Fréttablaðið - 23.06.2008, Qupperneq 50

18 23. júní 2008 MÁNUDAGUR
timamot@frettabladid.is
STÆRÐFRÆÐINGURINN OG
RÖKFRÆÐINGURINN ALAN
TURING FÆDDIST ÞENNAN DAG
ÁRIÐ 1912.
„Við getum aðeins séð stutt
fram í tímann en við sjáum
margt þar sem þarf að
gera.“
Alan Turing er þekktastur fyrir
að finna upp svokallaða Tur-
ing-vél sem gat reiknað allt
sem reiknirit er til fyrir og
reyndist mikilvæg fyrir fram-
þróun tölva og tölvunarfræði.
Þennan dag árið 1983
hélt Jóhannes Páll páfi II.
einkafund með Lech Wal-
esa, leiðtoga Samstöðu,
sjálfstæðrar verkalýðs-
hreyfingar í Póllandi sem
hafði verið bönnuð árið
1981 þegar herlög voru
sett í landinu. Páfinn og
Walesa funduðu í Tatra-
fjöllum í suðurhluta lands-
ins við lok heimsóknar
páfans.
Talið er að páfinn hafi ráðlagt Walesa að
treysta á ráð kaþólsku kirkjunnar í stað þess að
skipuleggja mótmæli á götum úti, til þess að
koma til leiðar umbótum í pólitísku landslagi
Póllands. Þá er talið að páfinn hafi fært Walesa
þær fregnir að líklegt væri að herlögunum yrði
aflétt með haustinu. Þetta
var önnur heimsókn páfans
í heimaland sitt síðan hann
tók við embætti.
Lech Walesa var trúfastur
kaþólikki og frami hans varð
nokkuð samhliða því að Jó-
hannes Páll settist í páfastól.
Herlögum var aflétt aðeins
mánuði eftir heimsókn páf-
ans og fengu pólitískir fangar
sakaruppgjöf. Árið 1983 hlaut
Lech Walesa friðarverðlaun
Nóbels og á næstu árum voru lögð drög að lýð-
ræði í Póllandi.
Árið 1989 vann Samstaða, flokkur Walesas, mik-
inn sigur í kosningum og tók þátt í meirihlutastjórn.
Árið eftir var Walesa kosinn forseti Póllands og tók
hann til við markaðsvæðingu hagkerfis landsins.
ÞETTA GERÐIST 23. JÚNÍ 1983
Lech Walesa á fund páfans
MERKISATBURÐIR
1926 Jón Magnússon forsætis-
ráðherra andast í för um
Norðurland og Austfirði
með dönsku konungs-
hjónunum.
1926 Varðskipið Óðinn, fyrsta
landvarnarskip Íslands,
kemur til hafnar í Reykja-
vík.
1940 Hitler skoðar merka staði
í París í fyrstu og einu
heimsókn sinni þangað.
1967 Willy Brandt, utanríkisráð-
herra Vestur-Þýskalands,
kemur í opinbera heim-
sókn til Íslands.
1977 Þjóðveldisbærinn í Þjórs-
árdal formlega opnaður.
1984 Uppboð er haldið á
eigum Johns Lennon,
sem lést fjórum árum fyrr.
1995 Björgunarþyrlan Líf kemur
til landsins.
AFMÆLI
GÍSLI B. BJÖRNSSON grafískur
hönnuður er sjötugur í dag.
SIGRÍÐUR Á. SNÆVARR sendi-
herra er fimmtíu og sex ára í dag.
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi og
langafi,
Otti Sæmundsson
til heimilis að Kleppsvegi 62, Reykjavík,
lést á gjörgæsludeild Landspítala Háskólasjúkrahúss
við Hringbraut laugardaginn 7. júní sl. Verður jarð-
sunginn frá Áskirkju fimmtudaginn 26. júní kl. 15.00.
Guðríður Ottadóttir Lúðvík Eiðsson
Anna Ottadóttir Hilmar Smith
Auður Ottadóttir Ágúst Bjarnason
Eyrún Ottadóttir Erik Jonsson
barnabörn og barnabarnabörn.
Tímamót urðu í íslenskri myndlist
hinn 23. júní árið 1923 því þann dag
lukust upp dyrnar að safnbyggingu
Einars Jónssonar myndhöggvara
efst á Skólavörðuhæð. Þar með var
fyrsta listasafnið opnað almenn-
ingi hér á landi. Opnunina bar upp
á brúðkaupsafmæli Einars og Önnu
Jörgensen, sem giftu sig þennan
dag árið 1917.
Einar var fyrsti íslenski
myndhöggvarinn. Hann
lærði við Konunglegu lista-
akademíuna í Kaupmanna-
höfn á árunum 1896-1899 og
fyrsta verkið sem hann sýndi
opinberlega var Útlagar. Það
var á vorsýningunni í Kaup-
mannahöfn árið 1901 og þar má
segja að Einar hafi lagt grunn-
inn að íslenskri höggmynda-
list.
