sýning þessi hefur nefni-
lega fengiö afar mikið og jákvætt
umtal gagnrýnenda og ég hef selt
um 90% af verkunum sem þar eru
sýnd. Það var aldrei meiningin aö
þessi sýning vekti mikla athygli,
þvi þegar það gerist veröur
myndlistarmaöurinn að biða i
a.m.k. eitt og hálft ár áður en
hann heldur aöra sýningu,
Stór farandsýning á
Norðurlöndunum
Þá er stór yfirlitssýning eftir
mig i förum um Norðurlöndin
núna. Sýningin er nýafstaöin i
Lundi i Sviþjóö, og þaöan fer hún
siöan til Bergen i Noregi. 1 haust
verður hún svo sett upp i Finn-
landi og siðasti sýningarstaöur-
inn veröur Kaupmannahöfn, en
þar verður sýriingin fram i byrjun
nóvember.
Sýning þessi er næstum jafn-
stór og sýningin min heima var
fyrir þremur árum, en myndirnar
eru miklu stærri á þessari
sýningu. Þar er mikið af mynd-
um sem ég hef aldrei sýnt áður,
þ.a.m. margar pólitiskar mynd-
ir.”
Erfitt að sýna pólitískar
myndir í París
Erró segir nánar frá hinum
pólitisku myndum, sem hann
vinnur nú að. Svo talandi er andlit
hans, svo tjáningarrikar eru
handahreyfingar hans, að þaö er
eins og sjá megi fyrir sér þessa
pólitisku atburði, sem eru inn-
blástur hans, án þess að heyra orð
af þvi sem hann segir. En þegar
orðin bætast að auki við, þá er
stundum eins og maður sjái
„kómiska” kvikmynd, stundum
„tragiska”, stundum „realiska”,
oftast „iróniska”, og
„absurdisma” bregöur fyrir öðru
hvoru. Enginn efast um að allir
þessir eiginleikar finnast i mynd-
um Errós, og ótal margir aðrir aö
auki. En skyldu þeir vera margir,
sem sjá Erró fyrir sér sem si-
breytilega og sikvika mynd?
Erró segir: „Það er mjög erfitt
að sýna þessar pólitisku myndir
hér i Paris. Þær eru næstum þvi
óseljanlegar, þannig að svo til
ekkert galleri vill sýna þær. Þá
fær maöur ekki heldur svo oft inni
með svningar i söfnunum — það
verða helst aö liöa svona 5 til 10 ár
á milli slikra sýninga.
Þaö getur vel veriö aö mitt
höfuövandamál sé aö ég vinni of
mikiö,” segir Erró og hiær
hjartanlega.
„Get stungið mér með verk
min inn i önnur lönd"
„Sem betur fer get ég stungið
mér með verk min inn i önnur
lönd og horfið um hrið á brott úr
Frakklandi. Þaöer alveg útilokaö
aö hafa ofmikiö af málverkum i
Paris. Þaö gildir auövitaö það
sama um önnur lönd, en þó hygg
ég að það sé ekki i jafn rikum
mæli.
Ég hef til dæmis haft mjög
góöan mann i Danmörku i nokkur
ár, og þar hef ég getað haft mikið
afmálverkum, sem hann hefur
varla undan að selja.
„Þegar ég ligg með lítið af
málverkum vinn ég betur"
Mér er það algjör nauösyn að
losna við mikið af málverkum
héöan af vinnustofunni. Ég veit
að þegar ég ligg með litið af mál-
verkum hérna, þá vinn ég miklu
betur. Þá hef ég það á tilfinning-
unni aö ég sé aö byrja á öllu á nýj-
an leik alveg óháöur þvi sem ég
hef gert áöur.
Ég er annars að veröa hálflatur
núna. Ekki kannski við að mála,
en við skipulagningu sýninga og
undirbúning. Ég vil bara fá aö
helga mig starfinu og fá annað
fólk til þess aö sjá um undir-
búning, skipulagningu og upp-
setningu.
„Helga mig mest pólitískri
list"
— Nú eru mótifin þrjú, sem þú
nefndir áöan: pólitisk list,
kiassisk músik og Þúsund og ein
nótt, afskaplega óiik. Er það fyrir
tilviljun aö þú talar mest um póli-
tiska list, eöa er hún þér hug-
leiknust?
