Tíminn - 01.04.1982, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 1. april 1982
Stjórn Llú samþykkti hér fyrr i
þessum mánuði ályktunarorð
skýrslu fiskifræðinga um að leyfa
ekki veiðar fyrr en ný mæling hafi
farið fram i haust. Þetta finnst
mér lýsa mikilli ábyrgðartilfinn-
ingu og þarna er ekki verið að
huga að stundarhag, heldur lang-
timahagsmunum Þetta þýðir, að
ég ætla,. að engar loðnuveiðar
hefjist fyrr en i nóvember, en við
höfum byrjað þessar veiðar i á-
gúst að undanförnu. Við vitum
ekki hvort sú mæling, sem þá
verður gerð, leiðir i ljós það á-
stand stofnsins, sem gefur okk-
ur möguleika á að veiða eitthvað.
Það getur eins farið svo að engar
loðnuveiðar verði stundaðar á
næsta veiðiári. Þetta verða menn
auðvitað að vera tilbúnir að horf-
ast i augu við, ef þörf er á.
Ég neita þvi ekki að um þetta
eru nokkuð skiptar skoðanir.
Margir skipstjórnarmanna halda
þvi fram að mælingar fiskifræð-
inganna séu markleysa. Ég hef
hins vegar sannfærst, fyrir mitt
leyti, um gildi þeirra, fyrst og
fremst sem samanburðar frá ári
til árs. Ég er ekki að segja að þeir
viti nákvæmlega hvað tonnin eru
mörg i sjónum, en ef mæling
hefur alltaf lægri og lægri út-
komu, frá einu ári til annars,
mæling sem gerð er á sambæri-
legan hátt, þá tel ég ástæðu til að
óttast um stöðu stofnsins.
Loðnuflotinn
f iskif raeðingum
að kenna
Vegna þessara efasemda réði
stjórn LÍÚ til sin sérstakan sér-
fræðing, islenskan mann, Kára
Jóhannesson, sem starfar hjá
Matvæla- og landbúnaðarstofnun
sameinuðu þjóðanna, sem er
viðurkenndur sérfræðingur á
þessum bergmálsmælingum.
Hann gerði úttekt fyrir okkur og
gaf okkur skýrslu um aðferðir
Hafrannsóknarstofnunar og stað-
festi þeirra niðurstöður i megin
atriðum. Þannig hnigur það að
sama brunni, að við verðum að
fara að með gát.
Hinsvegar vil ég undirstrika
það, að ég tel að hér sé sameigin-
legt skipbrot, okkar og fiskifræð-
inganna. Mér finnst fiskifræð-
ingarnir hafa látið of mikið að þvi
liggja að við gengjum of langt og
að gagnrýni á þá væri ómarkleg .
En við höfum i öllum meginatrið-
um farið eftir þeirra tillögum,
þannig að þetta eru þeirra eigin
mistök alveg eins og okkar og þó
öllu meira þeirra, að þeir hafa
ekki séð þetta fyrir. Það eru ekki
mörg ár siðan að fiskifræðingar
sögðu að við gætum veitt eina og
hálfa milljón lesta af loðnu á ári.
Og það má segja að með hliðsjón
af þvi hafi mikið af þeirri fjár-
festingu verið gerð, sem við eig-
um nú, bæði i nýjum skipum og
breyttum, sem við höfum svo
ekki getað hagnýtt til þessara
veiða.
Of dýrar
síldveidar og
of dýr
síldarvinnsla
Aðrir stofnar gegna minna
hlutverki. Sildarstofninum höfum
við náð á strik. Þar höfum við
farið að ráði fiskifræðinga, mælt-
um með algerri veiðistöðvun i
nokkur ár, sem lika var átakamál
innan samtakanna, en var samt
okkar niðurstaða og hefur tvi-
mælalaust leitt til jákvæðrar
niðurstöðu og uppbyggingu stofn-
sins, sem við höfum svo getað
nýtt okkur undanfarin ár. En viss
ástæða er þó til að hafa uppi efa-
semdir i sambandi við sildar-
veiðarnar, sem er fyrst og fremst
markaðsástæður. Það hafa fleiri
endurbyggt sina sildarstofna og
svo virðist sem kynslóðaskipti
hafi orðið i neyslu á sild, að unga
fólkið neyti ekki sildar eins mikið
og þjóðirnar geröu áður. Hér
verðum við lika að gæta hófs.
Ég vil lika taka fram að ég tel
að til þessara veiða höfum við
notað alltof mörg skip og haft ó-
hagkvæma útgerð. Þetta þarf að
endurskoða. Við þurfum að nota
til þess færri skip, til þess að geta
sætt okkur við lægra verð, þannig
að við veröleggjum okkur ekki út
af þessum mörkuðum sem viö
þurfum á að halda. Þetta á lika
við um verkafólkið. Fyrir vinnu
við sild og sildarsöltun eru greidd
margföld laun. Það fólk verður
jafnframt að taka þátt i lausn á
þessu vandamáli með þvi að
þiggja hlutfallslega lægri laun við
þessa vinnu en það hefur gert.”
