Tíminn - 03.09.1982, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1982
■ Nígería hefur fengið Ieyfi annarra meðlimaríkja OPEC til að vinna og selja meiri olíu en samtökin höfðu áður úthlutað,
vegna mikilla efnahagsvandræða þar í landi.
Olíukaupendur
ná undirtökum
í viðskiptunum
Olíugródinn getur leitt til efnahagshruns
■ Gífurlegar verðhækkanir á olíu
hafa skekið efnahagskerfi heimsins í
áratug. Olíuframleiðsluríkin hafa hirt
til sín óhemjumikið fé frá kaupend-
um. Margt hefur orðið til að æsa
leikinn, en líklega ekkert meira en
hræðslan. Því var haldið fram að
olíubirgðir heimsins væru á þrotum
og verðið mundi fara síhækkandi þar
til síðasti dropinn væri brenndur upp.
Það var einnig almcnn trú að þaö sem
eftir væri af olíu væri að mestu cign
Arabaríkja og gerðu þau sitt til að telja
öðrum ríkjum trú um að þau hefðu
kverkatak á iðnríkjunum sem háð eru
mikilli olíubrennslu. Ekkert af þessu
á við rök að styðjast.
Ónotaðar olíubirgðir eru miklu
meiri en látið var í veðri vaka. Svarta
gullið finnst víðar um heim en álitið
var. Eru jafnvel nokkrar vonir
bundnar við að olía sé undir
Skjálfandaflóa og á að fara að hefja
rannsóknarboranir í Flatey.
Að vísu var vitaö um olíulindir á
allmörgum stöðum sem ekki voru
aðgcngilegir til vinnslu en málið var
ekki rannsakað að neinu gagni fyrr en
eftir að OPEC-ríkin skelltu á fyrstu
vcrðhækkunarholskcflunni 1973. Pá
varð olían svo dýr að það fór að borga
sig fyrir iðnríkin að vinna hana á
heimaslóöum. Þetta virtust olíufurst-
arnir í Arabaríkjunum ckki hafa séð
fyrir. Nægir að minna á olíuvinnsl-
una í Norðursjó og lagningu leiðsl-
unnar miklu frá norðurhluta Alaska
um Kanada allt til Bandaríkjanna.
Enn er þess að geta að olíunotkun
hefur minnkað allverulega. bæöi
vegna ýmissa sparnaðarráðstafana og
lögð hefur verið mikil áhersla á að
nýta aðra orkugjafa. Þaö var iðnríkj-
unum fjárhagsleg og pólitísk nauðsyn
að losna úr þeirri úlfakreppu sem
OPEC-ríkin héldu þeim í.
Nú er dæmið að snúast við.
Framboð á olíu er orðið miklu mcira
en eftirspurnin og verðið lækkar.
Olíuframleiðsluríki sem áöur soguðu
til sín ómælt fjármagn eru nú mörg
hvert komin í skuldasúpu sem erfilt
getur vcrið að losna úr. Þau ríki scm
þannig er ástatt fyrir settu markið hátt
og gerðu miklar o'g kostnaðarsamar
áætlanir um framtíðina í trausti þess
að þau gætu haldið áfram að
blóðmjólka olíukaupendur. En þær
skýjaborgir eru óðum að hrynja.
í ársskýrslu Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins kcmur í ljós aö á árunum
1980-82, sem er timabil mikilla
olíuverðhækkana féll tekjuafgangur
OPEC-ríkjanna úr 116 milljörðum
dollara í 25 milljarða.
Dæmi um þær breytingar scm orðiö
hafa er, að á fyrstu þrem mánuðum
þess árs nam olíuinnflutningur Banda-
ríkjanna frá Austurlöndum nær l.l
milljón tunnum á dag, sem er 6.9 af
hundraöi olíunotkunar þar í landi.
Árið 1977 voru samsvarandi hlutföll.
að Bandaríkin keyptu 3.7 millj.
tunnur á dag, sem var 20.2 af
hundraði olíunotkunarinnar. En það
skrýtna er að ennþá halda ábyrgir
aðilar þar vestra því fram að olíukaup
frá Austurlöndum nær muni aukast
árlcga allt til aldamóta. Þcir halda sig
við nokkurra ára gamlar spár þcgar
óttinn við olíukreppu var sem mestur.