„Ég helga mig mest pólitiskri
list nú orðiö. Ég held aö hún hafi
mjög mikiö aö segja. Fyrir u.þ.b.
tveimur árum fór ég til Thailands
i fylgd með spesialista sem er
thailenskur prófessor. Viö fórum
til þess aö skoöa thailensku hofin,
og dvöldum þar um nokkurt
skeið.
I þessum hofum skoöaöi ég
mikið af fornum höggmyndum,
sem allar höföu veriö höggnar út i
stein. Ég sá viö þessa könnun, aö
sama mótifiö gekk i gegn um
allar þessar höggmyndir, — trú-
arlega mótifiö. Þá hugsaöi ég,
hversu miklu betra og merkilegra
það heföi veriö, ef listamenn
þessara tima heföu höggvið út
myndir af þvi sem efst var á
baugi hverju sinni — myndir at
þvi sem var aö gerast — myndir
af þvi hvernig hofin voru byggð,
hvernig lif fólksins var, hverjir
stjórnuðu o.s.frv. Það er min
skoðun aö betra hefði veriö að
þessir listamenn heföu gert sögu-
legt höggmyndayfirlit af sinum
eigin timum. Þegar ég kom til
baka frá Thailandi var ég þess
fullviss aö ég ætti aö halda áfram
i pólitiskri list.”
„Listamenn túlka alltaf
atburöi á eftir fímanum"
„Þaö á enn frekar viö lista-
mann i pólitiskri list, en aöra
listamenn, að hann er alltaf aö
sýna eða túlka atburði eftir á. Þó
held ég að aldrei hafi verið gert
málverk sem sér fram i timann —
maður er óhjákvæmilega alltaf á
eftir.
„Ég kann betur viö New
York"
Mér finnst ekki mikið vera á
seyði i Evrópu um þessar mundir,
i listalegum skilningi. Eini staö-
urinn, þar sem eitthvað er um að
vera, er hér i Paris. Nú orðið
finnst mér New York vera aöal
staöurinn. Ég kann betur viö New
York. Þar er einhvern veginn
meira stuð á öllu. Þeir i New York
eru aö visu algjörlega á móti okk-
ur Evrópumálurum, en samt sem
áður eru þeír aölaöandi fyrir þaö,
hversu beinskeyttir þeir eru. Þaö
er i raun miklu auöveldara fyrir
mig að ræöa viö Bandarikjamenn
en Evrópubúa um myndlist.
Bandarikjamenn virka miklu
ferskari og áhugasamari en
Evrópubúar. Þeir viröast vita
mikið, lesa mikið og þegar þeir
skoða verk min, þá gera þeir það
á miklu nákvæmari og meira
rannsakandi hátt en Evrópu-
menn.
Evrópumenn eru svo róman-
tiskir og uppteknir af fortiðinni. 1
Bandarikjunum er ég t.d. talinn
frekar fullorðinn listamaður, en
hér i Paris og viðar um Evrópu er
ég talinn vera mjög ungur lista-
maöur.”
— Nú sé ég á öllu, aö þú hefur
ekki verið lengi i þessari vinnu-
stofu, en ég veit aö þú hefur búiö
hér i Paris i mjög langan tima.
Hvar varst þú áður?
„Það er rétt ég er eiginlega ný
kominn hingaö i þetta stóra og
mikla stúdió. I 23 ár var ég með
vinnustofu viö St. Germain, og
mér fannst þaö mjög erfitt að
skipta um umhverfi. St. Germain
er eiginlega mitt hverfi, en ég
varö að flytja úr þvi stúdió og
þetta var eini staöurinn þar sem
ég gat náð i vinnustofu.
Ég er að visu mjög ánægður
með hana núna, enda búinn að
vinna mikiö i henni ti! þess að
gera hana svona.
Þeita er raunar ansi skemmti-
legt hverfi, gamaldags og sjarin
erandi. Það er andskoti skemmti-
leg saga hvernig ég fór aö þvi aö
ná i þessa vinnustofu. Þaö var
málverkasafnari sem átti þetta
húsnæöi áður, en hér var áður en
hann keypti þaö eins konar gifs-
verksmiöja.
