Tíminn - 21.04.1982, Blaðsíða 9

MiOvikudagur 21. aprll 1982
9
„ískyggilegastaf öllu tel ég þó
það sem e.t.v. mætti nefna
„greindarf lótta". En ég álít að
undanfarna áratugi hafi
landsbyggðin í ríkum mæli
tapað best gefna og atorku-
samasta fólkinu á höfuðborg-
arsvæðið"
sendan er sögð sú, að með þvi
einu sé lýðræðishugsjóninni full-
nægt.
Ég tel það á hinn bóginn geta
orðið afdrifarikt ef höfuðborgar
svæðinu verður fengin i hendur öll
stjórn landsins. íslenskir vald-
hafar eru nú þegar flestir á höfuð-
borgarsvæðinu og verða æ fleiri
ef fyrirhuguð kjördæmabreyting
verður að veruleika. Þar eru höf-
uðstöðvar embættismannakerfis-
ins, hagsmunasamtakanna,
stjórnmálaflokkanna, æðstu
menntastofnanirnar og heimili
mikils meirihluta alþingismann-
anna — þótt sumir þeirra sitji á
þingi fyrir landsbyggðina. Allt
hefur þetta stuðlað að afgerandi
forystu höfuðborgarsvæðisins á
flestum sviðum i stjórn landsins.
Aróðrinum fyrir kjördæmabreyt-
ingunni hefur eingöngu verið
haldið uppi af öðrum aðilanum,
þ.e. þéttbýlisbúum höfuðborgar-
svæðisins sem i engu hafa til
sparað að nýta i þeim tilgangi
fjölmiðla þjóðarinnar sem allir
eru þar staðsettir.
Forréttinda
stétt og
undirmálsfólk
Með þvi að búa höfuðborgarbú-
um sérstök forréttindi i lifskjör-
um, menntunarlega, félagslega,
efnahagslega og stöðulega finnst
mér stefnt dyggilega að þvi að
skipta þjóðinni i tvær megin fylk-
ingar, þ.e. nokkurskonar forrétt-
indastétt höfuðborgarsvæðisins
og undirmálsfólk landsbyggðar-
innar. Þetta tel ég leiða til slikrar
mismununar þegnanna og óheilla
fyrir þjóðina að ekki sé hægt að
láta kyrrt liggja.
— En fylgir það ekki einmitt
lýðræðinu að meirihlutinn ráði?
„Lýðræði getur verið á ýmsa
lund. I augum sumra er lýðræðið
þjóðskipulag sem tryggir að
stjórnendur styðjist við meiri-
grundvallað er á rétti meirihlut-
ans. Möguleikum meirihlutans til
að bera minnihlutann ofurliði eru
hér engin takmörk sett hvað
varðar flestar valdastofnanir
þjóðarinnar.
í bandarisku stjórnarskránni
er. aftur á móti kappkostað að
tryggja rétt minnihlutans gagn-
vart meirihlutanum. Svo ég vitni i
Ölaf Ragnar Grimsson, „Það er
skipulag lýðræðis sem i grund-
vallaratriðum er miðað við að
hindra að meirihluti geti kúgað
minnihlutann.” Til að samræma
hagsmuni fjölmennu og fámennu
fylkjanna var bandariska þinginu
skipt i tvær deildir, öldungadeild
þar sem öll fylkin eiga jafn
marga fulltrúa burt séð frá ibúa-
fjölda og fulltrúadeild þar sem
þingmannafjöldi fer eftir fólks-
fjölda.
Þess má og geta að höfuðborg
Bandarikjanna — Washington —
var mjög skammtaður kosninga-
réttur þar sem talið var að hún
hefði ella um of áhrif á stjórnvöld.
Fram um 1960 átti hún enga full-
trúa á þingi og enn i dag hefur hún
engan fulltrúa i öldungadeildinni.
Með þessu er ég þó ekki að leggja
til að höfuðborg okkar eigi ekki að
hafa fulltrúa á þingi, heldur vil ég
aðeins benda á að það er hvorki
sjálfsagt né réttlátt að ibúar höf-
uðborgarsvæðisins hafi jafnt at-
kvæðavægi og aðrir landsmenn.
Ekki sist þegar tillit er tekið til
þess að létt atkvæðavægi þeirra
miðað við fámennustu kjördæmin
stafaraf mismunandi lifskjörum,
höfuðborgarsvæðinu i hag, og
þeirri byggðaröskun sem það hef-
ur leitt af sér.
Lýðræðinu á
íslandi
mjög
ábótavant
Ég tel lýðræðinu á tslandi þvi
landsbyggðina hallað en áður og
þá ekki sist i atvinnu- og mennta-
málum. Sé markmiðið að jafna
lifskjör þegnanna, þá álit ég að
landsbyggðin verði að halda
valdahlutfalli sinu óskertu á Al-
þingi.
