Tíminn - 04.02.1982, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 4. febrúar 1982
Utgefandi: Framsóknarflokkúrinn
Framkvæmdastjbri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjori: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þorarinsson, Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason,
Heiður Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. Utlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stcfánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifs.ofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjivik. Simi:
86300. Aualýsinaasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
6.00. Askriftargjald á niánuði: kr. 100.00—Prentun: Blaðaprent hf.
Hugleiðingar um
fþróttakennslu og
aðstöðu íþrótta-
kennara
— eftir Pál Ólafsson
Vinarbragð
við Bandarikin
■ Þörí umræða fór fram á Alþingi i fyrradag um
málefni E1 Salvador að frumkvæði Kjartans Jó-
hannssonar formanns Alþýðuflokksins.
í E1 Salvador hefur i þrjú ár verið háð ein
grimmilegasta borgarastyrjöld sem sögur fara
af. Alþýða landsins hefur risið upp gegn alda-
langri kúgun og gripið til vopna, þegar ljóst var
að aðrar leiðir voru lokaðar. Hin gamla og fá-
menna valdastétt ver forréttindi sin af einstakri
hörku. Jafnframt þvi, sem hún ræður yfir hern-
um og beitir honum miskunnarlaust, hefur hún
skipulagt öflugar sveitir, sem hafa myrt fólk þús-
undum saman. Samkvæmt heimildum, sem
komnar eru frá katólskukirkjunni, hafa herinn og
öfgasveitir, sem vinna með honum, fellt um
13.000 manns á siðastl. ári. Mikill hluti þessa fólks
var börn.
Það er áhugamál friðsamra manna um allan
heim, að þetta blóðbað sé stöðvað og aftur komist
á friður i E1 Salvador, ásamt réttlátari þjóð-
félagsháttum. Þess vegna var mikil ástæða til að
fagna frumkvæði forseta Mexikós og forseta
Frakklands, þegar þeir lögðu til á siðastliðnu
hausti, að komið yrði á viðræðum milli striðsaðila
i E1 Salvador um vopnahlé og sættir.
Það heíur gerzt siðan að skæruliðasamtök þau,
sem eiga i höggi við stjórnarvöldin i E1 Salvador,
hafa lýst sig fús til slikra viðræðna. í siðastliðinni
viku var skýrt frá þvi, að þau hefðu endurnýjað
þetta tilboð sitt i bréfi sem foringjar fimm helztu
skæruliðasamtakanna höfðu skrifað Reagan for-
seta Bandarikjanna.
Hingað til hafa stjórnarvöldin i E1 Salvador
neitað að fallast á slikar viðræður. Auðmanna-
stéttin þar vill engar sættir, sem gætu haft i för
með sér skerðingu á forréttindum hennar. En hún
gæti ekki fylgt þessari ósáttfúsu stefnu sinni, ef
hún nyti ekki stuðnings Bandarikjanna.
Meðan rikisstjórn Carters fór með völd, var
reynt af hálfu Bandarikjanna að leysa deiluna i
E1 Salvador á þann veg, að tekni r yrðu upp rétt-
látari þjóðfélagshættir. Þá var einnig reynt að
koma á sáttum. Þvi miður hefur verið horfið
meira og meira frá þessari stefnu siðan Reagan
kom i Hvita húsið.
Fyrst nú keyrir þó um þverbak, þegar tilboði
skæruliða um friðarviðræður er svarað með stór-
aukinni hernaðarlegri aðstoð við ógnarstjórnina i
E1 Salvador.
Augljóst virðist af þessu, að Bandarikjastjórn
hyggst halda áfram blóðbaðinu i E1 Salvador, unz
allir vinstri menn hafa verið felldir eða kúgaðir
til hlýðni. Það getur orðið langt og mikið blóðbað.
Þvi getur lokið á sama veg og i Vietnam.
Það er vinarbragð við Bandarikin að mótmæla
þessum fyrirætlunum. Bandamenn Bandarikj-
anna i öllum alþjóðasamtökum þurfa að vara þau
við þessari stefnu. Það á ekki að láta leiðtoga
kommúnista fagna yfir þvi, að Bandarikjastjórn
fremji óhæfuverk engu siður en þeir.
Þ.Þ.
