Tíminn - 02.06.1982, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 2. jiini 1982

„Svo nokkuð almennt við-
kvæði er að breyta þurfi
skólakerfinu, jafnvel gjör.
breyta því - en helst er að
skilja að það sé þegar svo
flókið að standi í, jafnvel þess
færustu fræðingum að skera úr
því hverju ætti að breyta“
Þá var algengt að fullgreind börn
væru orðin læs sex ára gömul og færu
svo úr því að lesa fyrir fólkið á
kvöldvökunni, upp yfir kamba-og
rokkaþyt. Einhver fullorðinn fylgd-
ist þá með þvi, að rétt væri lesið og
leiðbeindi um greinarmerki og radd-
beitingu, - því að þá voru ekki aðrir
taldir læsir en þeir, sem skilmerki-
lega gátu lesið upphátt. Verður því
varla haldið fram með rökum, að
seinni tima lestrarkennsla hafi orðið
happadrýgri, lestraræfingin á kvöld-
in varð mörgu barninu drjúg til
fræðslu. Þá kynntust þau bæði
réttritun málsins og orðaforða
valinna bóka, - auk samræðna sem
fram fóru á eftir um efni þess, sem
lesið var. Þetta var traust undirstaða.
Sé athugaður hinn stutti tími, sem
hægt var að verja til farkennslunnar
á þeim tíma, sem hún gilti, hlýtur
að vekja furðu, hversu happadrjúg
hún varð, - borin saman við lang-
skyldu nútíðar: hygg ég víst, að
tvennt hafi vegið þar þyngst: Annað
það, - að ekki meira námi en þar
fékkst, tóku flest börn feginsamlega
- sem annars gátu nokkuð lært, - en
hitt, að hjá farkennara voru aldrei
fleiri böm í einu, en svo, að hann
gat sinnt hverju þeirra nokkuð sem
einstaklingum, - en því mun örðugt
að koma við í fjölda-skóla, að fullu
gagni. Þar sem ég þekki til far-
kennslu var tala barna þar í einu,
sem oftast á bilinu frá 8-12, sem er
mjög hófleg tala og heppileg til
árangurs, einu sinni Ienti ég i þorps-
skóla um fimm mánaða tíma - og
veit ekki sannara, en að ég græddi
síst meira á þeim tíma, en á fúnm
vikum hjá farkennara, - án þess að
hvarfli að mér að hæfni þeirra
kennara væri minni en farkennarans,
nema síður sé. Skyldu ekki fáir,
-sem annars þora að viðurkenna
sannleikann, -treysta sér að neita
því, að námsleiðinn hafi verið fylgi-
fé löngu skólaskyldunnar, - og drag-
bitur i skólastarfi? Sem sagt, trúi ég
því að böm hafi verið betur búin
undir nám á meðan heimilin gátu
lagt gmnninn að þvi, en síðar varð.
En með grunnskólalögunum var
greinilega amast við því að börnun-
um væri kennt að lesa heima, - þó
ekki væri það í samræmi við „sam-
starf við heimilin", sem getið er í lög-
unum, en þá var minnkandi geta
heimilanna til að sinna börnunum,
- svo að ekki varð það að ágreinings-
efni.
Þegar svo var hafist handa um
framkvæmd laganna, virðist höfund-
um þeirra hafa verið orðið all-brátt
að .fara að reyna nýjungarnar,
nýjungagirni þykir nauðsynleg til
framfara, - en margt bendir til þess,
að hún þurfi að vera í nokkru hófi,
- eins og flest sem máli skiptir í lifi
okkar. En þeir ætluðu ekki að
byggja úr neinum fauskum,- nýtt
skyldi það allt vera, - þó ekki væru
tími til að reynslan hefði fengið að
sanna ágæti þess. „Að fortíð skal
hyggja ef frumlegt skal byggja“,
sagði skáldmæringur okkar, Einar
Ben.,- og hann bætti við: „Án
fræðslu þess liðna sést ei hvað er
nýtt“. Hefðu þeir athugað aðeins
betur heilræði hins spaka manns, er
hugsanlegt að þeir hefðu komist hjá
einhverjum þeim vanköntum lag-
anna, sem valda þeim nú þeirri
hugsanaþoku, að þó þeir sjái að
„eitthvað mikið er að, - verða þeir
að láta sér nægja að spyrja: „Hvað
er að?“ Virðist þeim því ekki
vanþörf á að leggja heilana enn i
bleyti, þó sagt sé að hver sé sinum
hnútum kunnugastur, - svo von ætti
að vera um úrlausn, ef þeir vilja
hugsa dýpra.