Hvað varðar breytingu á
stjórnarskránni tel ég i hæsta
máta ósanngjarnt að taka eitt
atriði hennar út af fyrir sig —
vægi atkvæða — en lita ekki á
aðra þætti, til tryggingar jöfnuð-
ar meðal þegnanna. Við breyt-
ingu stjórnarskrárinnar tel ég
fyrst og fremst eiga aö leggja á-
herslu á að taka upp lýðræðis-
skipulag sem byggir á þvi að tillit
sé tekið til minnihlutans og réttur
hans sé tryggður, svo ekki sé
hægt að setja lög og reglur sem
beinlinis þrengja kjör þeirra sem
slæma aðstöðu hafa til að vinna
að framgangi sins málstaðar.
Stór-Reykja-
vlkursvæðið
verði
aldrei
alls ráðandi
Þetta mætti m.a. gera á þann
hátt, að efri deild Alþingis verði
skipuð jafn mörgum fulltrúum úr
hverju kjördæmi t.d. tveim eðá
þrem. t neðri deild fari þing-
mannafjöldi eftir ibúafjölda þó
með þeim takmörkunum að eitt
landsvæði eins og Stór-Reykja-
vikursvæðið, verði þar aldrei alls
ráðandi.
Ég tel brýnt að landsbyggðin
haldi valdahlutfalli sinu óskertu á
Alþingi til þess að sá mikli árang-
ur sem náðst hefur til jöfnunar
aðstöðu og lifskjara landsmanna
á siðast liðnum áratug renni ekki
útisandinn. Haldið verði áfram á
sömu braut og að undanförnu ef
hluta kjósenda, vilji meirihlutans
jafngildi þá hinum forna guðlega
vilja konunga. I augum annarra
felur lýðræðishugsjónin i sér jafn-
rétti og réttlæti og þar af leiðandi
réttlátt efnahagsskipulag sem
tryggi öllum mannsæmandi lifs-
kjör.
Að hindra að
meirihlutinn
geti kúgað
minnihlutann
Islenska stjórnarskráin felur i
sér þá tegund lýðræðis sem
mjög ábótavant. Það er mann-
anna verk og hefur sina miklu
kosti en engu að siður sina miklu
ókosti og annmarka. I þvi sam-
bandi vil ég nefna að á sama tima
og lög eru sett til verndar frið-
helgi heimilisins og eignarréttin-
um geta meirihlutahópar með
lýðræðið á vörum til réttlætingar
ójafnaðarstefnu sinni, skammtað
sjálfum sér nánast öll þau forrétt-
indi sem þeim þóknast. Og sú
virðist ætlunin vera með væntan-
legri kjördæmabreytingu hér á
landi.
Ef valdhafar eflast enn á höfuð-
borgarsvæðinu tel ég að mismun-
andi hagsmunir og ólik viðhorf
leiði til þess að enn meira verði á
ætlunin er að byggja landið allt og
nýta auðlindir þess til sjávar og
sveita.
Það er trúa min að það góða at-
vinnuástand sem rikt hefur i
landinu okkar, ef miðað er við ná-
grannalöndin, sé árangur þeirrar
stjórnarstefnu sem upphófst fyrir
um áratug siðan. Byggöastefnan
hefur eflt atvinnulifið, aukið
framleiðslu og jafnað nokkuð lifs-
kjör milli landshluta, þótt enn
vanti þar töluvert á. Jafnframt
hefur byggðastefnan létt ýmsum
vanda af þéttbýlinu við Faxaflóa
sem fólksflóttinn utan af lands-
byggðinni hafði i för með sér.”
— HEI
landfári
Greinar-
korn um
kosninga
rétt
■ Fyrir nokkru siðan var gest-
ur á ferð frá Islandi, hér við
Eyrarsund. Boðaði hann á
sinn fund námsmenn i Kaup-
mannahöfn og Lundi þvi hann
hafði góðar fréttir þeim að
segja. Ekki fengu aðrir að vita
um þessa samkomu, þö vel
mætti hann vita að flestum
tslendingum er forvitni á að
sjá og heyra svofrægan mann,
nýkominn frá Islandsströnd-
um. Þó fór það svo að þetta
fréttist manna á milli, og einn
af oss sauösvörtum almúgan-
um, laumaðist i skjóli myrk-
urs inn á þessa samkomu. Það
kom i ljós að þessi sómamaður
hafði góðar fréttir að flytja
námsmönnum og læknum bú-
settum á Norðurlöndum. Það
höfðu verið gerðar breytingar
á kosningalögum á Islandi
þannig að nú skyldi vera auð-
veldara fyrirþessa fyrrnefndu
hópa fólks að nota sinn kosn-
ingarétt. Við sem ekki erum
svo lánsöm að tilheyra
þessum hópi óskum þessu
fólki til hamingju og teljum að
lögin séu spor I rétta átt. Þess-
ar breytingar eru þó svo ófull-
nægjandi og óréttlátar að
furðu gegnir, og minnir mann
helstá kosningalög, sem notuð
voru fyrir hundraö árum,
þegar kosningaréttur fór
eftir auði og metorðum. En
námsfólki og læknum er þetta
sarinarlega ekki of gott, en
Guð má vita hversvegna bara
læknum, þvf jafnvel aðrar
stéttir menntamanna eru bú-
settir á Norðurlöndum lengri
eða skemmri tima, til þess að
bæta þekkingu sína og læra
nýungar. Hvergi i þessum
nýju lögum er minnst á
stærsta hóp tslendinga sem
hefur hrakist frá föðurlandi
sinu, vegna húsnæðisleysis
eða atvinnuleysis, og verða
þær ástæður að skrifast á
syndalista islenskra stjórn-
valda, og þannig bein afleiðing
af úrræðaleysi og ódugnaði
o.s.frv.
