Fréttablaðið - 01.10.2008, Blaðsíða 30

MARKAÐURINN 1. OKTÓBER 2008 MIÐVIKUDAGUR6
S K O Ð U N
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson RITSTJÓRN: Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson,
Magnús Sveinn Helgason, Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF: 512 5301 NETFÖNG:
rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@
posthusid.is Markaðinum er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands byggðinni.
Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
bjorn.ingi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@markadurinn.is l jonab@
markadurinn.is l msh@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
O R Ð S K Ý R I N G I N : L Á N A L Í N U R
BJART YFIR Yfirskrift greinarhöfundar um að bjart sé framundan á við langtímahorfur en ekki horfur til skemmri tíma í hagkerfinu enda
harkaleg aðlögun í gangi. Grunnstoðirnar séu hins vegar traustar og á þeim byggi björt framtíð. NORDICPHOTOS/GETTY IMAGES
Íslenska hagkerfið hefur líklega
aldrei verið í þrengri stöðu en nú.
Glansmyndin sem blasti við allt
fram á fyrri hluta síðasta árs er
horfin. Fjármálakerfið er komið
í nauðvörn, peningamálakerfið
ónýtt, hvert útrásarverkefnið á
fætur öðru reynist byggt á sandi,
erlendar skuldir slá öll fyrri met,
gjaldþrotahrina er farin af stað,
eignaverð hrunið eða að hrynja
og svo mætti lengi telja. Mikið af
vandanum á sér innlendar rætur
en óveður á erlendum mörkuðum
gerir illt verra.
Hvers vegna er því þá haldið
fram í fyrirsögninni hér að ofan
að það sé bjart framundan? Það
er vissulega ekki bjart framund-
an sé horft til næstu framtíðar.
Langtímahorfurnar fyrir íslenskt
efnahagslíf eru hins vegar miklu
betri en skammtímahorfurnar.
Því má ekki gleyma.
ÚTFLUTNINGUR STENDUR VEL
Það verður án efa erfitt og
sársaukafullt fyrir marga að
leysa skammtímavandann. Það
eru engar þægilegar lausnir í
boði. Einkaneysla og innflutning-
ur þurfa að dragast saman og það
þarf að afskrifa mikið af skuld-
um og eiginfé í gjaldþrotum eða
nauðasamingum.
Þessar þrengingar breyta því
hins vegar ekki að flestar af
grunnstoðum hagkerfisins eru
ágætar. Það gefur fyrirheit um
að þegar til lengdar lætur verði
hægt að reka hér áfram blómlegt
atvinnulíf með afar góðum lífs-
kjörum.
Helstu útflutningsgreinar
landsmanna standa ekki illa. Við
höfum veðjað sérstaklega á mat-
væli og orku. Horfur í þeim geir-
um eru góðar, heimsmarkaðs-
verð hátt í sögulegu samhengi
og ágætar líkur á að svo verði
áfram. Vaxtarmöguleikarnir inn-
anlands eru að vísu takmarkað-
ir, sérstaklega í sjávarútvegi,
en þessar greinar ættu engu að
síður að geta skilað landsmönn-
um ágætum tekjum á næstu ára-
tugum. Til skamms tíma má líka
hafa í huga að gengisfall krón-
unnar kemur sér afar vel fyrir
útflutning af sömu ástæðu og
allt of hátt gengi undanfarin ár
hamlaði honum. Útflutningur
þjónustu ætti að geta vaxið mikið
á næstu áratugum.
ALDURSSKIPTING EÐLILEG
Mestu skiptir þó mannauðurinn.
Hann er lykillinn að íslenskum
hagvexti á 21. öldinni. Einnig þar
stöndum við vel. Íslenska þjóðin
hefur aldrei verið jafnvel mennt-
uð og nú. Háskólarnir eru full-
ir af efnilegum nemendum að
sækja sér enn meiri menntun.
Umgjörð efnahagslífsins er
líka að flestu leyti mjög góð.
Vandræði fjármálakerfisins þarf
vitaskuld að leysa og taka í notk-
un alvöru gjaldmiðil. Annað er
yfirleitt svipað og best gerist í
öðrum löndum.