■ Fimmtudaginn 5. nóvember
kom fjölmennur hópur nemenda,
kennara og ibúa Laugarvatns til
höfuöstaðarins tilaðárétta kröfu
um fjárveitingu til byggingar
iþróttamannvirkja að Laugar-
vatni. Sú krafa er ekki ný af nál-
inni, en vonir m anna um glæsilegt
iþróttahiís, sundlaug og kennslu-
stofur fyrir t.K.l. uröu að engu
þegar sparnaöarráöstafanir
rikisstjórnarinnar náðu yfir fjár-
veitingu til upphafsframkvæmda
nýbyggingarsem veittvará fjár-
lögum 1981.
Nú er þolinmæði manna þrotin
og næsta einsdæmi að mennta-
stofnun skuli geta þrifist við nú-
verandi aðstæður. Viða er pottur
brotinn i aðbúnaði hinna ýmsu
rikisstofnana, en af fenginni
reynslu þá dreg ég i efa að óviða
hafi dregist eins lengi að byggja
upp viðunandi aðstöðu bæði fyrir
nemendur og kennara.
Aðsókn að t.K.l. sýnir, að ungt
fólk hefur áhuga fyrir li'kams-
mennt og kennslustörfum, en það
hlýtur að koma að þvi að ein-
hverjir hugsi sig tvisvar um áður
enþeir „fórna” tveimur árum við
nám viö svo lélegar aöstæður sem
nú erboöiðupp á. Þaö verður að
gera eitthvað róttækt i málefnum
t.K.I. og leita eftir viðunandi Ur-
lausn til frambUöar. Þaö má eng-
inn sætta sig við neitt annað en
fullkomnar aðstæöur og fjöl-
mennt og vel menntað starfslið i
þessu sambandi.
Margir grunnskólar og fram-
haldsskóiar bUa viö margfalt
betri aöstæður en Í.K.Í., a.m.k
hvað varðar iþróttasali og sund-
laugar, en þóer ekki allt sem sýn-
ist. Það er ekki nóg að eiga glæsi-
legt iþróttahús ef nemendafjöld-
inn ersvo mikill aö engan veginn
sé unnt að framfylgja reglugerð
um stundafjölda i iþróttum á
viku. Aðrir skólar hafa hvorki
iþróttahUs né sundlaug og hvers
eiga þeirra nemendur að gjalda.
Allir eiga að tileinka sér vissa
þekkingu i' bóklegum greinum
„aukagreinarnar” tónmennt,
handmenntog iþróttir sitja oftast
á hakanum hvað varöar full-
komnar kennsluaðstæður.
Hvar þekkist það að byrjað sé á
byggingu iþróttahúss þegar nýr
skóli er byggöur?
Hvaða nýr skóli fær byggt
iþróttahús fyrr en áratugum eftir
að starfsemi skólans hefst?
Að visu eru til undantekning-
arnar og i framfaraátt stefnir, en
betur má ef duga skal, það sér
varthögg á vatni, vandamálið er
þvi gifurlegt.
Menntaðir iþróttakennarar
leita fyrst og fremst til þeirra
skóla sem bjóða upp á bestu að-
stæðurnar og láir þeim það eng-
inn. A hina staðina ræðst oft á
tiðum ómenntað fólk til iþrötta-
kennslu einungis til að bjarga þvi
sem bjargað verður. .
Hvort sem húsnæðið.salur eða
sundlaugtelst gotteða dcki.þá er
tækjabúnaði oft áfátt. tþrótta-
kennarinn á að kenna leikfimi,
boltaiþróttir og sund jafnvel án
þess að hafa nauðsynleg hjálpar-
tæki til þess að virkja nem-
endurna. Hver kennir annars 25
menningarmál
SALKA VALKA
LEIKFÉLAG REYKJAVtKUH
SALKA VALKA
Höfundur:
HALLDÓR LAXNESS
Leikgerð:
Stefán Baldursson og
Þorsteinn Gunnarsson.
Lýsing:
Daniel Williamsson.
Tónlist:
Askell Másson.
Leikmynd og búningar:
Þórunn S. Þorgrimsdóttir
Leikstjóri:
Stefán Baldursson.