Þegar þetta fólk stofnar
heimili i nýju landi, sem er
mjög kostnaðarsamt, missir
það, þegar i staö sin grund-
vallar mannréttindi, þ.e.a.s
kosningarétt og kjörgengi i
sinu ættarlandi. Þetta fólk
hlýtur sömu meðferð i islensk-
um lögum, sem stór-afbrota-
menn, og hefur mörgum okkar
þótt það þung hegning. Eða
eru islenskir stjómmálamenn
ef til vill hræddir við að þetta
fólk,myndi ekki kjósaþá aftur
ef það hefði kosningarétt i sinu
heimalandi. Sá ótti er ef til vill
ekki ástæðulaus. Islendingar
hafa alloft fengið sinar fyrir-
myndir frá frændþjóðum á
Norðurlöndum, i ýmsum
málum, sumt hefur reynst vel,
annað illa.
1 Sviþjóð þar sem þetta er
skrifað hafa allir sænskir
rikisborgarar kosningarétt i
sinu heimalandi, og breytir þá
engu hve lengi þeir hafa verið
búsettir erlendis, eða hvar
þeir búa. En f þessu máli eins
og i öllu ööm er hægt að finna
meðalveg. Allir Islendingar
sem flytja erlendis, ætla sér
einhverntima að flytja heim
aftur. Við höfum sterka þjóö-
erniskennd. Þaö sama gildir
um þá sem flytja til Norður-
landa.allirætla sérheim aftur
og flestir gera það lika, þegar
þeim hefur vaxið fiskur um
hrygg, jafnvel þó að rikis-
valdið i ættarlandinu hafi
ekkert gert til að létta þvi
heimferðina, i sambandi við
húsnaeðismál o.frv. Einnig i
þvi sambandi gætu íslensk
stjórnvöld lært af frænd-
þjóðum sínum. Það hlýtur
öllum aðvera ljóst, sem vilja
kynna sér þetta mál, að það
krefst tafarlaust leiðréttingar.
Og virðist sanngjarnt að fólk
sem flytur til Norðurlanda fái
að halda kosningarétti sinum
á Islandi i 4-5 ár, eftir það er
oftast teningum kastað.
Guðjón Högnason
Athugasemd
frá nokkrum
Seylhreppingum
■ Við mótmælum þeim full-
yrðingum Páls Péturssonar,
sem hér fara á eftir og lýsum
þvi yfir, að hvað okkur snertir
eru þær staðlausir stafir.
A Alþingi þann 31. mars s.l.
sagði Páll Pétursson for-
maður þingflokks Fram-
sóknarflokksins meðal
annars, að Blöndusamningum
hefði verið „böðlað áfram með
óeölilegum hætti, heimamenn
beittir miklum og óeðlilegum
þrýstingi, einstakir hrepps-
nefndarmenn hundeltir,
skuldugum bændum hótað og
leiguliðar hins opinbera
látnir vita hvern veg þeir ættu
að haga sér.”
Þar sem við undirritaðir
erum „leiguliðar hins opin-
bera” þykir okkur ástæða til
aö taka eftirfarandi fram:
Það er fjarri öllum sanni, að
opinberir aðilar eöa aðrir hafi
beitt þrýstingi, hótunum eða
öðrum óheiðarlegum
aðferöum i þá veru að vinna
okkur til fylgis við samninga
þá um Blönduvirkjun, sem
þegar hafa verið samþykktir
og undirritaðir af samninga-
nefndum hreppanna og hins
opinbera.
I þeim málum sem öðrum
höfum við farið eftir eigin
skoðunum og sannfæringu og
engan látið segja okkur fyrir
um „hvern veg viö ættum aö
haga okkur”.
Stefán Haraidsson,
Viðidal
Sigurður óskarsson,
Krossanesi
Jóhann Gunnlaugsson,
Vlöimýri
Jón Gissurarson
Viðimýrarseli
Hlifar Hjaltason,
Vlðiholti