Lög, reglur og viðskiptavenjur
eru skilvirkar, spilling sáralítil,
opinbert stjórnkerfi og opinber
þjónusta góð í alþjóðlegum sam-
anburði (þótt alltaf megi gera
betur), skattkerfið og fjármál
hins opinbera að mestu í lagi,
vinnumarkaður sveigjanlegur
og landsmenn alvanir að leggja
hart að sér. Lista- og menning-
arlíf er blómlegt og landsmenn
hugmyndaríkir, útsjónarsamir og
frjóir. Íslenska lífeyriskerfið er
gott og getur staðið af sér veru-
leg vandræði á fjármálamarkað-
inum. Aldurskipting þjóðarinn-
ar er einnig nokkuð eðlileg. Það
dregur úr líkum á vandræðum
vegna hlutfallslegrar fækkunar
vinnandi fólks.
SÚPUM LENGI SKULDASEYÐIÐ
Allt bendir þetta til þess að lang-
tímahorfur íslenska hagkerfis-
ins séu góðar. Hagvöxtur kemur
þó ekki af sjálfu sér. Tryggja
þarf áfram góða umgjörð fyrir
efnahagslífið, efla enn mann-
auðinn, örva samkeppni með
öllum ráðum, fjárfesta skynsam-
lega, laða að erlenda fjárfesta,
reka opinbera geirann vel og svo
mætti lengi telja.
Lífskjör Íslendinga undanfarin
ár hafa verið mjög góð. Þau hafa
því miður reynst betri en verð-
mætasköpun landsmanna stóð
undir. Það þarf því eitthvað að
draga úr neyslu um tíma meðan
tekið er til eftir óreiðu undanfar-
inna ára og grynnkað á skuldum.
Miklar erlendar skuldir verða
þó ekki greiddar niður á skömm-
um tíma. Við munum súpa seyðið
af þeim alllengi. Þrátt fyrir þær
er þó ekkert því til fyrirstöðu
að við náum þegar til lengdar
lætur að verja stöðu okkar meðal
þeirra þjóða heims sem búa við
best lífskjör. Það hlýtur að vera
stefnan.
Gylfi
Magnússon
dósent við
viðskiptafræði-
deild Háskóla
Íslands.
Bjart framundan
Hlutverk seðlabanka er meðal annars að tryggja virkni fjármála-
kerfisins og vera bankastofnunum lánveitandi til þrautavara. Fyrir
helgi komst Glitnir í vandræði með fjármögnun og leitaði á náðir
Seðlabankans um skammtímafjármögnun. Á sunnudagskvöld voru
ráðin tekin af stjórn bankans og hann þjóðnýttur. Ríkið eignaðist 75
prósenta hlut í bankanum með hlutafjáraukningu upp á 600 milljónir
evra. Miðað við stöðu krónunnar á mánudag var markaðsvirði hvers
hlutar 1,88 krónur, 88 prósentum minna en gengið fyrir helgina sem
var 15,7 krónur á hlut.
Það var enda mat markaðarins í fyrstu viðskiptum í gær að Glitn-
ir hafi verið undirverðlagður verulega í viðskiptum ríkisins, hækk-
unin frá 1,88 krónum var meira en þreföld og gengið komið vel yfir
sex krónur á hlut. Undir lok dags var gengið hins vegar komið í tæpar
fimm krónur og virtist sú aðgerð að leggja út rúma 80 milljarða króna
hafa skilað sér í um 126 milljarða króna hagnaði.
Orð Davíðs Oddssonar, formanns bankastjórnar Seðlabankans,
þegar hann kynnti aðkomu ríkisins að Glitni, um að bankinn hefði
að öðrum kosti orðið gjaldþrota, hafa svo endurómað um heiminn
og víða verið túlkuð sem svo að allt ljótt sem sagt hefur verið um ís-
lenska banka og hættuna á gjaldþroti þeirra hafi verið satt. Orð seðla-
bankastjórans um að í grunninn sé rekstur bankans öflugur og eign-
ir miklar og að brugðist hafi verið við tímabundnum vanda hafa fall-
ið í skuggann. Enda má segja að einkennilegt misræmi sé milli þeirra
orða og björgunaraðgerðarinnar.
Meint björgun er einnig umhugsunarverð þegar hún er borin saman
við aðgerðir á Írlandi þar sem seðlabanki kom bönkum til aðstoðar
sem lánveitandi til þrautavara. Seðlabanki Íra gaf í gær út yfirlýsingu
um að hann ábyrgðist inneignir og skuldir sex fjármálastofnana þar
í landi til tveggja ára. Þar með liðkast fyrir allri fjármögnun þessara
fyrirtækja og traust á þeim vex. Hvað stóð í vegi fyrir sambærilegri
nálgun hér, jafnvel þótt hún hefði líka falið í sér lán til skemmri tíma?
