Tíminn - 30.07.1982, Qupperneq 8

8
FÖSTUDAGUR 30. JÚLÍ 1982
Útgefandl: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigur&sson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrelðsiustjóri: Slgurður Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: >
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Kristinn Hallgrimsson. Umsjónarmaður Helgar-
Timans: lllugi Jökulsson. Bla&amenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Fri&rlk Indrl&ason, Hel&ur Helgadóttir.lngólfur Hannes-
son (iþróttir), Jónas Gu&mundsson, Kristin Leifsdóttir, Slgurjón Valdimarsson,
Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Útlitstelknun: Gunnar Traustl Guðbjörnsson.
Ljósmyndir: Gu&jón Einarsson, Gu&jón Róbert Ágústsson, Elln Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosl Krlstjánsson,
Krlstln Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorsteinsdóttir.
Rltstjórn, skrlfstofur og auglýsingar: Si&umúla 15, Reykjavik. Slmi: 86300.
Auglýsingaslmi: 18300. Kvöldslmar: 86387 og 86392.
Ver& I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánu&i: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Tlmans. Prentun: Bla&aprent hf.
I ...
Áróðurinn gegn
sjávamtveginum
■ Þaö er staðreynd, að síðasta áratuginn hefur orðið
meiri efnahagsbreyting á íslandi en áður er dæmi um.
Hagskýrslur sýna, að kaupmáttur verkamannalauna
hefur aukizt um rúman þriðjung á þessum tíma, meðan
lítil kaupmáttaraukning hefur orðið í mörgum öðrum
löndum.
Kaupstaðir og kauptún hafa tekið slíkri breytingu, að
þessir staðir mega margir hverjir teljast óþekkjanlegir
miðað við það, sem áður var. Svo miklar hafa framfarirnar
orðið þar.
Það væri ekki óeðlilegt, að menn veltu því fyrir sér,
hvaðan hafa komið þau auðæfi, sem hafa gert mþgulegar
hinar miklu framfarir og auknu velmegun á íslandi á
síðasta áratugnum.
Svarið er augljóst og einfalt. Að langmestu leyti hafa
þessi auðæfi komið frá sjávarútveginum. Sigur íslendinga
í landhelgisbaráttunni og stórfelld efling fiskiskipastólsins
og fiskiðjuveranna hafa lagt grundvöllinn að hinum miklu
framförum og bættu lífskjörum á undangengnum árum.
Þessum staðreyndum vilja menn gleyma nú, þegar á
móti blæs hjá sjávarútveginum, eins og raunar öllum
atvinnuvegum hér og annars staðar, en staða sjávarútvegs-
ins er að því leyti lakari í bili, að til sögunnar hefur komið
mikill aflabrestur.
Nú rísa upp sjálfskipaðir spekingar á ýmsum
götuhornum og hrópa af lífs og sálarkröftum: Það hefur
átt sér stað alltof mikil fjárfesting í sjávarútveginum,
fiskiskipastóllinn er orðinn alltof stór og fiskiðjuverin
einnig. Það hefði átt að beina peningunum, sem fóru í
sjávarútveginn, eitthvað annað.
En hvert þá? Hvaða atvinnuvegur er arðvænlegri á
Islandi en sjávarútvegurinn? Hvaða atvinnuvegur er
frekar undirstaða þess, að lífvænlegt er á íslandi? Hvaða
atvinnuvegur tryggir frekar tilveru flestra kaupstaða og
kauptúna?
Enn má spyrja: Ber stóriðjan, sem ýmsir eru að
lofsyngja, sig betur en sjávarútvegurinn um þessar
mundir? Hvað sýna reikningar álbræðslunnar og
j árnblendiverksmiðj unnar?
Og enn má spyrja: Er það aðeins á sviði sjávarútvegsins,
sem fjárfesting hefur ef til vill orðið meiri á vissum sviðum
en góðu hófi gegndi? Hvernig er með verzlunarhúsnæði?