Of stór f loti - of
mikill kostnaður
— Þú hefur nú tvisvar i þessu
spjalli nefnt að skipin eru of
mörg, fyrst almennt og svo i sam-
bandi við sildveiðarnar. Hvað er
til ráða annað en að binda allan
flotann timabundið? Er hægt að
fækka skipunum?
Við notum um 60 skip
með reknet til sildveiða og við
notum tæplega hundrað skip
með nót til þessara veiða og ég
hef lagt til að við fækkuðum þess-
um skipum um helming og segj-
um að annað árið færð þú að veiða
og hitt árið fær hinn að veiða.
Menn gangi þá að þvi visu að þeir
fái helmingi stærri kvóta það árið
sem þeir fá að veiða. Þetta er
mjög róttæk tillaga og viðkvæm
og þessu tengist samband skip-
anna við vinnslustöðvar og þetta
kemur mjög við fólkið, sem við
þetta vinnur.
Við erum vanir þvi og þekkjum
ekki annað ef við björgum okkur
ekki sjálfir, þá gerir það enginn
annar.”
— Er þetta ekki einmitt heila
málið, að við erum að verðleggja
okkurút af mörkuðum og verðum
að framleiða ódýrar?
,,Að visu er þetta nokkuð sér-
stakt með sildarverð, að það hef-
ur ekki fylgt almennri verðþróun
a matvælum. En eins og ég vék að
i upphafi er það ljóst að þetta er
mjög mikið mál og ég tel að
stjórnvöld hafi með óeðlilegri
fyrirgreiðslu valdið þvi að við er-
um með alltof stóran flota og
kostum þessvegna of miklu til.”
Minni lán til
skipakaupa og
meira eigiö fé
— Hvernig eigum við að standa
að fækkun skipanna? Eigum við
að hætta að endurnýja i bili og
láta skip úreldast?
,,Ég hef verið talsmaður þess
að við drögum úr fjárfestingu i
skipum. Við eigum að eyða
nokkrum fjármunum til þess að
úrelda skip. Við höfum ekki
fengið neina opinbera fyrir-
greiðslu til þess, en höfum lagt til
hliðar af okkar eigin fé i þessu
skyni.
Ég vil láta úreldinguna
vinna flotann niður, að einhverju
marki. Ég tel að við þurfum af-
skaplega takmarkaða endurnýj-
un um nokkurra ára skeið, ef við
eigum að ná einhverjum árangri i
þessu efni. Ég vil þá láta endur-
nýjun, sem verður, gerast með
þeim hætti að við lækkum veru-
lega lán fiskveiðasjóðs, þannig að
þeir sem kaupa skip verða að
leggja fram miklu meira eigið fé,
heldur en þeir gera nú. Með öðr-
um orðum, að endurnýjunin
markist af getu manna til að
leggja i hana fjármuni. Það mun
aftur skila sér i þvi formi, að þeir
sem eiga stóran hlut i sinu skipi,
geta frekar gert það út en þeir
sem verða að taka allt að láni.
Þetta þýðir það að mönnum verða
ekki afhent skip án greiðslu, eins
og á sér stað núna. Ég tel að það
sé þessum atvinnuvegi hættulegt,
ef þróun mála verður þannig, eins
og dæmin eru til hin siðari ár, að
menn taki enga áhættu, þeim
verði bara afhent skip, jafn mikil
verðmæti og það eru.”
Ævintýramenn
í útgerð
— Ertu að láta liggja að þvi aö
meðal útgerðarmanna sé ævin-
týramennska i skipakaupum?
„Ég get ekki neitað þvi, að mér
finnst að þeir sem hafa sig mest i
frammi I þvi efni að fá ný skip,
eru þeir, sem afskaplega litla
peninga eiga. Ef litið er yfir
þennan langa umsóknalista, sem
liggur frammi i Fiskveiöasjóöi,
þá sýnist mér að þar séu ekki
margir umsækjendur, sem eiga
mikla peninga. Það eru þá menn,
sem eru að freista gæfunnar og á
þeim vettvangi, sem gæfunnar er
kannski helst að freista, þegar
menn eiga við stjórnmálamenn
og hugsanagang þeirra um
atkvæðaveiðar og annað þar fram
eftir götunum.
Þessu vil ég halda frá útgerð-
inni og láta hana vera ábyrga
fyrir sinum rekstri. Og ég hef lika
sagt að ég sit ekki hér i þessu sæti
til að vernda' fjárhagslega hags-
muni hvers útgerðarmanns. Ég
tel að menn eigi að fara á hausinn
ef þeir standa sig ekki og það eigi
að ganga rikt eftir þvi að menn
standi við fjárskuldbindingar sin-
ar. Hitt á ég að reyna að sjá um,
að við sem stjórnum þessum
samtökum, að það sé grundvöllur
til rekstrar eðlilegrar útgerðar,
en viðerum ekki talsmenn þeirra,
sem ekki standa sig.”
Við getum ekki
rekið útgerð á
stöðum þar sem
menn ná
ekki árangri
— Þáð er marg búið að segja
frá að það er útilokað að veiða svo
mikið i nýtt skip að það geti staðið
undir greiðslu lána með tilheyr-
andi kostnaði. Hvers vegna sækja
menn þá svo mikið i að kaupa ný
skip, sem raun ber vitni?
