Tíminn - 03.10.1982, Qupperneq 24

SUNNUDAGUR 3. OKTÓBER 1982
24
erlend hringekja
Bandaríkjamenn
andvígir banni
við fóstureyðingum
Mikill ósigur fyrir nýju hægri öflin og
Siðferðilega meirihlutann
■ Á límmiða sem vinsæll er í
Bandaríkjunum um þessar mundir
segir „Siðferðilegi meirihlutinn er
hvorugt." M.ö.o. sú fræga hreyfing
sent þetta nafn kaus sér fyrir nokkrum
árum er hvorki siðleg né í meirihluta
ef marka má límmiðann. Hljómar það
ekki undarlega þegar haft er í huga
hvflíkan byr hreyfingin fékk í
kosningunum þar vestra 1980? Jú,
kannski fyrir ókunnuga, en fyrir þá
sem hafa fylgst með framvindu
stjórnmála í Bandaríkjunum eru þetta
ekki eins óvænt tíðindi.
Þau svokölluðu „nýju hægriöfl",
sem Siðferðilegi meirihlutinn hefur
verið helsti talsmaður fyrir, höfðu á
stefnuskrá sinni að snúa
Bandaríkjunum á ný í hægriátt með
margs kyns lagasetningu: takmarka
blöndun kynþátta í skólum, bann við
fóstureyðingum, og afnám banns við
skipulögðum bænastundum í skólum,
svo eitthvað sé nefnt.
Ekkert þessara stefnumála hefur
komist í höfn, þ.e. hlotið samþykki í
báðum deildum þingsins í Washington.
Á síðustu tveimur vikum hefur
öldungadeild þingsins fellt frumvörp
er bönnuðu fóstureyðingar og annað
sem mundúhafa breytt
hæstaréttardómi um bann við
skipulögðum bænastundum í skólum.
Eina baráttumálið sem hlotið hefur
einhvern framgang varðar blöndun
kynþátta í skólum, en óvíst er að það
mál nái nokkurn tima samþykki í
fulltrúadeildinni.
Þessir ósigrar Siðferðilega
meirihlutans marka að vissu leyti
þáttaskil, og eru sérstaklega
athyglisverðir þegar haft er í huga að
þegar Reagan náði forsetakjöri var
það túlkað sem sigur Siðferðilega
meirihlutans og annarra „ný
hægriafla."
Staðreyndin er sú að
Bandaríkjamenn kjósa enn hófsama
meðalveginn. Will Ellsworth-Jones,
fréttamaður Sunday Times þar vestra,
segir að ekki þurfi menn lengi að
ferðast um ríkin til að átta sig á því að
Bandaríkjarríenn hafa ekki of miklar
áhyggjur af siðferði nágranna sinna,
svo lengi sem þeir láta þá sjálfa í friði.
Áður voru það fulltrúar Siðferðilega
mcirihlutans sem hávaðasamastir voru
í opinberri umræðu og frá þeim kom
mestur þrýstingur. Nú er þetta að
breytast, stuðningsmenn
íóstureyðinga eru að leggja drög að
mikilli herferð. Ein slík samtök
hyggjast t.d. eyða 250 þúsund dölum
til að styðja þingmannsefni sem þeim
er sammála. Eins virðist sem
fylgismenn fóstureyðinga séu að vinna
sigur á málfarssviði. Umræðan virðist
nú ætla að snúast um það hvort menn
eru andvígir eða hlynntir því að konur
hafi valfrelsi um fóstureyðingar, en j
þegar Siðferðilegj meirihlutinn var
upp á sitt besta var þetta orðað svo að
annað hvort væru menn með eða móti
rétti fóstursins til að lifa.
Eins og einn frjálslyndur þingmanna
Republikana orðaði það: „Hófsamir
Bandaríkjamenn eru orðnir þreyttir á
þessu fólki með sínar ógnanir og
ögranir. Við höfum mikilvægari
hnöppum að hneppa, svo sem að leita
að atvinnu eða húsnæði."
Og sannleikurinn er sá að
fjárhagsstefnaReagans forseta virðist
vera að beina athygli fólks frá siðferði
og að fjármálum. Skoðanakannanir í
fyrri viku sýndu að kosningarnar í
nóvember munu snúast um atvinnu-
og vaxtamál.