Vel veit ég, að böm eru nú látin
fást við margt fleira, snemma á
skólaárum sínum, en áður var,- en
kynni það ekki að vera vafasamur
ávinningur, -t.d. að láta þau grauta
í fleiri framandi tungum, áður en
þau hafa öðlast teljandi fæmi í sínu
eigin móðurmáli? Varla verður það
til þess að bæta tilfinnanlega orða-
fátækt þeirra né réttritun, - en í
hvorutveggja þessu fengu böm tölu-
verða þekkingu áður, i heimanámi
sinu.
Sem kunnugt er gengu konur
lengi í fellinga pilsum, viðum og
skósíðum, sem lengi breyttust lítið,
- því fátækt þjóðarinnar leiddi til
vanafestu: en á vorri öld fór víða að
hrikta í fornri hefð, - svo þá byrja
pilsin að styttast, svo þegar dregur
fram um 1930, standa þau ekki
lengur undir nafni, - enda var þá
skammt til þess að konur færu að
ganga i buxum, - sem betur þóttu
hæfa breyttum tíma, - og flestir hafa
nú sætt sig við. Er nokkur fjarstæða
að líkja „gmnnskólalögunum" við
eitthvað vansniðna pilsdræsu, hólk-
viða og dragsiða, - sem þjóðinni
hefir aldrei lærst að hreyfa sig
eðlilega í? Fljótt var sett við það
svunta, sem „landspróf“ nefndist, -
en þótti meingölluð, svo að hún var
lögð niður. Ekki þótti þó hæfa að
pilsið væri lengi svuntulaust, svo
efnað var i aðra, - sem líklega hefir
verið fleirfölduð, - því fullgjörð
nefndist hún „samræmd próf“, en
orðin er vaxandi óánægja með hana,
svo horfur eru á, að hún verði
afhrópuð lika. En, - skyldum við þá
ekki mega vænta þess af skólaspek-
ingum okkar, að þeir reyni að sniða
buxur úr pils-dræsunni, - sem lik-
lega hefir verið úr góðu efni, - þó
eitthvað færi úrskeiðis með „hönn-
unina“?,konurnar hafa þegar sann-
að, að buxur henta betur nútima-
fólki, - löngu fyrr en þær fóru að
ganga i „rauðum sokkum". Væri
ekki full þörf á að einhver spakur
maður og hálærður legðist undir feld
til þess að hugsa málið öllu dýpra,
verður því varla trúað fyrr en að
þrautreyndu, að ekki finnist í röðum
hinna glæstu skólamanna vorra ein-
hver Þorgeir , - svo hugrakkur að
þora að komast að réttri niðurstöðu
út frá þeim forsendum, sem fyrir
liggja, - i stað þess að láta sér nægja
að spyrja og andvarpa. Hjálpi til
þess hollvættir íslands, - í Herrans
nafni og heilbrigðrar skynsemi;
Lifið heil;
Hvammi á Húsavík,
14. april, 1982
Upp úr því er svo tekin upp
almennur bæjarskóli fyrir böm og
unglinga.
Skólaskylda frá 7 ára aldri kom á
1934 eða tveimur árum á undan
fræðslulögunum ’36. Unglingaskóla-
hald var frá 1911 og kvöldskóli og
hélst að mestu til 1946.
Með fræðslulögunum 46 hófst
reglulegt gagnfræðanám 1 og 2
bekkur síðan kom 3 og 4 bekkur
1970. Iðnnám hefur verið reglulegt
frá 1952.
Nú fer skólahald á Seyðisfirði
fram á 5 stöðum í bænum. Nemenda-
fjöldi í vetur eru 222 og fastráðnir
kennarar eru 13 og stundakennarar
6.
Skólastjórar frá upphafi skóla-
halds eru:
Guðmundur Guðmundss 1881-1883
Hannes L. Þorsteinss. 1883-1884
Lárus Tómasson 1884-1904
Helgi Valtýrsson 1904-1906
Halldóra Matthiasdóttir 1906-1907
Halldór Jónsson 1907-1911
Karl Finnbogason 1911-1945
Steinn Stefánsson 1945-1975
Þorvaldur Jóhannsson 1975.
Á þessu ári er áætlað að út komi
Skólasaga Seyðisfjarðar sem Steinn
Stefánsson fyrrv. skólastjóri hefur
tekið saman. Þá mun i sumar hefjast
framkvæmdir að nýju skólahúsi sem
áætlað er að verði fullbúið að sex
árum liðnum.
Núverandi formaður skólanefnd-
ar er Þórdis Bergsdóttir.
eftir helgina

iSSbs***
':*••***

ÞORSK-
HAUSARN-
IR í EIN-
ARSHÖFN
■ Hvitasunnan var með hefð-
bundnu sniði á Suðurláglendinu.
Eitt prósent ungmenna var edrú
í Húsafellsskógi, og verður
naumast nxr farið núllinu í þeim
efnum fremur en öðrum á Is-
landi í dag. Það rigndi yfir striga-
græn túnin, og skreiðin á hjöll-
unum við Einarshöfn var enn
þung á sér, nema þorskhausam-
ir, er störðu forviða á regnið og
veðuriagið. Hafa liklega búist
við meiri þerri þama en á hafs-
botni vestur á Hraunum.