Eftir standa hluthafar Glitnis og horfa upp á að eign þeirra hafi rýrn-
að um nálægt því 60 prósent, miðað við upphaf viðskipta í gær.
Þá er einnig umhugsunarefni að Seðlabankinn og sú undirdeild sem
áður hét Lánasýsla ríkisins hefur frekar verið að herða reglur um veð-
hæfi trygginga sem fjármálastofnanir leggja fram í lánaviðskiptum,
fyrst undir lok ágúst og svo 25. september, hvort heldur þau snúa að
endurhverfum verðbréfaviðskiptum eða lánum á ríkisbréfum. Seðla-
bankar annars staðar reyna fremur að liðka til með það fyrir augum
að auka fjárstreymi á mörkuðum og hafa rýmkað reglur um veðhæfi
frekar en hitt. Markaðsbrestur hefur hér verið á gjaldmiðlamark-
aði síðan snemma á árinu og ekki batnar það ef þrengir að á öðrum
sviðum fjármálamarkaðar líka.
Burtséð frá því hvaða skoðanir kunna að vera uppi á aðgerðum sem
hér snúa að regluverki á fjármálamarkaði eða stuðningi við einstök
fyrirtæki, er óþægilegt í meira lagi að uppi skuli vera vangaveltur um
að valdar leiðir eigi rót í einhverju öðru en faglegu stöðumati. Óneit-
anlega skaðar það trúverðugleika allra aðgerða að þær skuli gerðar í
skugga fyrri átaka í fortíð aðalleikenda á sviði fjármálalífsins.
Þá þarf í þeirri stöðu sem upp er komin, þar sem ríkið er skyndilega
orðið bankaeigandi á ný, að huga að jafnræði og upplýsingagjöf sem
sæmir í lýðræðisríki. Eignarhlut ríkisins í Glitni verður tæpast komið
í verð á ný nema í opinberu söluferli þar sem jafnræði ríkir meðal
hugsanlegra kaupenda, hvort heldur það varðar tímamörk tilboða eða
upplýsingagjöf. Eftir viðlíka eignaupptöku og þjóðinni var kynnt á
mánudagsmorgun verða næstu skref að slá á sögusagnir um að verið
sé að véla með eignir og völd bak við luktar dyr.
Glitnir er þjóðnýttur í óþökk eigenda og hert að í
reglum Seðlabanka og Lánasýslu um veð bankanna.
Voru aðrar leiðir
færar en þjóðnýting?
Óli Kristján Ármannsson
„Lánalínur“ eru fyrirbæri sem gjarnan bregð-
ur fyrir í skrifum um fjármálastofnanir og
fyrirtæki. Nýverið hefur helst verið fjallað um
þær í tengslum við þau tæki sem seðlabankar
hafa til fjármögnunar.
Lánalínu mætti eins kalla formlegt loforð um
lán, sem gildir í ákveðinn tíma og á fyrirfram
umsömdum kjörum. Þeim sem samið hefur um
„lánalínuna“ er svo í sjálfsvald sett hvort hann
nýtir sér möguleikann og slær lán. Fyrirtæki
semja gjarnan um margar lánalínur og njóta þar
með aukins valfrelsis í fjármögnun starfsemi
sinnar. „Opnar“ lánalínur væru svo slíkir lána-
samningar sem annað hvort væru ótímabundnir
eða til lengri tíma.
Lánalínur eru samningar sem fyrirtæki stór
og smá verða sér úti um en umfangið ræðst af
eðli starfseminnar. Í lausafjárkreppunni sem nú
ríður yfir alþjóðlega fjármálamarkaði eru slíkar
lánalínur hugsanlega hluti af fjármögnun banka
þegar þrengir að á öðrum vígstöðvum.
O R Ð Í B E L G
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
með ánægju
Tími er peningar
Með Iceland Express kemstu út og heim aftur
samdægurs og sparar þannig tíma og kostnað.
Fyrirtækjasamningur við Iceland Express tryggir
svo hagstæðara verð og eykur þægindi.
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
Lond
on
9 x í
viku
Reykjavík
Fljúgðu til London
kl. 8:00 að morgni...
Reykjavík
...og komdu heim kl. 21:50
að kvöldi sama dags