Tíminn - 27.05.1982, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 27. mai 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjbri: Gisli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Sigurður Brynjólfs-
son. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson. Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Tim-
ans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir. Atli Magnússon. Bjarghild-
ur Stcfánsdóttir, Egill Helgason. Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir. Jónas
Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristín Leifsdóttir, Ragnar Örn Pétursson
(iþróttir). Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. utlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guóbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson. Guöjón Róbert Agústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Aug-
lýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu 7.00, en 9.00 um
helgar. Askriftargjald á mánuði: kr. 110.00, — Prentun: Blaðaprent hf.
Um skáld og
lífskjör
eftir Halldór Kristjánsson frá Kirkjubóli
Einstakur
ódrengskapur
■ Það er ótvirætí, að sigur Sjálfstæðisflokksins i
kosningunum á laugardaginn byggðist að veru-
legu leyti á þvi, að miklu frekar var litið á hann
sem bandalag en flokk. Hann var hvorki stjórn-
arflokkur eða stjórnarandstöðuflokkur, heldur
hvort tveggja. Þvi má að réttu lagi segja, að hann
hafi verið bandalag stjórnarsinna og stjórnar-
andstæðinga.
Sú spurning brennur nú að sjálfsögðu á margra
vörum, hvort þetta bandalag muni haldast eða
hvort sami kofningur og var fyrir kosningar hefj-
ist á ný.
Formaður Sjálfstæðisflokksins, Geir Hall-
grimsson, hefur nú þegar svarað þessari spurn-
ingu. Fyrsta verk hans eftir að kosningaúrslitin
voru kunn, var að bera fram kröfu um, að efnt
yrði tafarlaust til nýrra þingkosninga, þvi að
kosningaúrslitin sýndu, að stjórn Gunnars Thor-
oddsen nyti ekki trausts og henni bæri þvi að af-
sala sér umboði sinu.
Sennilega er erfitt að hugsa sér öllu minni
drengskap.
Fyrir kosningarnar er það auglýst kröftuglega
i málgögnum Sjálfstæðisflokksins, Morgunblað-
inu og Dagblaðinu & Visi, að Gunnar Thoroddsen
styðji frambjóðendur Sjálfstæðisflokksins ein-
dregið og hvetji kjósendur til að fylkja sér um þá.
Jafnf ramt er sá áróður kappkostaður, að enginn
ágreiningur sé lengur til i Sjálfstæðisflokknum.
Þetta var fyrir kosningarnar. Eftir kosningar
er komið annað hljóð i strokkinn.
Þá er Gunnari Thoroddsen siður en svo þakkað,
að liðveizla hans hefur átt verulegan þátt i sigri
ílokksins. Það er ekki minnzt einu orði á þennan
þátthans. Látum það vera. Hitt er verra og raun-
ar hreinn ódrengskapur að byggja þá kröfu á
kosningaúrslitunum, að Gunnar fari frá og efni til
þingkosninga.
Gunnar Thoroddsen hefur eðlilega svarað
þessu á þann veg að hafna þessari kröfu. Hann
hefur sýnt fram á, að stjórnarsinnar i Sjálfstæð-
isflokknum eigi ekki minni þátt i sigrinum en
stjórnarandstæðingar. Þess vegna geti úrslitin
ekki haft nein áhrif á það, hvort rikisstjórnin sit-
ur lengur eða skemur.
Jafnframt hefur Gunnar Thoroddsen lýst yfir
þvi sem stefnu sinni, að rikisstjórnin sitji út allt
kjörtimabilið.
Af yfirlýsingum þeirra Geirs Hallgrimssonar
og Gunnars Thoroddsen er ljóst, að sami klofn-
ingur rikir áfram i Sjálfstæðisflokknum og áður,
þótt nokkurt vopnahlé yrði meðan kosningabar-
áttan stóð yfir. Og raunar má segja, að klofning-
urinn sé nú orðinn meiri en áður.
Af hálfu Geirsarmsins á nú bersýnilega að nota
öll vopn til að hrekja Gunnar frá völdum. Það á
meira að segja að ganga svo langt að rangtúlka
kosningaúrslitin og byggja á þeirri rangtúlkun
kröfu um valdaafsal Gunnars. Þannig er honum
launuð liðveizlan, sem tryggði flokknum sigur.
Er hægt að hugsa sér meiri ódrengskap?
Þ.Þ.
■ í Timanum 7. mai er grein eftir
Heimi Má. Þar er mikið um fullyrð-
ingar sem bera því vitni, að höfund-
ur telur sig vita full skil á málum.
Það er ætlun min, að taka nokkrar
þessar fullyrðingar til athugunar.
Lifandi skáld hafa
verið vel metin.