Útvarpið sagði lika að það
hefði snjóað viða um land, og
Oddsskarð varð ófært. Fimmtán
sentimetra jafnfallinn snjór var
niður í byggð á Neskaupstað,
sem á að vera rauður.
Já, það er ekki veðursældinni
fyrir að fara nú um sauðburðinn
og menn, sem setja niður kartöfl-
ur, una landi sinu illa. Eru þegar
orðnir hálfum mánuði á eftir
áætlun, miðað við venjulega tíð,
en í fyrra náðu menn ekki upp
kartöflum i Eyjafirði nema með
dínamiti, þvi uppskeran fraus
föst við landið og varð engu
haggað.
Svona einkennilegt land er
ísland. Tómar sveiflur og ekkert
er í rauninni stabilt annað en
verkföllin og verðbólgan.
Með sama hætti og ölvun er
reiknuð í Húsafellsskógi
af fréttastofu útvarpsins, mátti
segja að ekki hefði verið þurr
þráður á fjallkonunni, nema sem
svaraði svona einu prósenti. Það
er að segja á hvítasunnudag, og
þá á Suðvesturlandi. Sólin brosti
þá eins og veik manneskja sem
sér eitthvað himneskt í rúm-
fatnaðinum sinum og dularfullar
gufur stigu upp úr votu landinu.
Það nefna menn lágþokubakka
á vísindamáli og þá verður allt
mjög dularfullt. Fjaran, móarn-
ir, dælurnar, húsin og skreiðin.
Allt verður dularfullt, að ekki sé
nú talað um manneskjurnar sem
skjótast milli húsa og skepnurn-
ar, sem híma í haganum.
Já, útlitið er lágþokubakka-
legt á fslandi um þessar mundir
og ekkert dæmi gengur í raun og
veru lengur upp. Að visu eru
hjúkrunarfræðingar komnir í
réttan Iaunaflokk, líka læknar
og sjúkraliðar, og bráðum kemst
skreiðin á Einarshafnarhjöllun-
um í sinn flokk lika, og kemst í
siglingu til Nigeríu, þegar þar að
kemur. Samt er það ekki víst.
Ekki vist að hún þomi í svona
vætusamri tíð, og svo er það hitt,
að villumenn Nigeriu eru svo ein-1
kennilega sinnaðir, að þeir
kaupa ekki nema þeir hafi pen-
inga. Þeir eru þvi eins og svart
og hvítt miðað við íslendinga,
sem i raun og veru kaupa aldrei
neitt, nema þegar engir peningar
eru til, svo fjarstæðukennt sem
það kann að hljóma. Og það fór
draugalegur hringlandi um þorsk-1
hausana á hjöllunum í kvöldkul-
inu.Þeir voru saumaðir i vél - í
kippur -og þrátt fyrir fremur |
þreytulegan svip af vertiðarfiski
að vera, er nú svo komið að hold
þeirra er orðið verðmeira í
útlöndum en lambalæri af fyrsta
flokks dilkakjöti. Reyndar
munar krónu á kilói á útflutn-
ingsverðinu núna, en ef beinin
eru ekki reiknuð með, er útkom-
an sú, þorskhaus er i réttum
flokki eins og fólk, sem gengið
hefur út af spftala - er orðinn
verðmeiri en sjálf sauðkindin,
sem þó hefur verið heilögust
allra gripa íslendinga frá því að
hún gekk á land, ásamt hrossum
og nautpeningi upp úr skipi
landnámsmannsins. Já, og hefur
eiginlega allar þessar aldir i
rauninni verið hinn eini sanni
landnemi, því hún ein hefur étið
þetta land upp til agna, ef á
annað borð er unnt að borða
lönd.
Skýin á Hellisheiðinni voru
drungaleg og fjöllin höfðu aftur
gránað i vöngum. Hinir visinda-
legu lágþokubakkar voru um allt
og regnið helltist úr sorgmædd-
um himninum.
í raun og veru er ísland vont
land, nema til að horfa á það og
elska það, einkum ef maður er í
réttum launaflokki. Eina landið
i heiminum, sem á alfarið meira
undir þorskhausum, en öllum
gáfnaljósuin landsins, lærðum
og leikum. Þvi nú er málum
nefnilega svo komið, að þorsk-
hausamir í Einarshöfn og í
öðrum hjöllum þessa lands, ráða
öllu um vorn hag, ásamt þeim
sérkennilegu villumönnum í Ni-
geriu, sem hafa það fyrir sið að
kaupa ekki, nema þeir hafi
peninga.
Jónas Gudmundsson,
rithöfundur, skrifar