Tíminn - 24.02.1982, Blaðsíða 6

Miðvikudagur 24. febrúar 1982
6_________________________Wfamm
þingfréttir
Breyting á lögum um sveitarstjórnarkosningar
Kosið á laugardögum og út
lendingar fá kosningarétt
— ad uppfylltum vissum skilyrðum
■ Svavar Gestsson félagsmála-
ráðherra hefur mælt fyrir frum-
varpi um breytingu á sveitar-
stjórnarlögum. Breytingarnar
felast i þvi' að sveitarstjómar-
kosningar fari fram siðasta
laugardag imaimánuði, en ekki á
sunnudegi eins og verið hefur.
Þegarsiðustuhelgi i mai ber upp
á hvitasunnu skal kjósa fyrsta
laugardag i júni. Þá er gert ráð
fyriraö danskir, fmnskir, norskir
og sænskir rikisborgarar fái
kosningarétt til sveitarstjóma á
lslandi að uppfylltum skilyröum,
fyrst og fremst þvi að vera komn-
ir á kosningaaldur og að haf a bíiið
á tslandi i að minnsta kosti þrjU
ár. Þá er kveðið á um að hver
maður eigi kosningarétt i þvi
sveitarfélagi er hann hefur átt
lögheimili i er 2 vikur eru til kjör-
dags.
Nánari skýringu um þessar
breytingar er að finna i athuga-
semdum viö fmmvarpið og þar
kemur fram að i „Danmörku,
Finnlandi, Noregi og Sviþjóð hef
ur verið komið á fót þeirri skipan
aö norrænir rikisborgarar er
dvelja iöðrulandien þvi sem þeir
hafa rikisfang i, hafa kosningar-
rétt og kjörgengi til sveitar-
stjórna, enda hafi þeir dvalið i
landinu samfellt þrjú ár fyrir
kosningarnar.
Skipan þessari var komið á að
frumkvæði Noröurlandaráðs og
að undangenginni athugun starfs-
hóps á vegum norrænu ráðherra-
nefndarinnar. Atti Olafur W.
Stefánsson skrifstofustjóri i
dómsmálaráðuneyti sæti i starfs-
hópi þessum fyrir Islands hönd.
Skilaði starfshópurinn skýrslu
um máliö i mars 1975: Nordisk
kommunal röstratt och val-
barhet, NU 1975:4.
Var lögum hinna Norðurland-
anna breytt þannig, að norrænir
rikisborgarar höfðu kosningar-
rétt og kjörgengi við sveitar-
stjórnarkosningar I Finnlandi og
Sviþjóð 1976,i'Danmörku 1978 og i
Noregi 1979. Gilti þetta einnig um
islenska rikisborgara i þessum
lcmdum.
Rök þau sem einkum mæla með
kosningarrétti og kjörgengi nor-
rænna innflytjenda i dvalarlandi
eru einkum talin norrænn vinnu-
markaður, hdpar norrænna inn-
flytjenda i löndunum, viðtækt
norrænt samstarf og aukið jafn-
rétti norrænna innflytjenda á við
borgara dvalarlandsins. Innflytj-
endur greiða skatta og skyldur til
jafns við rikisborgara landsins.
Kosningarréttur til sveitar-
stjórna snertirekkifullveldis-eða
þjóðernissjónarmið á sama hátt
og ef um þingkosningar væri að
ræða. Þá eru náin tengsl Ibúa og
sveitarstjórna. Talið hefur verið
rétt að áskilja búsetu um tiltekið
ti'mabil sem skilyrði fyrir
kosningarrétti og þrjú ár talin
hæfileg búseta.
Erlendir rikisborgarar hafa til
þessa eigi haft kosningarrétt og
kjörgengi til sveitarstjórna hér á
landi ef frá eru taldir þeir sem
slikan rétt fengu með dansk-is-
lenska sambandslagasamningn-
um 1918 og þeim rétti halda enn
samkvæmt lögum nr. 85 1946 um
ráðstafanir i sambandi við
skilnað íslands og Danmerkur.