Heimir segir um forfeður vora að
þeir vildu ekkert „með lifandi skáld
hafa aðeins dauð, sem helst höfðu
drepist úr hungri og ekki skaðaði að
þau hefðu verið beitt svolitlu harð-
ræði.”
Um hvaða skáld og hvaða öld er
maðurinn að tala?
Jón Arason var biskup og höfð-
ingi svo voldugur og auðugur að þar
þoldi hann samanburð við hvern sem
var.
Stefán Ólafsson var prestur f einu
af betri brauðum landsins, vel met-
inn embættismaður og vissulega í
röð hinna betur launuðu.
Hallgrímur Pétursson hlaut gott
embætti áður en lauk og efnaðist á
efri árum.
Jónas Hallgrímsson fékk laun úr
ríkissjóði til að vinna að hugðar-
efnum sínum, rannsókn íslenskrar
náttúru. Landar hans réðu hann til
að skrifa íslandslýsingu fyrir kaup.
Hann var umkringdur vinum, sem
mátu hann og dáðu umfram aðra
menn.
Bjarni Thorarensen og Steingrím-
ur Thorsteinsson skipuðu embætti af
virðulegasta tagi.
Allt eru þetta staðreyndir. Því
spyr ég: Hvenær var það, sem þjóðin
vildi ekkert með lifandi skáld hafa?
Um hvað er Heimir Már að tala?
Og um hvaða harðræði var hann
að hugsa?
Fleiri umdeildir
en skáldin.
Annað mál er það, að menn eru
oft umdeildir. Skáld fylgja mismun-
andi tísku og eru stundum bundin af
henni og tala því stundum af tak-
markaðri víðsýni hvert um annað.
En það eru fleiri umdeildir en skáld.
Stjórnmálamenn eru það t.d. lika.
Jón Sigurðsson var umdeildur á sinni
tið og ekki studdu allir stefnu hans
í sjálfstæðismálinu.
Meðferðin á Laxness
Heimir Már segir: „Það er við hæfi
að rifja upp hvernig landinn fór með
nóbelskáldið okkar áður en hann
fékk verðlaunin og draga siðan
einhvem lærdóm af þvi.”
Hvaða meðferð skyldi hann eiga
við? Varla á hann við styrki af
opinberu fé.
Auðvitað voru menn misjafnlega
hrifnir af skáldskap Laxness og
sumum dægurhugmyndum sem
hann varpaði fram i hvatskeytilegum
blaðagreinum var auðvitað mót-
mælt. Það er ekki annað en heyrir
til frjálsrar umræðu.
En öll opinber umræða um skáld-
skap Laxness staðfestir að mönnum
varð snemma ljóst að þar var fágætur
snillingur. Það vissu og viðurkenndu
menn, eins og Jónas frá Hriflu,
þegar hann skrifaði Fólk í tötrum og
Amór Sigurjónsson þegar hann
skrifaði ritdóminn um Sjálfstætt fólk
i Samtíðina. Þeir sem lesa Sjálfstætt
fólk hafa enn í dag og alla tima gott
af að vita það að höfundur þess hélt
því fram að landbúnaður á íslandi
væri aðeins „sport fyrir idióta“.
Það var sitthvað umdeilanlegt í
þessum fræðum.
Að þræla undir
næstu kynslóðir.
Heimir Már segir að nútímaskáld
sjái ekki nokkurn tilgang í þvi að
vera að þræla undir næstu kynslóðir
og bera ekkert úr býtum sjálfir.
Um hvað er hann þá að tala? Ég
hélt að við værum búin að binda
næstu kynslóð ærinn skuldabagga
til þess að við sjálf hefðum rafmagn,
slétta vegi og svoleiðis munað.
1 öðru lagi var ég að vona að unga
fólkið núna væri farið að átta sig á
því að græðgi auðugra þjóða stefnir
að sjálfsmorði alls mannkyns. Þvi
þyrfti að vemda náttúruna. Þvi þarf
að hugsa fram i tímann. Okkur
dreymir t.d.sum um nytjaskóga og
við vitum að íslensk náttúmskilyrði
leyfa það. Við vitum að þjóðir sem
lifa að verulegu leyti af skógum
sínum eins og Norðmenn, Svíar og
Finnar gæta þess vel að gróðursett
séu ekki færri tré en höggvin em. Þó
þarf að biða 80-100 ár þar til plantan
sem gróðursett er verður höggvin og
kemst i verð. Heimir Már sér engan
tilgang i að þræla þannig undir næstu
kynslóðir. Með hans hugarfari væri
skógurinn bara höggvinn og ekkert
gróðursett.
Aumingja Heimir Már.