Hefur það ekki verið byggt úr hófi fram? Hvernig er með
vissar iðnaðargreinar, þar sem fyrirtækin geta framleitt
margfalt meira en hægt er að selja? Hvernig er það með
innflutning bíla og ýmissa vinnuvéla? Hefur þar verið stillt
Þessum spurningum mættu menn gjarna velta fyrir sér,
en þó einkum spekingarnir, sem sjá hvergi of mikla
fjárfestingu nema í sjávarútveginum.
Vitanlega má halda því fram, að fiskiskipastóllinn sé of
stór, þegar miðað er við ríkjandi aðstæður, eftir að.
loðnuveiðarnar brugðust og aflabrestur varð á þorskveið-
um. Menn verða hins vegar að hafa í huga, að loðnuveiðar
munu hefjast að nýju, þorskveiðar verða aftur með
eðlilegum hætti og sennilega aukast með auknum
friðunaraðgerðum og síðast, en ekki sízt, að vannýttir og
ónýttir eru stórir fiskstofnar innan 200 mílna markanna
og sem aðrar þjóðir munu krefjast að fá að veiða, ef
íslendingar gera það ekki sjálfir.
Þjóðin má ekki láta þann áróður, sem nú er rekinn gegn
sjávarútveginum, villa sér sýn. Ef hún ætlar að búa vel í
landinu, verður hún að láta stjórnast af þeirri staðreynd,
að hann er frá náttúrunnar hendi mikilvægasti og
arðvænlegasti atvinnuvegur íslands.
Þ.Þ.
á vettvangi dagsins
SELAFAR
— eftir Bergsvein Skúlason
■ Mikið er nú rætt og ritað um
selinn við strendur landsins. Það er
að vísu engin ný bóla. Hann hefur
löngum verið bitbein margra manna.
En nú er lengra gengið af óvinum
selsins, en áður hefur þekkst. Nokkrir
menn hafa tekið saman ráð sín og
heitið verðlaunum fyrir að drepa
kobba. Það ku vera hin svo nefnda
Hringormanefnd.
Nú vita margir, að selurinn er
friðaður að vissu marki á stórum
svæðum við landið, þar sem bændur
eiga lagnir og látur fyrir landi sinu.
Mér er spurn: - Getur Pétur eða
Páll heitið verðlaunum hverjum sem
er fyrir að drepa dýr sem þannig er
friðað, og þótt það væri alls ófriðlýst?
Spyr sá sem ekki veit. Gott væri að
fá skýr svör við því frá ábyrgum
mönnum sem betur vita, alveg án
tillits til þess hverjar fæðutegundir
þess eru.
Sagt er að selnum fjölgi nú ört við
landið. Kjötið af honum sé ekki leng-
ur mannamatur og skinnin verðlítil
verslunarvara. Menn leggi sig því
minna eftir selveiðum en áður. Óhófleg
fjölgun hans sé þvf vís.
Selnum er borið á brýn, að hann éti
óhemju ósköp af fiskmeti. Ekki mun
það fjarri sanni, a.m.k. um sumar
tegundir hans. Fæðu þörf hans er nú
mæld í „togaraförmum". Togarafarmur
er vísast nýleg viðmiðun þegar eitt og
annað er mælt og vegið hér á
landi. Kann ég lítil skil á þeirri
mælieiningu, og læt hana liggja á milli
hluta.
En ekki er nóg aðgert af selsins
hálfu með því, að hann hámi í sig svo
og svo marga togarafarma af fiski,
heldur á hann að unga út svo og svo
mörgum „förmum“ af hringormum í
fiskistofnana við landið að ekki sé við
það unandi. Kosti það fátæka fram-
leiðendur fiskafurða ærið fé að hreinsa
fiskinn af þeim óþverra, áður en hann
er fluttur úr landi. Sök selsins er því ærin
ef sönnuð væri. En að sumra dómi mun
eitthvað skorta á, að selgreyið sé eini
sökudólgurinn í þeim efnum. Fleiri
dýrategundir kunni að koma þar við
sögu. Og á meðan svo er, og enginn veit
með sannindum um tölu sela við landið-
hvorki fyrr né síðar - er allt þetta tal
um „fækkun" hans bull út í bláinn.
