Tíminn - 13.03.1982, Blaðsíða 8

8_______________________________ ______Wrnúm
sjávarsíðan: menningarmál
Laugardagur 13. mars 1982
Kolmurmi í sókn
■ Verð á kolmunna á heims-
markaðnum hækkaði geysi-
lega á siðasta ári. Færeyingar
eru um þessar mundir með
miklar tilraunir i' gangi á veið-
um og vinnslu kolmunnans og
samkvæmt fréttum frá þeim
hefur verð á marningi hækkað
á árinu úr 3,80 Dkr. i 7,80 og
flökin eru komin i 11 krónur
kilóið.
Færeyingarnir selja sina
framleiðslu til Englands, til
Ross fyrirtækisins, sem ann-
ast dreifinguna þar innan-
lands. Aðrir markaðir eru litið
kannaðir, þó er eitthvað selt til
A-Þýskalands.
Færeyingarnir nota stór og
kraftmikil skip til þessara
veiða og segja að aíiinn aukist
i samræmi við aukinn tog-
kraft. Einnig eru þar komnar
upp fiskvinnslustöðvar, sem
sérhæfa sig i vinnslu kolmunn-
ans. Þar eru framleidd flök og
marningur til manneldis og
refafóður Ur frákasti og af-
skurði. Slik vinnsla kolmunn-
ans er talin gefa af sér fjórfalt
verðmæti á viö hina hefð-
bundnu bræðslu.
Athafnamenn i Færeyjum
sækja nú stift i að kaupa skip,
sem henta til kolmunnaveiða
ogaðbreyta frystihúsum, sem
þar eins og hér eru misjaín-
lega vel nýtt, i vinnslustöðvar
fyrir kolmunna. Yfirvöld þar i
landi vilja þó flýta sér hægt og
halda heldur aítur af þessum
stórhuga mönnum, þangaö til
meiri reynsla er íengin og bet-
ur er séð hver þróunin verður.
tslensk yfirvöld sjávarút-
vegsmála hafa sest á rökstóla
með fræðimönnum að kynna
sér þessi mál öll. Hver veit
nema stóru góðu loönuskipin
okkar geti fyrr en varir leyst
landfestar á ný og snúiö sér að
kolmunnaveiðum, en veiði-
svæðin eru svo að segja allt i
kring um landiö. SV
Aflinn sunnan og vestan
■ Aflabrögð hafa verið held-
ur lakari, sunnan og vestan-
lands, það sem af er þessari
vertið, heldur en var i' fyrra. A
svæöinu frá Vestmannaeyjum
til Stykkishólms var botnfisk-
aflinn fyrstu tvo mánuði árs-
ins um 48 þús. tonn á móti
rúmlega 54 þúsund tonnum i
fyrra. Það er þó ekki fyllilega
sanngjarn samanburður, þvi
að bátar og minni skuttogarar
á stærsta hluta svæðisins hófu
ekki veiðar fyrr en 20. janúar
og stóru togararnir voru
bundnir fram að mánaðamót-
um jan./feb.
Bátarnir á svæðinu eru þó
komnir með heldur meiri afla
en i fyrra, 33 þús. tonn á móti
31 þús. i fyrra, en togararnir
eru miklu lægri, hafa nú feng-
ið um 15 þúsund tonn, en i
fyrra höfðu þeir fengið rúm 23
þúsund tonn á sama tima.
Þorskaflinn á þessu sama
svæði er mun minni nú en i
fyrra, svo miklu, að mis-
munurinn á heildaraílanum
liggur nær eingöngu i minni
þorskafla. Þannig var þorsk-
aflinnnúum 22þúsund tonn en.
var nær 28 þúsund. i fyrra.
Af stærri verstöðvum á
svæðinu hafa tvær fengið
meiri afla nú en i fyrra. Það
eru Vestmannaeyjar og Þor-
lákshöfn, sem hvor um sig
hafa fengið um tvö þúsund
tonnum meira nú en i fyrra. 1
Reykjavik hefur aflinn hins
vegar minnkað úr niu þúsund
tonnum i fimm þúsund og i
Keflavik úr tæplega sjö þús-
und og fimm hundruð tonnum
i tæp fimm þúsund.