Júlíana Gottskálksdóttir,
listfræðingur og safnvörð-
ur í Listasafni Einars Jóns-
sonar, er fróð um söguna
og henni segist svo frá:
„Einar hafði boðið þjóð-
inni verk sín að gjöf árið
1909 með þeim skilyrðum
að þau yrðu flutt hingað til lands
og að yfir þau yrði byggt á lands-
ins kostnað. Árið 1914 var samþykkt
á Alþingi að veita gjöfinni viðtöku
með fyrrnefndum skilyrðum og um
haustið sama ár sigldi Einar ásamt
unnustu sinni frá Kaupmannahöfn
hingað til lands og hófst handa við
undirbúning safnsins.“
Í fyrstu var Einari boðin lóð undir
húsið við Hverfisgötu þar sem Þjóð-
leikhúsið var reist síðar en að sögn
Júlíönu var hann ekki ánægður með
lóðina. „Eins og búast mátti við af
myndhöggvara sem var vanur að
hugsa í þrívídd sá hann að þröngt
yrði um safnið við Hverfisgötuna og
afþakkaði boðið,“ segir hún.
„Þess í stað kaus hann að
því yrði fundinn staður
efst á Skólavörðuholtinu,
sem þá var í útjaðri bæj-
arins. Hann sá holtið
fyrir sér sem framtíðar-
svæði ýmissa menning-
arstofnana og gerði sér
grein fyrir þeim mögu-
leikum sem þessi hæsti
sjónarhóll bæjarins bauð
upp á.“
Til að gera uppdrátt
að safnbyggingu leitaði
Einar í fyrstu til Guðjóns
Samúelssonar, sem stundað
hafði nám í byggingar-
list í Kaupmannahöfn.
Upp úr því samstarfi
slitnaði og fékk
Einar nafna
sinn, Einar Er-
lendsson arki-
tekt, til samstarfs. Saman
undirrituðu þeir uppdrætti sem lágu
til grundvallar byggingu sem reist
var á holtinu sumarið 1916 og horn-
steinn var lagður að í október sama
ár. Því má segja að safnhúsið sé
stærsti skúlptúr Einars.
Sumarið 1917 segir Júlíana Einar
hafa verið kallaðan til Bandaríkjanna
til að gera tillögu að höggmynd af
Þorfinni karlsefni í fyrirhugaðan
höggmyndagarð í Fíladelfíu í
Pennsylvaníu. „Hinn 23. júní, daginn
áður en þau Anna sigldu vestur um
haf, fóru þau til prestsins í Landa-
koti og létu gefa sig saman. Vígslu-
dag safnsins árið 1923 bar því upp á
brúðkaupsvígsludag þeirra sjálfra
og það var varla tilviljun.“
Einar var brautryðjandi íslenskr-
ar höggmyndalistar og áhrif hans á
íslenska myndlist voru veruleg þó
að enginn gengi í smiðju hans. Hann
fluttist alkominn til Íslands árið
1920, þá 46 ára gamall. Í fyrstu hýsti
safnbyggingin vinnustofu hans, sýn-
ingarsal og íbúð þeirra Önnu. Með
árunum fjölgaði verkunum og byggt
var við húsið, fyrst við austurgafl og
síðar vesturgafl. Nú eru sýningar-
salir í öllu húsinu með helstu verk-
um listamannsins og höggmynda-
garður við Freyjugötuna, auk þess
sem turníbúð þeirra hjóna er varð-
veitt óbreytt frá þeirra tíð og er til
sýnis. Þar er fábrotið listamanns-
heimili sem þó ber yfirbragð heims-
borgara og er búið fágætum hús-
gögnum og listaverkum.
Safnið er opið frá 14 til 17 alla
daga nema mánudaga yfir sumar-
ið og er aðgangur ókeypis á sunnu-
dögum. Þar er safnbúð með afsteyp-
um af höggmyndinni Alda aldanna
og lágmyndinni Nótt, auk korta og
veggspjalda. Höggmyndagarðurinn
við Freyjugötu er alltaf opinn yfir
sumartímann.
gun@frettabladid.is
LISTASAFN EINARS JÓNSSONAR: ÁTTATÍU OG FIMM ÁRA
Fyrsta listasafnið sem opnað
var almenningi hér á landi
BRAUTRYÐJANDI ÍSLENSKRAR HÖGGMYNDALISTAR Listasafn Einars Jónssonar á Skólavörðuholtinu um það leyti sem það var opnað. Einar kaus
að safninu yrði fundinn staður efst á Skólavörðuholtinu. Reyndist hann sannspár um þróun svæðisins sem framtíðarsvæði menningarstofnana.
MYND/LISTASAFN EINARS JÓNSSONAR
Kvennasögusafnið leitar
eftir nöfnum stúlkna sem
voru á myndum er fylgdu
Teofani-sígarettum á árun-
um 1929 og 1930. Safnið á
nokkrar ómerktar mynd-
ir og biður lesendur Frétta-
blaðsins um aðstoð. Á vef
Kvennasögusafnsins, www.
kvennasogusafn.is/Teofani/
Teofani/Teofani.htm er hægt
að skoða allar myndirnar. Ef
einhver ber kennsl á stúlk-
urnar er hann beðinn að
hafa samband við Kvenna-
sögusafnið í síma 525 5779
eða í tölvupósti á netfangið
audurs@bok.hi.is.
Þekkir einhver
þessar stúlkur?