Þessi herferð gegn selnum minnir
mig á aðra herferð sem einhvern tíma
var orðuð - en aldrei farin. Hún var
hugsuð gegn fuglinum í björgum
landsins.
Þá höfu spakir menn einhver veður
af því, að minna væri sótt eftir eggjum
og fugli í björgin en áður hafði verið.
Sú hætta væri því fyrir hendi, að
bjargfuglinum fjölgaði svo mikið að
fiskakyndinni við landið stafaði stór
hætta af. Fuglinn æti hrogn og ftskaseiði
í milljónatali - þá voru togarafarmar
ekki komnir til sögunnar viðmiðun - svo
líklega borgaði sig ekki að ýta fleytu á
flot til fiskveiða hér við land framar,
yrðu björgin ekki hreinsuð af sinni
óværð. Þetta voru svipuð rök og nú eru
færð fram gegn selnum. - En ekki er
alltaf óskabyr. Nú segja mér menn sem
kunnugastir eru fuglabjörgunum, að
ekki verði séð með berum augum
alþýðumannsins að fuglinum í björgun-
um fjölgi að mun síðan hætt var að síga
í þau eftir eggjum og fugli. Hvað veldur?
Ætli að útkoman yrði ekki eitthvað
svipuð með selinn, þótt lítið eitt væri
linað á selveiðinni í bili, meðan
skinnið af honum er verðlítið, og blátt
bann yrði lagt við hinu siðlausa
seladrápi sem viðgengist hefur í sumar.
Verður ekki næsta afrek einhverrar
„hringormanefndar," eða annarra álíka
vitringa, að hefja herför gegn æðarfugl-
inum. Það vita margir, að hann nærist að
einhverju leyti á skelfiski, t.d. kræklingi.
Nú eru skelfiskveiðar stundaðar hér við
landið. Kræklingurinn kann að verða
dýrmæt útflutningsvara innan tíðar, ef
hann er það ekki þegar. Æðardúnninn
getur fallið í verði án fyrirvara. Verður
þá ekki tímabært að „fækka“ æðarfuglin-
um? Kjöt af honum er sagt að sé betra en
af nokkrum alifugli. Kalkún kvað
vera sem visið lauf í munni sælkera,
borið saman við æðarfuglakjöt á
vissum árstfma.
Náttúruverndarmenn hafa tekið all-
myndarlega á móti seladrápinu, en
ekki er ég viss um að öll rök þeirra
séu pottþétt. Öfgar kunna að vera
þama á báða bóga eins og verða vill
Þeir hafa réttilega bent á, sem þegar
er komið á daginn, að selir án kjálka
- jafnvel hauslausir - rækju á fjörur,
möðkuðu þar og yrðu að ógeðslegum
hræjum. Þannig gætu þeir orðið þeim
fuglum að fjörtjóni, sem þeir hafa
velþóknun á. Einkum munu náttúru-
verndarmenn bera örninn fyrir brjósti.
Honum kynni að stafa hætta af
selspikinu. En er það ekki ástæðulaus
ótti? Verður ekki spikið að vera í
fljótandi ástandi, til þess að það setjist í
fiður fugla og valdi þeim tjóni?
Meðan ég átti heima í Breiðafirði
Hagleiksmenn
sýna kjörgripi
KJARVALSSTAÐIR
SÝNING í TILEFNI
ÁRSALDRAÐRA.
HANDMENNTASÝNING
17. júlí-8. ágúst
1982
Opið á venjulegum tímum.