Rétt þykir nú að veita dönskum,
finnskum, norskum og sænskum
rlkisborgurum kosningarrétt og
kjörgengi til sveitarstjórna hér á
landi og verði miöað við þriggja
ára samfellda búsetu i landinu
fyrir kjördag svo sem tiðkast á
hinum Norðurlöndunum. Er þar
um aö ræða svipaöan tima og gert
er ráð fyrir að rikisborgarar
þessara landa þurfi að dvelja i
landinu til að verða undanþegnir
atvinnuleyfi samkvæmt frum-
varpi til laga um atvinnuréttindi
útlendinga er liggur fyrir Alþingi.
Samkvæmt ibúaskrá 1. desem-
ber 1980 voru ibúar hér á landi
samtals 229.187 þar af 225.947 is-
lenskir rikisborgarar en 3240 út-
lendir rikisborgarar eða 1.4% af
ibúatölunni. Danskir rlkisborgar-
ar voru þá 950 talsins finnskir 45,
norskir 275 og sænskir 90, þ.e. út-
lendir norrænir rfkisborgarar
voru 1360 talsins eða 0,6% af ibúa-
tölunni. Af þeim voru 907 á
kosningaaldri og er áætlað að 670
þeirra uppfylli dvalarskilyrðið.
Frumvarp þetta felur i sér
breytingu á sveitarstjórnarlögum
I þvi skyni að veita norrænum
rikisborgurum hér á landi
■ Svavar Gestsson
kosningarrétt og kjörgengi til
sveitarstjórna. Auk þess eru sett
ákvæði um kosningarrétt náms-
manna o.fl. er dvelja á Norður-
löndum og um breytingu á kjör-
dögum viö sveitarst jórnar-
kosningar”.
Ríkið taki að sér
rekstur blindr-
abókasafns
■ Ingvar Gislason menntamála-
ráðherra hefur mælt fyrir frum-
varpi um Blindrabókasafn
Islands. Tvær fyrstu greinarnar
kveða á um hlutverk og starfsemi
stofnunarinnar.
Fyrsta greinin er svohljóöandi:
„Hlutverk Blindrabókasafns
Islands er aö sjá blindum, sjón-
skertum og öðrum þeim, sem
ekki geta fært sér venjulegt
prentað letur i nyt, fyrir alhliöa
bókasafnsþjónustu. Blindrabóka-
safn tslands annast framleiðslu,
útgáfu og miðlun hljóöbóka og
blindraletursbóka með efni
skáldverka og fræöirita, þar á
meðal námsgagna.
Blindrabókaáafn fylgist með
nýjungum á sinu sviði og kynnir
þær. Safnið skal hafa samstarf
við aöila sem vinna að fram-
leiðslu og dreifingu námsefnis svo
og þá sem standa að skipulagn-
ingu bókasafnsmála*
Safniö vinnur i nánum
tengslum við samtök blindra og
sjónskertra.”
1 framsöguræðu sinni sagði
menntamálaráðherra m.a. að
mikið hafi verið unnið að útgáfu
fyrir blinda að frumkvæði
annarra aðila en rikisins. Nefndi
hann sérstaklega bókagerð á
blindraletri hjá Blindrafélaginu
og hljóðbókagerð félagsins og
■ „Hvað liður framkvæmd
þingsályktunar um eflingu
iðnaðar og þjónustu á Vest-
fjörðum sem samþykkt var á Al-
þingi 19. mai siðastliöinn ?
Þannig hljóðar fyrirspurn til
iðnaðarráðherra um iðnað á
Vestfjörðum sem Sigurgeir Bóas-
son lagði fram.
Fyrirspyrjandi sat á þingi sem
varamaöur er fyrirspurnin var
lögö fram, en var farinn til sins
heima er henni var svarað, en
Ólafur Þ. Þórðarson fylgdi henni
úr hlaði.