Hæstu bátar á svæðinu eru
Þórunn Sveinsdóttir i Vest-
mannaeyjum með 620 tonn,
Hrungnir i Grindavik með 413
tonn og Ólafur Ingi með 405
tonn. SV
England:
Góður markaður
en lítið framboð
■ Sölur islenskra fiskiskipa
erlendis, það sem af er þessu
ári eru orðnar 23 og seld hafa
verið um 2800 tonn.
Markaðurinn i Englandi
hefur verið nokkuð góður,
miðað viö árstima og töluvert
betri en i fyrra. Þar er núna
töluverð eftirspurn eftir ýsu,
en framboöið er litið. 1 janúar
seldu átta skip i Englandi og
þrjú i febrúar. Samtals seldu
þessi skip 1203 tonn og meðal-
verðið var um 11 krónur hvert
kg. 1 seinni tið hefur verið
minna um þorsk i aflanum,
a.m.k. sunnanlands og þvi
hefur dregiö úr siglingum á
England en Þórshamar GK
seldi þar i vikunni.
Þýskalandsmarkaðurinn
hefur verið ágætur, það sem af
er árinu. Þar hafa 12 skip selt
afla sinn, samtals 1598 tonn,
mest karfa. Meðalverðið þar
hefur verið milli sjö og átta
krónur.
SV
Sigurjón Valdimarsson
blaðamaður skrifar
■ Reynt var aö herða kolmunna hér fyrir nokkrum árum, en ná
græöa Færeyingar á öörum verkunaraöferöum.
Eirikur Jónsson: Rætur tslands-
klukkunnar.
Hiö tsienska Bókmenntafélag
1981.
409 bls.
■ Bók Eiriks Jónssonar um
rætur Islandsklukkunnar er saga
um tilurð sögu, mikils bók-
menntaverks. Höfundur lýsir i
inngangi helstu sögupersónum og
fyrirmyndum þeirra, ræðir litil-
lega um þann sögulega bakgrunn,
sem verkið styðst við og nefnir
rit, sem hann telur að hafi á einn
eða annan hátt orðið Halldóri
Laxness fyrirmynd eða hvati við
samningu Islandsklukkunnar og
persónusköpun hennar. Eru þar
leiddar fram á sviðið allar helstu
persónur Islandsklukkunnar og
þær bornar saman við fyrir-
myndir sinar.
Meginhluti bókar Eiriks Jóns-
■ Halldór Laxness.
■ Myndir: Eirfkur Jónsson.
Bók um bók bóka
sonar er nákvæm greining á efn-
isaðdráttum Halldórs Laxness að
Islandsklukkunni. Hann rekur ís-
landsklukkuna frá kafla til kafla
og sýnir fram á hver hafi verið
föng pkáldsins við samningu
hvers kapitula fyrir sig.
Eirikur hefur sýnilega lagt
óhemjuvinnu i rannsókn sina.
Hann hefur kannað mikinn fjölda
heimilda jafnt prentaðra sem
óprentaðra, islenskra sem er-
lendra. Arangurinn er stórfróð-
legt og skemmtilegt rit, sem hlýt-
ur að vekja aödáun allra þeirra,
sem áhuga hala á islenskri sögu
og bókmenntum, og þó sérstak-
lega þeirra, sem fýsir aö kynnast
vinnubrögðum skálda og rithöf-
unda.
Ýmsir hæfir menn hafa áður
gerst til þess að fjalla um föng
Halldórs Laxness að ritum sin-
um, Islandsklukkunnar sem ann-
arra. Þar munu þekktust ritverk
Peters Hallberg, sem fram til
þessa mun almennt hafa verið
talinn mestur sérfræðingur i
verkum Halldórs. Hvaö tslands-
klukkuna varöar hlýtur það álit
að breytast með útkomu bókar
Eiriks. Hann hefur kannað
sköpunarsögu lslandsklukkunnar
miklum mun ýtarlegar en aðrir
menn, setur viða íram nýjar
skoðanir og oft betur rökstuddar.
Verður það að segjast sem er, að
mér þykir næsta litið koma til
umfjöllunar liallbergs um Is-
landsklukkuna eftir að hafa lesið
rit Eiriks.