Að gjöra
allt heima
■ Þeir sem unnið hafa handverk, eða
að framkvæmdum með mönnum ofan úr
sveit, eða frá smástöðum, reka sig oft á
það, að sá sem úr fásinni kemur, hefur
fleiri úrræði en borgarbúinn, sem vanur
er þjónustu á svo að segja öllum sviðum
smíða og viðgerða. Þetta síðartalda
hefur án efa orðið til þess að við eigum
nú færri hagleiksmenn en ella, þótt
vitanlega séu dæmi um undantekningar.
Mér kom þetta í hug, er ég sá
handmenntasýninguna á Kjarvalsstöð-
um, þá er nú stendur yfir og haldin er í
tilefni af ári aldraðra á íslandi. Flestir
sem þar eiga muni, búa úti á landi og
þótt ég viti ekkert um nám þeirra, eða
skólagöngu, þykir mér líklegast að
oftast sé um sjálflærða hagleiksmenn að
ræða. Menn sem hafa lært að bjarga sér
sjálfir í öllu handverki og hönnun, því
um annað var ekki að ræða.
Þetta er ekki yfirgripsmikil hand-
menntasýning. 12 hagleiksmenn eiga
þarna muni, og ennfremur eru sýndar
jurtir og málmsölt, sem notuð voru, og
eru, til heimalitunar á bandi hér á landi,
áður en búðarlitir komu til sögunnar.
Sýningin
Er nú rétt að fara örfáum orðum um
sýningargripina. Vilhjálmur Hinrik
ívarsson - í Merkinesi sýnir tvo báta,
eða líkön Teinæring, sem er fullgerður,
og áttæring, sem er í smíðum. Ennfrem-
ur eru sýnd þau verkfæri, sem notuð eru
við smíðina Þetta eru mjög fallegir bátar,
er bera form haföldunnar í hverri línu.
Þó hefi ég ekki áður séð súðbyrðinga,
þar sem borðið er sagað þvert þar sem
það er neglt á staftréð. Venjulega hafa
borðin þar snið er fylgir stefninu, sem
yfirleitt er lotið á íslenskum bátum. Er
af þessu nokkurt lýti, þótt vel geti verið
að þessi aðferð sé einhversstaðar
viðhöfð í smíði súðbyrðinga.
Jóhanna Jóhannesdóttir, Svínavatni
sýnir prjónuð langsjöl og hymur. Orðið
langsjal er framandi. Þetta er fínleg og
falleg vinna, er sýnir að ullin á ýmsa
fínlega tóna.
Markús Jónsson, Borgareyrum, sýnir
gripi úr söðlasmíði, undur vel gjörða, og
Guðbrandur Magnússon, Siglufirði, sýn-
ir bókband og hann hefur skrautritað
Gamla-sáttmála með glæsilegu letri, svo
manni koma í hug, fegurstu handrit
íslenskra fombóka.
Sigurður Guðjón Filippusson sýnir
verkfæri og beisli eitt fagurt, sem hann
hefur gjört og miðað við þau beisli er ég -■
sá þegar ég var í sveit, er þetta gersemi.
Amý Þorleifsdóttir og Frímann Sig-
urðsson sýna skorna og slípaða steina;
jaspísar og kalsidonar heita þeir og eru
undurfagrir.
Ingibjörg Tryggvadóttir, Húsavík,
sýnir jurtalitað band, ásamt jurtum, sem
notaðar em við litun, og málmsölt til
litunar. Litbrigðin em hárfín og maður
undrast þessi úrræði.
Eymundur Bjömsson, Dilkanesi, sýn-
ir haglega gjörð áhöld og amboð, einnig
reislu með gabbrólóði, krullujárn og fl.,
er hann hefur smíðað heima.
Má nota tálgustein meira?
Þá sýnir hann einnig halasnældur með
snúð úr tálgusteini, sel úr tálgusteini og
tálgustein og undirrituðum þóttu þetta