(frumsýning)
Salka Valka
Á fimmtudaginn var frum-
sýndi Leikfélag Reykjavikur leik-
gerð af skáldsögunni SALKA
VALKA eftirHalldór Laxness, en
svo nefna menn nú tvær bækur,
sem ritaðar voru fyrir hálfri öld
og hétu þá Þú vinviður hreini, er
út kom árið 1931 og Fuglinn i fjör-
unni, er kom Ut árið eftir i tilefni
af þritugsafmæli höfundarins,
sem var 23. april það ár.
Salka Valka er afmælisverk
Leikfélags Reykjavikur, sem er
85 ára um þessar mundir, og
einnig er með þvi verið að heiðra
skáldið, sem á stórt afmæli bráð-
um. Og svo er auövitað ileiðinni,
eða kannski fyrst og fremst verið
að skapa leiksýningu úr frægri
sögu.
Salka Valka er sem saga, reist
á svipuöum grunni og Hús skálds-
ins sem sé i heimi, eða landi, þar
sem öllum fiski er stolið.
Að visu fjallar siöamefnda sag-
an um aðra þætti, eða önnur aðal-
atriði i plássi þar sem fiski er
stolið. Skáldið reynir að lifa and-
legu lifi f veröld, þar sem i raun
og veru er ekki rúm fyrir annan
skáldskap en útgerð. Snýst um
það eitt aö fá að vera i friði, en
Salka Valka er á hinn bógin saga
um manneskju sem kemur að
norðan á leið suöur, en strandar
útaf peningaleysi i samfélagi. bar
sem einn maðurhefurtekið að sér
allt tap og allan fisk fyrir heilt
byggðarlag.
En þessi timi er þó að renna Ut.
Ný bylgja er að fara um heiminn
og hún gárar einnig vatnið i
flæðarmálinu á þessum stað, sem
hvorki er fyrir norðan, eða sunn-
an.
Skáldið sér að þessi veröld er að
renna Ut i sandinn. Og hann
skapar Sölku Völku, eins konar
nUtimalega Þuriði formann, er
eftir miklar sviptingar leggur til
atlögu við útgerðina og leggst i
félagsmál.
Það þarf naumast að rekja efni
þessara tveggja bóka fyrir ts-
lendinga. Svo inngrónar eru þær i
flesta menn, þótt misvel hafi þær
nú fallið i kramið á sinum tima.
Hitt erafturá móti einkennileg
reynsla — að eftir hálfa öld, og
nýja skipan, skuli enn þurfa sér-
staka menn á íslandi tilað tapa á
fiski, svo unnt sé að halda uppi
landvinnu, meö tapi. Og að enn,
eftir öll þessi ár, skuli atvinnu-
vegirnir leita að sinu endanlega
núlli.
Ti íuiaður við
bækur á sviði
Þeir Þorsteinn Gunnarsson og
Stefán Baldursson fylgja sögunni
mjög náiö. Fletta henni eiginlega.
Einhver leiðinlegasti leikjahöf-
undur i Evrópu á minni tið, Ber-
tolt Brecht, taldi að leikrit ættu að
standa i 6 klukkutima hefur mér
verið sagt. Salka Valka tekur um
það bil fjóra tima.
Með þessu er ekki verið að
kvarta undan lengd þessa verks,
öðru nær. En þetta lýsir ef til vill
betur trúnaði leikhússins við Vin-
viðinn hreina og Fuglinn i fjör-
unni en ööru visi samanburður
myndi gjöra. Sögunni er flett blað
fyrir blað. Og ef maður á aö svara
þvi hvernig leikgerðin hefur tek-
ist, þá má margt gott þar um
segja. Þó er orðið langt siðan ég
las þessar bækur, áratugir, nema
hvað ég greip ofan i' Sölku Völku á
dönsku fyrir um það bil ellefu ár-
um, og þótti hún ekki siður góð i
þeirri þýðingu. En það þýðir ein-
faldlega að sagan er hentug i
flutningi milli landa og þá lildega
frá bók yfir á sviö lika, þótt það sé
ekki alveg sambærilegt, að öðru
leyti en þvi að Danir, sem voru að
lesa bókina, höfðu engu minni
skemmtun af henni en ég, sem
„þekkti allar aðstæður”.
Uppfærsla Stefáns Baldursson-
arer með nokkuö öðrum hættien
hann á vanda til. Hann hefur