Tíminn - 10.12.1981, Blaðsíða 14

14
■ Myrkrið grúfði yfir þorpinu, eða bænum,
og það var bæði þykkt, áþreifanlegt og
blániða. Það hafði rignt mikið um daginn,
en nú hafði stytt upp og dularfull þoka hélt
sig við jörðina, sem stakk i 'stúf, við
stjörnurnar á himninum, sem unnt var að
greina ef maður einbeitti sér. Fjöllin risu á
þrjá vegu og þau virtust brattari en ella,og
þau virtust einnig hafa færst nær, eins og
þau hefðu talið það öruggara, svona undir
nóttina.
Dauf ljósin frá húsunum spegluðust i
pollum og dældum á götunni og um götu-
ljósin var fingerður hvitur hringur, eða
geislabaugur. Þögnin var nær algjör, þvi
engir voru á ferli.
Það var vist eitthvað i sjónvarpinu, hugs-
aði hann með sér, en lifinu var nú skipt
nálega til helminga i bónus og sjónvarp, og
i bónusnum talaði fólkið um sjónvarpið
þegar það gleymdi sér við vinnuna og fyrir
framan sjónvarpið hugsaði það um bónus-
inn, þegar það hélt ekki lengur þræði,
vegna þreytunnar, sem sótti á eftir að dag-
sett var orðið.
Um helgarnar vissi hann minna, hvort
þær voru lika ef til vill i bónus, og hann
gekk hægt áfram i áttina að gistihúsinu,
sem lá i hjarta bæjarins.
—Já i hjarta bæjarins, hafði hótel maöur-
inn sagt, þegar hann pantaði herbergið. Þú
hlýtur að finna okkur, hafði hann sagt og
hann hafði hlegið með sjálfum sér. Hafði
þessi bær nú fengið hjarta lika? Enginn
hafði beðið um það hér áður. Menn höfðu
beðið um að fá að bera grjót, að moka kol-
um, eða komast i fisk, en um hjarta hafði
vist enginn beðið neitt sérstaklega.
Hann gekk hægt og myrkrið var volgt.
Hann þreifaði á vegg á gömlu húsi. Báru-
járnið var kalt og á þvi var þunn, köld
vatnsmóða, sem þéttist, þegar fingurgóm-
arnir snertu járnið og hann fann að vatns-
dropi varð til og rann niður vegginn.
Honum sárnaöi að húsin skyldu Dlæða við
þessa snertingu. Hann þekkti þetta hús vel.
Jóhann skósmiður hafði búið þar meö ailar
dæturnar sinar, og hann virti fyrir sér lokuð
augu hússins og hann velti þvi fyrir sér
hvort það stæði autt.
Engin ljós voru i gluggunum. En svo sá
hann blóm i einni gluggakistunni, og ef
blómið var ekki úr plasli, þá hlaut aö búa
hér fólk, þótt Jói væri íarinn fyrir löngu til
þeirra staða i kerfinu þar sem litið er geng-
ið á skóm, og dæturnar vist komnar suður,
eða þaðanaf syðra, þvi þetta voru glaövær-
lika, en fiðiumaðurinn varð fljótt drukkinn,
eins og sumarnóttin, þannig að þegar slags-
málin byrjuðu, varðfiðlan löngu horfin með
sinn siðasta tón inn i fjallið.
Hann hægði á göngu sinni, þegar hann
nálgaðist húsið, eða hótelið. Vilditreina sér
þetta kvöld. Ekki af þvi að það veitti honum
einhvern sérstakan unað, heldur fremur
sársauka. Hann færði sig nær veggnum,
meðan litill bill ók hjá. Hann var eineygður
eins og hann sjálfur, og von bráðar hvarf
billinn inn i sofandi bæinn, og hann hélt
áfram göngunni. Hann þreifaði eftir lyklin-
um að húsinu og að herberginu, i frakka-
vasanum, og hann fann velliðan blandast
sársaukanum i sálinni og hjartanu. Það
yrði nú gott að leggjast til svefns. Sofa með
þungum fjöllum og húslegum húsunum.
Verst var að hafa ekki fengið kaffi, en
hann myndi bara drekka vatn og svo myndi
hann sofna með bónusinn i hvitum kroppn-
um.
Já, i raun og veru hefði hann verið á bón-
us i allan dag, við að leita að minningar-
brotum um sitt eigið lif eftir þrjátiu ára
fjarveru, þvi allt hafði breyst og var öðru-
visi. Já alveg eins og þeir i frystihúsinu,
sem voru á bónus við að finna orma i dauð-
um fiski.