Það. að Arabaríkin gripu ekki í
taumana allan þann tíma sem Israelar
voru að þvinga Palestínumenn úr landi
í Líbanon, og reyndu ekki einu sinni
að hóta olíusölubanni á meðan á þeim
ósköpuin stóö, sýnir að Arabar vita
sem cr, að olíusalan er ekki eins biturt
pólitískt vopn og menn hafa talið sér
trú um að það væri.
Fram til þessa hcfur furðulítið verið
hlustað á þá menn sem sáu íyrir þær
brcytingar sem nú eru að koma frain.
Sem sé aö offramleiðsla yrði á olíu og
eftirspurnin mundi minnka á sama tíma.
Þetta lækkar verðið og skckur
efnahagslegar undirstöður olíuframleið-
sluríkjanna. íslendingar þekkja af eigin
raun hvaða áhrif offramleiðslan og
verðlækkunin heíur á efnahag Nígeríu.
Bandaríkjamenn geröu nýlega samning
viö Mexikó um aö greiða fyrirfram kaup
á mikilli olíu sem enn cr óunnin í jiiröu
eða undir botni Mexikóflóa. Bandaríkin
voru ekki séstaklega að tryggja sér olíu
til langs tíma, heldur að retta
olíuframleiðsluríkinu hjálparhönd, því
segja má að efnahagshrun hafi fylgt í
kjölfar mikilla olíufunda og mikillar
fjárfestingar til að vinna olíuna.
Væntanlcgur olíugróði óx Mexíkönum
svo í augum að þeir hófu margs konar
iðnaðaruppbyggingu og lögöu mikið fé
til félagslcgra umbóta. Allt er þctta að
stranda cn skuldir hlaðast upp.
Spádómar um olíunotkun hafa ckki
rcynst á rökum reistir. Hún mun aukast
mun hægar cn gert hefur verið ráð fyrir
og þar að auki eykst olíuvinnsla utan
OPEC-ríkja hröðum skrefum. 1976 var
sú framleiðsla um 5 milljón tunnur á dag
en 1981 var hún komin upp í 21 millj.
tunnur á dag. Þessi aukning er til komin
vegna hækkunarholskeflunnar 1973.
Hækkunarflóðbylgjan 1979 á enn eftir
að skila árangri.
Heimurinn hefur losnað úr kverkataki
OPEC-ríkjanna, en verður aftur á móti
að fara að hyggja að eigin efnahag.
Eigendur olíulindanna fá ekki lengur að
ráða sölu og veröi eftir geðþótta. Þetta
getur haft miklar pólitískar atleiðingar,
ekki aðeins í samskiptum OPEC-ríkja
viö aðrar þjóðir heldur einnig innbyrðis.
Þótt OPEC-ríkin hafi dregið mikiö úr
framleiðslunni keppa þau samt innbyrðis
um markaðinn. Tvö.þcssara ríkja, íran
og írak, eiga í stríði og hafa lagt allt
kapp á að eyðileggja olíuflutningakcrfin
hvort hjá öðru. Framleiösla og sala olíu
er í lágmarki í báðum ríkjunum. Þegar
bræðraþjóðirnar hætta aö berja hvor á
annarri og fara að sleikja sár sín og rétta
viö efnahaginn eftir átökin, munu önnur
OPEC-ríki þurfa að Ieyfa þeim að fá
ríflegan skammt at' olíusölunni til aö
borga stríðsskuldir sínar og rétta
cfnahaginn við. En markaðurinn cr
takmarkaöur og men það enn hafa áhrif
á olíuverð og gróða annarra OPEC-
n'kia.
í áratug hafa olíukauparíkin veriö
óþyrmilega háö olíuframlciðsluríkjun-
um, en nú bendir flest til þess að dæmið
sé aö snúast við.
Oddur Ólafsson
skrifar
M SKEMMTISTAÐIR
* VEITINGAHÚS
M KVIKMYNDAHÚS
KVIKMYNDA
DÓMAR
* ALLTUM
USTVIÐBURÐI
* LEIKLIST
OFL. OFL.
Smásýnishom úr efnispunktum helgarpakkans
er fylgir Tímanum á föstudögum.
-K VEITINGASTJÓRAR -
-k HUÓMSVEITARSTJÓRAR -
* FÉLAGSHEIMILASTJÓRAR -
* SKEMMTINEFNDIR.
Hafið samband og pantið auglýsingar- eða
sendið línu.
Síminn er 86300 - 86396.
Helgarpakkinn
Éliimtiii