Félagsmál, s.s. réttur til
fóstureyðinga, virðist ekki ætla að
verða mikilvægt kosningamál. Könnun
New York Times bendir á hinn bóginn
til þess að meirihluti kjósenda sé
hlynntur því að fóstureyðingar verði
leyfðar, og könnun Washington Post
gefur til kynna að flestir þeirra sem
heyrt hafa á Siðferðilega meirihlutann
minnst séu honum andvígir.
Siðferðilegi meirihlutinn dettur ekki
uppfyrirþóttámótiblási. Hannmun
ekki gefast upp í baráttunni fyrir
siðvæðingu í Bandaríkjunum. En
hvort sem hann er siðlegur eða ekki,
þá er hann að minnsta kosti ekki lengur
í meirihluta.
■ Le Thi Luc er elst „hátafólksins" frá Víetnam í Bretlandi, 97 ára að aldri.
Hamingjan leikur ekki lengur við hana.
Eymd flóttafólksins frá Víetnam ekki
enn á enda:
BÁTAFÓLKIÐ FÆR
EKKI ATVINNU
í BRETLANDI
Svartamarkaðsbrask í Sovétríkjunum:
Næstum 2500 krónur
fyrir vestrænar
gallabuxur!
■ SundayTimesá Brctlandi hcfurað
undanförnu varið nokkru rúmi til að
fjalla umspillingu í Sovétríkjunum. Á
dögunum birtist þar athyglisverður
pistill um þátt útlendinga og
sendiráðsstarfsfólks í
neðanjarðarviðskiptum þar í landi.
Útlendingar gegna mikilvægu
hlutverki á svarta markaðnum í
Sovétríkjunum. Tveir
vöruflutningabílstjórar frá Vestur-
Þýskalandi hafa verið dæmdir til
langrar vistar í vinnubúðum fyrir þátt
sinn í að smygla helgimunum,
skartgripum og stolnum fornminjum
til Vesturlanda. í skiptum höfðu þeir
flutt ýmsar vestrænar neytendavörur
reglulega til Moskvu. Eins hefur fjöldi
stúdenta frá Nígeríu verið fangelsaður
fyrir að skipuleggja umfangsmikinn
smyglhring í háskólum í
Sovétríkjunum.
Næstum því hvereinasti ferðamaður
sem til Sovétríkjanna kemur kemst í
kynni við svarta markaðinn. Á götum
úti eða í hótelherbergjum kemur
einhver og býðst til að kaupa
gallabuxur ferðamannsins, treyju, eða
hvaðeina sem hann klæðist af
vestrænum uppruna. Ofteru verulegar
upphæðir í boði, allt að 250 rúblur
(eða á 5ta þúsund íslenskra króna)
fyrir tvennar gallabuxur með þekktu
og áberandi vestrænu vörumerki. Þessi
viðskipti eru ólögmæt, og peningarnir
koma ferðamanninum ekki alltaf að
miklum notum, því fátt er fyrir þá að
versla, og óhéimilt að flytja þá úr
landi. En viðskiptin eru þó ekki
blómminni en svo, að næstum hver
einasti Rússi getur státað af því að hafa
hreppt vestrænan fatnað af einhverju
tagi á svarta markaðnum.
í augum yfirvalda eru
pcningaviðskipti Rússa og útlendinga
mun algengari. Rússum er stranglega
bannað að eiga í fórum sínum erlendan
gjaldeyri, en fjöldi verslana er til sem
selja minjagripi, :nnflutt drykkjarföng.
mat, fatnað o H. fyrir vestræna
peninga. Þessar verslanir eru eingöngu
ætlaðar útlendingum sem búsettir eru
í landinu eða ferðamönnum, en unnt
er að múta sovésku dyravörðunum
og afgreiðslufólki til að látast ekki sjá
þegar Rússar sjálfir mæta og kaupa
fyrir erlendan gjaldeyri hluti sem unnt
er að selja fyrir margfalt hærri
upphæðir á svarta markaðnum síðar.
Leigubílstjórar, þjónar,
afgreiðslumenn á börum og aðrir sem
eru reglulega í sambandi við
útlendinga bjóðast til að skipta
erlendum gjaldeyri fyrir mun hærri
upphæð í rúblum, en unnt er að fá í
opinberum bönkum.