II
Hann háttaði sig og lagði föt sin varlega
frá sér á stólinn, þvi þau voru rök. Hann
hafði skilið vota skóna eftir niðri i forstofu,
til að vekja ekki húsið. Það glumdi mikið i
þessu húsi, dúndraði i þvi eins og þunnum is
viðminnsta hávaða. Ef maður missti smá-
pening á gólfið, glumdi i húsinu, eins og
tómur mjólkurbrúsi hefði dottið i mjólkur-
stöð.
Hann virti fyrir sér hvitt rúmið, sem
minnti hann á litið hreiður, fremur en rúm.
Bláhvit sængurfötin voru köld, en smám
saman hitnaði honum. Hann slökkti ljósið,
og dauf skiman frá götuljósinu streymdi
þögul og án afláts inn i þessa vistarveru,
sem nú var um það bil það eina, sem eftir
var af þeirri veröld, sem hann var að leita
að.
Frú Hansen var að visu ekki hér lengur.
Hún hlýtur að hafa farið, sagði hótelmaður-
inn hálf ráðþrota, þegar hann spurði um
hana. En hann vissi ekki hvert.
—Ég er nýr hérna sagði hótelmaðurinn
bónuslega og hélt áfram við að þerra
imyndað ryk af diskinum i sjoppunni, og
hann áræddi ekki að spyrja meira.
— SMÁSAGA EFTIR JÓNAS GUÐMUNDSSON
ar stúlkur, sem höfðu alið sig upp sjálfar,
eins og hann.
Hann gekk hægt áfram og reyndi að
komast af án fótataks, þvi hann vildi ekki
valda kyrrðinni sársauka. Þokan þéttist
eftir þvi sem neðar dró og hann grillti gul
ljósin á hafskipabryggjunni i fjarska og
marglit ljósin á bátunum og togaranum
mynduðu kyniegar myndir i þokunni. A
bátum var aldrei slökkt ljós, eða eitt og eitt
ljós réttara sagt. Þeir voru keyptir með
ljósum, skiglingaljósum, dekkjaljósum og
guð veit hvað, og annaðhvort var ljós um
borð eða allt var slökkt, nema þegar bátur-
inn fór á uppboð, eða ljósavélin var tekin
upp. Sjómenn höföu allt á hreinu, ljós eða
ekki ljós.
Hann nam snöggvast staðar og leit um
öxl, rýndi enn á húsið hans Jóa skósmiðs,
rétt eins og hann hefði átt von á aö ljósin
hefðu aðeins verið slökkt meðan hann gekk
fram hjá. En húsið svaf áfram, og hann
stóðnokkra stund kyrr, en hélt siðan áfram
göngunni.
Þetta haföi ekki verið neinn fagnaðar-
timi, þessi dagur, hugsaði hann með sér, og
þótt margir væru nú dánir, eða farnir ann-
að, þá fann hann það nú, að i rauninni var
það sárast, að húsið þeirra var ekki lengur
til. Þar stóð nú matvöruverslun i dökku
steinhúsi og bak viö það var grasflöt og
steinveggur umhverfis hana. Þaö var sama
hvernig hann reyndi að finna sitt hús i við-
miðun við önnur hús, sem höfðu fengið aö
lifa. Honum varð ekkert ágengt. Hans hús
varð ekki lengur staðsett, að minnsta kosti
ekki svona á almannafæri, þvi hann hafði
tekið eftir þvi að fólk horfði á hann fullt
grunsemda, þegar hann var að reyna að
miða út sinn eigin uppruna gegnum veggi
og gras með þvi að blimmskakka augunum.
Nýlenda var ekki lengur til, en svo hafði
húsið verið nefnt i daglegu tali, en
Templarasund 22A i opinberum bréfapósti,
sem var litill.
Hann fann til einkennilegs söknuðar,
vegna þess að hans hús var ekki lengur til.
Honum fannst það á einhvern hátt vera eins
og hann væri án raunverulegs uppruna.
Eins og dauður maður, sem átti ekki einu
sinni gröf. Ekki einu sinni vanrækt leiöi
með efjugrasi, smára og grasarfa.
Ekki svo að skilja að þau hefðu átt húsið.
Þau leigðu þar aðeins á loftinu. En samt.
Hans eigin uppruni hafði verið rifinn borð
fyrir borð nagla fyrir nagla og þar með var
hann sjálfur i vissum skilningi ekki lengur
til, nema sem hugarburður.
Ef húsið á hinn bóginn hefði staðið, hefði
honum verið rórra.: Þarna bjó ég, hefði
hann getað sagt, i Nýlendu. En nú var bón-
us. Aðrir timar, tvöfalt gler og sjónvarp og
myrkrið lagðist þétt upp að sofandi húsun-
um og dularfullum ljósunum.