Löggjöf okkar
Islendinga
Um löggjafarsamkomu okkar seg-
ir Heimir Már:
„Frá upphafi hafa setið á Alþingi
menn, sem hafa svikið velflest sín
loforð til alþýðunnar, en staðið við
þess fleiri til borgara og auðstéttar
þessa landr. Þeir... bjóða öðmm
löndum að mergsjúga alþýðu íslands
°g þiggja örugglega dágóðan skild-
ing fyrir.“
Margt er ástæða til að laga í þessu
landi, en hver eru þessi loforð sem
hafa verið svikin? Eg held að það sé
gapalegt af piltinum að lýsa alþingis-
menn fyrr og síðar æmlausa svikara.
Við liöfum lög um almannatrygging-
ar, skólakerfi, námslán, atvinnu-
ieysistryggingar o.s.frv., og þau lög
eru haldin.
Að Alþingi láti „önnur lönd
mergsjúga alþýðu fslands“ sé ég ekki
hvernig yrði rökstutt nema þá með
rafmagnsverðinu fyrir álverið. Þar
var vissulega illa samið en ástæðu-
laust held ég að drótta því að þeim
alþingismönnum sem á sinni tíð
samþykktu þann samning að þeir
hafi verið keyptir til þess. Hér fara
Landflótti í Ijósi
tveggja kvæða
eftir Hauk Harðarson frá Svartárkoti
■ Þann 29. april sl. birti ég smá-
grein í Tímanum undir þessari
yfirskrift. Grein mín varð tilefni til
athugasemda Heimis nokkurs Más í
þessu sama blaði, sem hann birti 7.
þ.m. undiryfirskriftinni „Um saman-
burð á tveimur ljóðum.”
Eftir nokkra umhugsun þykir mér
rétt að taka upp nokkra punkta úr
athugasemdum Heimis og útlista
nánar til þess að fyrirbyggja hugsan-
legan misskilning.
1. Heimi Má finnst, að með þvi að
nafngreina aðeins eldra skáldið
hafi ég mismunað skáldunum og
sýni það fyrir hvorum ég beri
meiri virðingu, enda hafi dauð
skáld löngum verið hærra metin
(á íslandi?) en lifandi.
— í grein minni var ég ekki að
bera saman skáldskap sem slíkan
heldur mismunandi lifsviðhorf.
Til frekari áréttingar sleppti ég
viljandi nafni unga skáldsins,
kvæði hans notaði ég sem sam-
nefnara fyrir hugsunarhátt, sem
ég tel varhugaverðan og varaði
við. Hefði ég verið að bera saman
skáldskap út frá mati á haganlegri
uppröðun orða hefði unga skáld-
ið trúlega haft vinninginn, enda
kvæði hans liðlega ort.
2. Heimir Már telur, að ef skáld
spegli þjóðarsálina sé ekki að
undra þótt i verkum þeirra birtist
bölsýni yfir örlögum sinum. Skýr-
ingarinnar sé að leita i vondri
stjórn vondra þingmanna, sem
sviki öll sin loforð og bjóði
öðrum löndum að mergsjúga
ísland fyrir sultarlaun.
— Ég er þess fullviss að íslending-
ar 18. aldar bjuggu ekki við ytri
aðstæður, sem gáfu tilefni til
meiri bjartsýni, en islensk æska i
dag. Þjóðin bjó við erlenda
áþján, sem hélt henni i fjötrum
efnislegrar fátæktar. Samt varð
andinn ekki fátækur. Að visu var
ekki búið að finna upp gereyðing-
arvopn nútímans, sem svo margir
bölsýnismenn samtimans nota
sem skálkaskjól til að afsaka
lifsflóttann, sem unga skáldið
boðaði. Raunar held ég, að ótti
almennings fyrr á öldum við hið
yfirskilvitlega eða óþekkta, svo
sem drauga afturgöngur og úti-
legumenn hafi á þeim tima verið
álíka ógnun og atómvopn i dag.
3 Loks finnur Helgi Már samlíkingu
með grein minni og alþekktri
yfirskrift i útrýmingarbúðum nas-
ista á fimmta áratugnum „vinnan
gerir þig sælan” og telur það
kaldhæðni, að vera að þræla undir
komandi kynslóðir en bera ekkert
úr býtum sjálfur (leturbreyting
min). — Þótt nasistum hafi verið
kennt margt leyfi ég mér að
fullyrða, að þeir fundu ekki upp
gildi vinnunnar. Frá örófi alda
hefur vinnan verið undirstaða
hvers þjóðfélags, hvort sem litið
er á efnislega eða andlega auð-
legð. Andlegur auður nær ekki að
þróast , fyrr en þjóðimar hafa til