í hópi þeirra útlendinga sem stunda
alls kyns svartamarkaðsbrask í
Sovétríkjunum eru erlendir
sendiráðsmenn. Blaðamaður nokkur
sem veitti því athygli að sýrlenskur
sendiráðsstarfsmaður hafði troðfyllt
sendiferðabíl með treflum sem hann
hafði keypt í verslun fyrir útlendinga
og ætlaði sýnilega að selja þá á svarta
markaðnum, benti aðvífandi
lögregluþjóni á hvað væri að gerast, en
sá yppti öxum og svaraði: „Þeir hafa
stutt okkur í Afghanistan." Því er þó
við að bæta að á síðasta ári voru sex
sýrlenskir sendiráðsmenn sendir úr
landi fyrir smygl, en það var ekki látið
fara hátt.
Sendiráðsmenn frá þriðja heiminum
hafa ennig verið staðnir að því að
smygla helgimunum til Vesturlanda.
Nokkrir þeirra voru gómaðir af KGB
í Brest, við pólsku landamærin, á
síðasta ári, eftir að með þeim hafði
verið fylgst um hríð.
i Stúdentar frá þriðj a heiminum hafa
! annast miíligöngu fyrir sendiráð landa
sinna og svarta markaðinn. KGB veit
af því, og lokar augunum fyrir því til
að styggja ekki erlenda vini
Sovétríkjanna, eða notar vitneskjuna
til að þvinga sendiráðsmenn til að veita
sér upplýsingar og annað því um líkt.
Fáir vestrænir sendiráðsmenn hætta
á að tengjast slíkri afbrotastarfsemi,
en líkast til hafa flestir þeirra freistast
til smábrota, skipti á rússnesku áfengi
fyrir vestræna vindlinga o.þ.h.. Og
það er álitamál hvort slík viðskipti séu
ólögleg; fréttaritari Sunday Times
segist t.d. hafa verið stöðvaður eitt
sinn af umferðarlögregluþjónum og
beðinn um tyggigúmmí og almanak
frá Vesturlöndum!
■ Le Thi Luc, 97 ára gömul
ættmóðir Le fjölskyldunnar, og elst
þeirra 16 þúsund flóttamanna frá
Víetnam sem settust að í Bretlandi,
er ekki lengur ánægð þegar fólk
kallar hana „Happakonuna."
Hún er að vísu ánægð með að
hafa lifað af flóttaferðina á fiskibát
fjölskyldunnar frá Haiphong, sem
kommúnistar réðu, og til Hong
Kong. Og hún var líka heppin að
komast til Bretlands og hitta þar 253
ættmenni sín í flóttamannabúðum
sem settar voru upp í Hampshire.
En nú leikur hamingjan ekki við
hana lengur.
Staðreyndin er sú að frú Le og
flest bátafólkið frá Víetnam sem
kom til Bretlands fullvisst um að
draumur þeirra um betri framtíð
væri að rætast, verður nú að kyngja
hörðum staðreyndum kreppunnar í
landinu.
Þegar þau komu voru vandamálin
nóg - tungumál sem þau skildu ekki
og menning sem var þeim fjarlæg.
Nú bætist atvinnuleysið við. 83%
flóttamannanna, þar af 90% þeirra
sem settust að í Skotlandi, hafa
enga atvinnu fengið. Víetnamamir
kvarta einnig yfir einangrun sinni í
hinum nýju heimkynnum, og ofan á
allt saman hlaðast persónuleg
vandræði sem skapast sumpart af
hinum félagslegu; hjónabönd riðlast,
og hneigð til afbrota og
ofbeldisverka fer vaxandi.
Ástandið gæti enn versnað eftir
apríl á næsta ári. Frá 1979 hefur
breska ríkisstjórnin greitt rúm 14
milljón punda til að styrkja
sjálfboðasamtök er aðstoða
flóttafólkið. En frá og með apríl á
næsta ári hyggst stjórnin hætta
þessum greiðslum.
Forystumenn sjálfboðasamtakanna
segja að þessi ákvörðun sé
meiriháttar áfall og geti haft
skelfilegar afleiðingar. En sem
stendur er ekki útlit fyrr að Margrét
Thatcher hyggist endurskoða
ákvörðun sína, og bátafólkið virðist
verða að sætta sig við enn frekari
eymd í hinum nýju heimkynnum.
— Myib-HyTb Be/iMKO-
saTbi, ho 3aTO we
(pHpMal
PMCyHOK
C. HACblPOBOH
■ Buxumar em kannski heldur stórar, en merkið er alveg frábxrt. Teikning úr
sovéska skopblaðinu Krokodil.