Hann greikkaði sporið um stund, eins og
hann væri að flýta sér. Samt fór hann ekki
stystu leið eða framhjá sjúkrahúsinu og
kirkjunni. Heldur gekk hann utar á eyrina.
Já, nú var þessi bær kominn með hjarta.
Það hafði hótelmaðurinn sagt, og hann virti
fyrir sér sjúkrahúsið, sem nú virtist svo
undarlega litið, miðað við það sem þeim
fannst i gamla daga, þegar það var reist.
Þeir fengu lóð fyrir spitalann við hliðina á
kirkjugarðinum, og það hafði orðið talsvert
veður út af þvi. thaldið sagði, að kirkju-
garðurinn væri þegar orðinn of litill, en
bolsarnir sögðu, að þegar búið bæri að
byggja spitalann þyrfti minni kirkjugarð.
Það varð ofaná, að spitalainn var byggður
við kirkjugarðsvegginn, og nú var vist ver-
ið að reisna nýjan spitala i hliðinni og byrj-
að var að grafa menn úti i Urð, sem var
dálitinn spöl utan við bæinn.
—Já þeir urða menn núna, hugsaði hann
með sér og það setti að honum hroll. Og
núna voru bæði kirkjugarðurinn og spital-
ainn orðnir of litlir fyrir dauðann, sem lik-
lega var kominn á bónus lika, þvi allir sem
hann þekkti nú á þessum stað, eftir þrjátiu
ára fjarveru virtust að minnsta kosti vera
dauðir, eða farnir annað. I enn einkenni-
legri pláss og myrkrið varð allt i einu lik-
bleikt i þokunni.
Hanngreindi gistihúsið i fjarska. „Hótel”
stóð á plastskilti. Það var reyndar það eina,
sem ekki hafði breyst til muna. Að visu
hafði það verið nefnt Svinastian a.m.k. af
betra fólki, þegar hann var barn. En það
var ekki i önnur hús að venda. Þar bjuggu
aðkomusjómenn, vörubjóðar og lausamenn
og þeir borðuðu hjá Kristinu Hansen, sem
var dönsk og lét sig engu skipta hvað sagt
var um æru húsa i svona plássum.
—Jeg er danska mellan, sagði hún gjarn-
an til að kynna sig og þaulvanir netamenn
roðnuðu niðri tær. Og um sildartimann voru
þar haldin skröll og dapurlegar visur voru
kveðnar á trégólfið i danssporum undir
hundrað og tuttugu bassa harmónikutónum
frá honum Gisla i Dal. Og stundum var fiðla
Hann lá og reyndi að stækka likama sinn,
svo hann væri jafnlangur rúminu, en á það
vantaði örfáa sentimetra, og hann fór að
hugsa um þessa undarlegu ferð, sem hófst
fyrir tveim dögum. Já, eða kannski fyrir
þrjátiu árum.
Að minnsta kosti hafði það staðið til mjög
lengi, að heimsækja æskustöðvarnar, eins
og það hét á fornislensku. Ein einhvern
veginn hafði þó aldrei orðið af þvi.
Hann hafði farið suður með mikinn
draum. Hafði ætlað að verða eitthvað, eins
og allir fyrir sunnan. Að visu var það óskil-
greint og þokulegt, hvað hann ætlaði að
verða. En eitthvað hlaut hann að verða.
Það virtist eins og sjálfsagt mál.
En i raun og veru hafði samt ekkert
gerst. Hann vann á verkstæðinu og þvoði
vélar, eða parta úr vélum. Það var allt og
sumt,ognúvar hann sjálfur orðinn aðeins-
konar parti lika i einhverri vél, sem var
jafn óskilgreind og þokan úti i holdmiklu
myrkrinu fyrir utan hótelið.
Hann hugsaði mikið heim fyrir sunnan.
Hugsaði á þennan stað og stöku sinnum
hitti hann lika gamla kunningja fyrir sunn-
an,erhöfðu flúið eins og hann. Stundum las
hann um eitt og annað i blöðunum. Einkum
á seinni árum, eftir að byggðastefnan og
bönusinn komu eins og hárvöxtur á
sköllótta fjallkonuna.
Hann hafði oft hugleitt að koma, en ein-
hvern veginn varð þó aldrei af þvi. Ef til vill
hafði hann kosið að vera orðinn einhver
þekkt stærðfyrst. Eitthvaömikið, en smám
saman hafði honum þó orðið það ljóst, að
hann var aðeins venjulegur maður, orðinn