Iönaðarráðherra rakti að
viöræður hafi farið fram milli
Fjórðungssambands Vestfjarða
og iönaðarráöuneytisins um iðn-
þróunarstarf, m.a. um ráöningu
hljóðbókasafn Borgarbókasafns-
ins. Hefðu margir aðilar unnið
gott starf að þessu máli og lagt
mikla vinnu af mörkum án endur-
gjalds.
Otgáfa á blindralet.ri er erfiö
og kostnaöarsöm, sagöi Ingvar,
og kemur oft að takmörkuðum
notum vegna þess aö margt blint
fólk er komið fram á fulloröins ár
er sjónin bregst. A það erfitt með
að læra blindraletur og notfæra
sér þaö. En meö tilkomu segul-
banda hefur útgáfa hljóðbóka rutt
sér mjög til rúms og hefur
Blindrafélagiö gefið út rit á hljóð-
böndum og sum i samvinnu við
Borgarbókasafnið. Hefur það
samstarf verið hið besta.
Menntamálaráðherra minnti
einnig á framlag Rikisútvarpsins,
en þar hafa hljóðritanir farið
fram og hefur rikisútvarpið greitt
kostnaö af þeirri þjónustu.
1 frumvarpinu er ekki gert ráð
fyrir ákveönum eöa bundnum
fjárveitingum til blindrabóka-
safns, heldur verður aö meta
fjárþörfina hverju sinni, en veröi
það að lögum tekur rikið að sér að
reka blindrabókasafn. Mennta-
málaráðherra lagði á það áherslu
að þótt rikið taki að sér rekstur
blindrabókasafns væri mikil eft-
irsjá að þvi frjálsa félagsstarfi og
sjálfsbjargarviðleitni sem
iðnaðarráðunauts og um stofnun
iðnþróunarfélags i fjórðungnum
og iðnþróunarsjóðs, eins og
fjóröungssambandið hefur lagt
til.
„Við framkvæmd þessarar til-
lögu”, sagði iðnaðarráðherra,
,, mun iðnaöarráðuneytiðleita eftir
nánu samstarfi við Fram-
kvæmdastofnun rikisins og heim-
aaöila eins og þegar hefur verið
lagður grunnur að til aö reyna að
trýggja árangur af þeirri
áætlunargerð, sem
þingsályktunartillagan gerir ráð
fyrir. Ég dreg ekki i efa, að þörf
séfyrir eflingu atvinnulifs á Vest-
fjöröum umfram það sem nú er
og þá m.a. á sviöi iðnaöar til að
auka þar fjölbreytni. Heimamenn
■ Ingvar Gislason
einkennt hefur starf i þágu
blindra, og sagðist hann vona að
þótt rikiö taki aö sér rekstur
blindrabókasafns muni áhuga-
menn halda áfram sinu starfi eigi
að siður. Fulltrúar frá hags-
munasamtökum blindra hafa
mælst til þess að safnið starfi i
samvinnu viö samtök blindra og
jafnframt er vonast til að
Blindrafélagiö haldi áfram að
styðja það. Benti Ingvar Gislason
á að Blindrafélagið ætti húseign
sem vel hentaði fyrir bókasafn
blindra.
— OÓ.
hafa staðið þar að myndarlegum
hlutum, m.a. á sviði rafeinda-
iðnaðar og þjónustuiðnaðar við þá
öflugu útgerð og fiskvinnslu, sem
rekin er á Vestfjörðum og ekk^
þarf að fjölyrða um hér. Og það
hlýtur að vera bæði rétt og skylt
að stjórnvöld reyni að stuðla aö
þvi að þessi vilji heima fyrir njóti
eðlilegs stuðnings hins opinbera.”
Olafur taldi sig mega treysta
þvi að þingsályktunartillagan sé
að komast til framkvæmda hvaö
iðnaöinn snerti, en taldi eðlilegt
að Framkvæmdastofnuninni
veröi falið að sjá um framkvæmd
tillögunnar þvi að hún fellur til aö
minnsta kosti tveggja annarra
ráðuneyta og þjónustan er ekki
siöur atriöi en iðnaðurinn. —OÓ
Gera þarf
kosningar
enn
leynilegri
■ Neðri deild hefur lokiö með-
ferð frumvarps um breytingu á
lögum um sveitarst jórnar-
kosningar sem tryggja á að
kosningin sé leynileg, og sent til
efri deildar. Flutningsmenn
frumvarpsins eru Ingólfur
Guðnason og Ólafur Þ. Þóröar-
son.