,,Ef menn eiga þess kost að fá
afhent skip, án þess að leggja
fram nokkra peninga eða ábyrgð-
ir, þá er þetta auðvitað ekki mikil
áhætta, sem menn eru að taka.
Hitt er annað að i mörgum tilfell-
um hefur þetta tengst hagsmun-
um i landi, og þá jafnt fisk-
vinnslusjónarmiðum og atvinnu-
sjónarmiðum. Ég tel hins vegar
að þvi öllu eigi að vera takmörk
sett og útgerð, hvort sem hún er á
suðvesturlandi eða norðaustur-
landi eigi að starfa við sömu skil-
yrði. Við getum ekki rekið útgerð
á þeim stöðum, sem menn ekki ná
árangri, nema við beinlinis viður-
kenndum að þetta séu byggða-
sjónarmið og það eigi að borga
svo og svo mikið með þessu á ári
hverju. En það er stefna, sem
enginn hefur viljað viðurkenna að
væri framkvæmd.”
Um afladreifingu
— Hvað eru miklir möguleikar
á að dreifa hráefnisöflun fyrir
fiskvinnslustöðvarnar, þannig að
hægt sé að telja nokkuð jafna,
vinnslu yfir allt árið?
,,Ég tel nú að eins og við rekum
okkar togara, þá sé nokkuö jöfn
vinnsla yfir árið. Við höfum stigið
á — ef svo má segja — toppinn
yfir sumarmánuðina, sem olli
okkur oft verulegum erfiðleikum
þvi fiskurinn nýttist ekki nægi-
lega vel til vinnslu. Aflatakmar-
kanir togaranna eru hvað stff-
astar yfir sumarið, þannig að
þarna hefur verið reynt að aðlaga
það að aðstæðum. Þessu er hins
vegar allt öðruvlsi farið um bát-
ana.
Við stundum okkar megin
veiðiskap á bátana yfir vertiðar-
timabilið þegar fiskurinn gengur
hér upp að suðurströndinni til
hrygningar. Þar með verður allt-
af um að ræða vertiðartopp, þótt
sá vertiðartoppur hafi orðið
minni undanfarin ár, vegna
breyttra útgerðarhátta. Aður
kom mest af okkar fiski á land á
vertiðinni og fólk hópaðist i ver-
stöðvarnar hér á suðvestur- og
suðurlandi til að vinna við þennan
vertiðartopp. En nú er orðið litið
um slika fólksflutninga sem betur
fer, fólk hefur störf heima hjá sér
að mestu, þótt alltaf flytji sig ein-
hverjir til, eftir okkar veiði-
mannaaðstæðum. Ég sé ekki að
dreifing aflans yfir árið hafi orðið
neitt teljandi vandamál.
Fráleit
hugmynd
Hitt er svo annað mál að menn
hafa verið að tala um betri dreif-
ingu milli vinnslustöðva. Þar
hefur orðið mikil breyting til
bóta. Til dæmis á sér stað mikil
fiskmiðlun milli fyrirtækja hér á
Reykjavikursvæðinu og menn
reyna að halda uppi atvinnu I öll-
um húsunum. Sama á sér stað i
byggðakjörnunum, út frá
Akureyri, ísafirði og á Aust-
fjörðum. Hitt er útilokað, sem
stundum hefur komið fram, að
við rekum einhverja rikisrekna,
eða einhvernveginn rekna, út-
gerð, sem eigi að landa á einum
stað úr þessari veiðiferð og hinum
staðnum úr næstu veiðiferð. Það
getum við ekki gert og munum
ekki gera. Það er heldur ekki
hægt að ætlast til þess að neinir
sjómenn vilji starfa við þannig
skilyrði, að koma ekki heim til sin
að lokinni hverri veiðiferð. Það
getum við gert — og gerum- i
sambandi við loðnuveiðarnar, að
skipin landa á breytilegum stöð-
um, en það er tlmabundiö úthald
og þvi verður þvi aldrei likt við
togarana, sem eru á veiðum allt
árið. Þar hlýtur veiðin að byggj-
ast á þvi að skipið leggi upp i
heimahöfn.”
— Sú hugmynd hefur heyrst að
rétt væri að úthluta stöðum veiði-
kvóta sem þeir geti svo sam-
ið við útgerðarmenn, hvaðan sem
er af landinu, um að veiða fyrir
sig. Hvernig list þér á þetta?
„Það tel ég alveg fráleita
hugmynd og ég legg á það
mikla áherslu I minu starfi að að-
skilja hagsmuni veiða og vinnslu,
þannig að hvor þátturinn geti
starfað sjálfstætt. Það er ákaf-
lega æskilegt að útgerðaraðilar
geti verið fjárhagslega sjálfstæð-
ir, án þess að vera með fisk-
vinnslu. Jafn eðlilegt er það lika
að þetta geti fallið saman, en
hvorutveggja reksturinn þarf að
Sjá næstu síðu