Hann keypti þennan staö sem
sagt og hugöist breyta honum i
stóra ibúð og sundhöll, sem væri
umkringd pálmatrjám. Rétt eftir
að hann haföi fest kaup á þessum
staö fann hann annan, sem var
miklu hentugri fyrir þær
breytingar sem hann haföi i huga.
Hann sagði mér þvi að ég gæti
fengið þennan staö, en verðið var
hærra en ég réöi viö. Þaö varö
samt aö samkomulagi okkar á
milli að ég skyldi hafa forkaups-
rétt aö húsnæöinu. Eftir þetta fór
ég til Thailands ásamt vinkonu
minni thailenskri. Aöur en ég fór
ákváöum við aö ég myndi hafa
samband simleiðis frá Thailandi
öðru hvoru svona til þess að it-
reka forkaupsrétt minn.
Við fórum til Suður-Thailands,
þar sem viö heimsóttum
thailenskt hof, en þar hitti thai-
lenska vinkona min prest, sem
getur sagt manni til um lramtið-
ina eða öllu heldur aefiö hér ráö-
leggingar varðandi þina eigin
framtiö. Þessi prestur sagði við
thailensku vinkonu mina, þegar
hún fór til hans: „Þú býrð i borg,
langt héöan, framandi borg, við
framandi götu og þar rétt hjá er
foss.”
„Kunningi minn reyndi að
fara á bak við mig"
„Þaö tók mig langan tima aö
finna út um hvaða svæði hann
haföi verið aö tala, þegar hún
sagöi mér frá þessu. En hérna
rétt hjá eru St. Michelle gos-
brunnarnir og i þeim eru þrir
griðarstórir fossar. Hún sagði
prestinum að vinur hennar, sem
gerði málverk væri að leita sér
að vinnustofu. Presturinn lýsti þá
nánar fyrir henni staösetningu
þessarar vinnustofu, og sagöi
henni að segja mér, aö þetta væri
besti staðurinn sem ég gæti fund-
iö, þvi annars yrði ég aö flytja
mig úr miöborginni. Sagði hann
henni, aö kunningi minn i þessari
borg (Paris) væri aö reyna að ná
þessari vinnustofu frá mér og aö
fara á bak við mig. Ég yröi þvi
þegar aö fara til þessarar borgar
til þess aö festa mér vinnustof-
una. Ég tók fyrstu vél til Parisar
viðtalinu sem Erró snýr við hlut-
verkunum og fer aö yfirheyra
blaðamanninn um ýmislegt
heima á tslandi. Hann er logandi
forvitinn um það, sem er að ger-
ast i pólitikinni hjá okkur. Hann
dáist mikið að nýju peningaseðl-
unum okkar, sem hann skoöar i
krók og kring og segir siöan:
„Þeir eru mjög fallegir .og vcl
geröir”. Hann vill fá aö vita allt
um verðbólguna og það hvaö
sjálfstæöismenn segi um Gunnar
Thoroddsen.
Þaö er eiginlega jafn skemmti-
legt aö sitja fyrir svörum hjá hon-
um eins og spyrja hann út úr.
Persónutöfrar hans eru svo mikl-
ir aö tvær stundir með honum
virka sem andartak. Hann veður
úr einu i annaö, spyr þig ööru
hvoru spurningar eöa segir bara
,,eh?” til þess að vera þess full-
viss aö þú fylgir þankagangi
hans,enþaötótrif:'*issulega veriö
erfitt, þvi jfiann bókstaflega
geislar af frumleika.
Stundirnar tvær eru liönar, og
afskaplegá elskulega segir Erró
við blaöamann, sem er oröinn
uppáþrengjandi, án þess aö hafa
hugmynd um þaö: „Nú má ég
ekki vera aö þvi aö tala iengur viö
þig. Ég þarf að fara annaö. Ég er
meö aldna frænku mina frá
tslandi i heimsókn um tima. Ég
ætla kannski aö fara meö hana i
siglingu undir Parisarborg. Þú
mátt koma meö ef þú vilt.
Hringdu bara i rnig i vikunni.” Og
þar meö er listamaöurinn rokinn
á dyr.