Breytingin er I þvi fólgin að við
12. grein laganna bætist: Þegar
kosning er óhlutbundin er kjör-
stjóm skylt að talningu lokinni að
setja alla notaða kjörseðla undir
innsigli kjörstjórnar.
Að kærufresti loknum eða aö
fullnaðarúrskuröi uppkveðnum
varðandi kosninguna ef kosningin
hefur verið kærö skal kjikstjórn
eyða hinum innsigluðu kjörseðl-
um og telst störfum hennar ekki
lokið varöandi kosninguna fyrr en
svo hefur verið gert og yfirlýsing
þar um innfærö i kjörbók og
undirrituð af kjörstjórn”.
Ingólfur Guðnason mælti fyrir
frumvarpinu og gat þess að
stjórnarskráin geröi ráð fyrir að
lög um kosningar til Alþingis svo
og lög um sveitarstjórnar-
kosningar leggi mikla áherslu á
þá leynd sem skylt sé aö viðhafa
við kosningar forseta Islands, við
alþingiskosningar og sveitar-
stjórnarkosningar svo og
kosningar til sýslunefnda. Rakti
flutningsmaður margar laga-
greinar sem lúta að þessu efni en
taldi að ósamræmis gætti að einu
leyti ilögum og setja þyrfti undir
þann leka og þvi væri frumvarp
þetta flutt.
,,Reynslan hefur sýnt, aö óhlut-
bundnar kosningar til sveitar-
stjórna og sýslunefnda hafa
tiðkast viðs vegar um land, sér-
staklega i fámennari sveitar-
félögum og má telja Eklegt að svo
verði enn um sinn.
Þegar óhlutbundnar kosningar
eru viöhafðar rita kjósendur nöfn
þeirra manna sem þeir kjósa eig-
in hendi á þar til gerða kjörseöla
brjóta þá saman og leggja i kjör-
kassa á venjulegan hátt.
Ekkert er I lögum um varö-
veislu notaðra kjörseöla að taln-
ingu lokinni eða eyöingu þeirra.
óeðlilegt verður að teljast,
þrátt fyrir hina miklu áherslu
■ Ingölfur Guðnason.
sem lög leggja á leynilegar
kosningar fyrir kjördag (utan-
kjörstaðakosning) og á kjördegi
aö ekki séu ákvæði i lögum um
þessa þætti, þ.e. varðveislu eöa
eyðingu notaðra kjörseðla að
kosningum loknum.
I lögum er ekkert sem hindrar
að þeir, sem notaöa kjörseðla
hafa undirhöndum að kosningum
loknum get tekið þá til athugunar
siðar.
Þar sem kjörseðlar þessir eru
ritaðireiginhendimeð nöfnum og
heimilisföngum þeirra sem við-
komandi kaus, sbr. 11. gr. laga
um sveitarstjómarkosningar og
a.m.k. i hinum fámennari
sveitarfélögum, þar sem menn
gjörþekkjaskrift flestra kjósenda
i sveitarfélaginu, virðist sem sú
leynd sem stjórnarskráin og
kosningalög gera ráð fyrir að við
séhöfö þegar kosið er, sé upphaf-
in að nokkru að kosningum lokn-
um.
Tilgangurinn með flutningi
þessa frumvarps er að koma I veg
fyrirhugsanlega misnotkun á vit-
neskju fenginni af atkvæöaseðl-
um, eftir að kosning hefur farið
fram og kosningaúrslit ákveðin
enda ekkert sem mælir með að
þessi gögn séu til eftir að þeirra
er ekki lengur þörf sem sönn-
unargagna við kosninguna
sjálfa”.
Iðnaður og þjónusta á Vestf jörðum