Sá maður, sem les Rætur Is-
landsklukkunnar hlýtur umfram
allt aö undrast tvennt: hve viða
Halldór Laxness hefur leitað
fanga við samningu verksins og
hve fundvis Eirikur hefur verið á
þauföng. Sum þeirra liggja i aug-
um uppi svo sem skjöl og rit varð-
andi ævi og starf Arna Magnús-
sonar, skjöl i málum Jóns Hregg-
viðssonar og i Bræðratúngumáli.
önnur gögn þurfti miklu meiri
þekkingu og skarpskyggni til að
finna, gögn, sem urðu kveikjan að
ýmsum smáatriöum er eiga mik-
inn þátt í að skapa hið heilsteypta
listaverk. Stundum hefur lesand-
inn það á tilfinningunni, að Eirik-
ur teygi sig of langt i leit sinni, en
oftar en ekki kemur i ljós þar sem
vitnað er til vinnugagna Halldórs,
sem Eirikur sá þó ekki fyrr en
undir verkalok, að skoðanir hans
voru hárréttar, hann hafði fundið
það sem hann leitaði að: vinnu-
gögn skáldsins staðfestu það.
Hér skal ekki höfð uppi gagn-
rýni á einstök efnisatriöi i Rótum
Islandsklukkunnar, en þó langar
mig til að drepa á tvennt. I fyrsta
lagi sýnist mér sem Eiriki hætti
til að leita á stundum fulllangt að
fyrirmyndum skáldsins að orða-
lagi og orðatiltækjum. Mörg
þeirra eiga eins og Eirikur bendir
á fyrirmyndir i ritum frá sögu-
tima verksins eða enn eldri rit-
um, en engu að siöur þarf alls
ekki svo að vera að skáldið hafi
sótt fyrirmyndir sinar þangað.
Hann gæti einfaldlega hafa þekkt
orðatiltækin. Sama máli gegnir
um ýmis sagnaminni sem viða
koma fyrir jafnt i islenskum og
erlendum bókmenntum. Þau eru
mörg svo vel þekkt að vel lærður
rithöfundur þarf ekki að hafa
leitað þeirra sérstaklega víö
samningu skáldverksins.
I ööru lagi langar mig til að
varpa fram spurningu varðandi
fyrirmyndina að Arneasi Islands-
klukkunnar. Meginfyrirmynd
hans er vitaskuld Árni Magnús-
son prófessor og Eirikur bendir á,
að við sköpun skáldsögupersón-
unnar hafi einnig verið nýttir
ákveðnir þættir úr sögu Skúla
Magnússonar landfógeta. Er ekki
hugsanlegt að þriðji maðurinn
komi þarna einnig nokkuð við
sögu: Jón Eiriksson konferenz-
ráð?
Eftir að rit Eiriks Jónssonar
kom út hef ég heyrt þá menn, er
telja að með bók hans sé vegið að
Halldóri Laxness, reynt að gera
litið úr skáldskaparafrekum
hans. Þetta er auðvitað fjarri öliu
lagi. Rætur tslandsklukkunnar
sýna hin miklu og margvislegu
aðföng skáldsins að verkinu, hve
mikla vinnu hann hefur lagt i það
og siðast en ekki sist, hvernig is-
landsklukkan hefur orðið svo
stórbrotið iistaverk sem raun ber
vitni.
Islandsklukkan er tvimælaiaust
eitt stórbrotnasta bókmennta-
verk sem samið hefur vérið á is-
lenska tungu. Rætur islands-
klukkunnar er aftur á móti ýtar-
legasta rannsókn sem gerð hefur
verið á islensku skáldverki frá
þessari öld, og er það vel við hæfi.
Loks skal þess getið að Rætur
islandsklukkunnar er ágætlega
samið verk, ritað á silfurtærri is-
lensku og frágangur þess á allan
hátt hinn ágætasti.
Jón Þ. Þór
Jón Þ. Þór
skrifar
um bækur
Westinghouse
hitavatnsdunkar
Höfum fyrirliggjandi Westinghouse
hitavatnsdunka í 4 stæróum:
TR 221 20 gallon - 80 lítrar
TL 522 52 gallon - 200 lítrar
TL 622 66 gallon - 250 lítrar
TL 822 82 gallon - 300 lítrar
Vandlátir velja Westinghouse
KOMIÐ-HRINGIÐ-SKRIFIÐ
vió veitum allar nánari upplýsingar.
Kaupfélögin um allt land
Véladeild
Sambandsins
Ármúla 3 Reykjavik Simi 38900