Tíminn - 07.10.1982, Blaðsíða 8

FIMMTUDAGUR 7. OKTÓBER 1982
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvœmdaatjórl: Glali SigurSason. Auglýslngastjórl: Stelngrlmur Glslason.
Skrlfstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgrelðslustjórl: SlgurSur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsaon, Ellas Snœland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Krlstinn Hallgrlmsson. UmsJónarmaSur Helgar-Tlmans: Atll
Magnússon. BlaBamenn: Agnes Bragadóttlr, BJarghlldur Stefánsdóttir, Eirlkur St.
Elrlksson, Frlðrlk IndriSason, Holður Helgadóttlr, Slgurður Helgason (Iþróttir), Jónas
GuSmundsson, Kriatin Lelfadóttlr, Skaftl Jónason. Útlltsteiknun: Gunnar Trauatl '
GuSbJömsson. LJósmyndir: GuSJón Elnarsson, GuSJón Róbert Ágústsson, Elfn
Ellertsdóttlr. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarklr: Flosi Krlstjánsson, Kristln
Þorbjamardóttir, Marla Anna Þorstelnsdóttir. Rltstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Slðumúla 15, Reykjavlk. Slml: 86300. Auglýslngasfml: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verð I lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrlft á mánu&l: kr. 130.00.
Setnlng: Tœknldelld Tfmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Fjölskylduvernd
og húsnæðismál
■ Fjölskylduvernd er nýtt hugtak og þeir sem taka það
upp á sinn eyk munu vinna að því eftir orðsins hljóðan
að vernda fjölskylduna. Að sjálfsögðu felur þetta í sér að
menn þykjast sjá að fjölskyldunni sem slíkri sé hætta búin.
Það er viðurkennd staðreynd að fjölskyldan er frumeining
þjóðfélagsgerðarinnar og ef hún brestur er hætt við að
fleira fylgi á eftir. Fjölskylduvernd hlýtur að felast í því,
að svo verði búið um hnútana í þjóðfélaginu að eðlilegt
fjölskyldulíf fái staðist og að fjárhagslegar drápsklyfjar
séu ekki lagðar á herðar henni.
Sitthvað er gert til að létta fjölskyldunni lífsbaráttuna.
Stofnanir taka að sér uppeldi barna í æ ríkara mæli og
fyrirvinnum einstakra fjölskyldna fjölgar að sama skapi,
enda er það réttlætismál að sem flestir hafi launaða
atvinnu og góðar tekjur.
Samt sem áður kreppir skóinn víða að og oft þarf fólk
að sýna þrautseigju og sjálfsafneitun til þess eins að halda
fjölskyldunni saman. Það eru einkum húsnæðismálin sem
orðið geta fjölskyldum þung í skauti, og það er ekki
glæsilegt útlit um þessar mundir fyrir ungt fólk og efnalítið
að stofna til heimilis. Ef heldur sem horfir í þessum efnum
hlýtur að koma að því að ungt fólk og framsýnt sér að
það er ekkert vit í að tengjast fjölskylduböndum.
Eins og nú háttar er það veigamesta fjölskylduverndin
að koma húsnæðismálunum í það horf, að hverri
fjölskyldu verði tryggt húsnæði sem stenst lágmarkskröf-
ur. Það eru sjálfsögð mannréttindi að allir þegnar
þjóðfélagsins hafi tryggt húsaskjól. Á það hefur verið bent
hér í blaðinu að gjá sé að myndast á milli þeirra sem
komu sér upp húsnæði fyrir verðtryggingu lána og hinna
sem greiða þurfa fullar verðbætur á sín lán. Ungt fólk og
eignalaust hefur mjög takmarkaða möguleika á að eignast
eigin íbúð eins og málum er háttað, og að standa skil á
afborgunum sem fara síhækkandi samkvæmt verðbólgu-
lögmálinu. Þeir einir komast í tryggt húsaskjól sem verða
þess aðnjótandi að fá úthlutun í verkamannabústöðum.
Þeir eru því miður of fáir miðað við þörf.
Leigumarkaðurinn er stopull og ótryggur og sumir
leigusalar bókstaflega notfæra sér neyðarástandið til að
mata krókinn, þótt skylt sé að geta þess að sanngirni gætir
meðal margra þeirra sem aðstæður hafa til að leigja út
íbúðir.
Stefnuleysi í húsnæðismálum og ævarandi fjárskortur
hefur staðið allri skynsamlegri lausn þessara mála fyrir
þrifum. Verðbólguhugsunarháttur og sjálfseignarstefna
ollu því að of mikið var byggt af of stórum íbúðum. Hvergi
á landinu munu húsnæðisvandræðin vera meiri en í
Reykjavík. Þar er íbúðaverð hæst og leiguskilmálar hvað
óhagstæðastir leigutökum. í mörg undanfarin ár hefur
íbúum ekki fjölgað í borginni á sama tíma og byggðar
hafa verið fremur þúsundir íbúða en hundruð. Samt er
húsnæðisekla mikil og hefur ekki farið minnkandi. Hún
bitnar nær eingöngu á þeim eignalausu, sem fyrst og
fremst er ungt fólk sem komð hefur sér saman um
fjöískyldustofnun.
Hvað veldur þessari undraþróun? Það er spurning sem
þeim opinberu aðilum er með þessi mál fara er skylt að
svara’. Það má gjarnan kalla til sérfræðinga og starfshópa-
og er gert af minna tilefni, en það hlýtur að vera hægt að
komast að einhverri vitrænni niðurstöðu um hvers vegna
allur fjárausturinn og framkvæmdirnar leysa ekki þann
vanda em efni standa til.
Það er tómt mál að tala um fjölskylduvernd, ef ekki er
hægt að búa svo um hnúta að fjölskyldan fái yfirleitt
þrifist, og eitt fyrsta skilyrði til að svo megi verða er að
hver fjölskylda geti átt eigið heimili og tryggan samastað.
Að þessum réttlætismálum verður að vinna og finna leiðir
til lausnar og búa öllum þau skilyrði til fjölskyldulífs sem
boðlegar eru í siðuðu þjóðfélagi. OÓ
menningarmáí
leikritið
vantar.
eru
ráð dýr
ÞJÓÐLEIKUHÚSIÐ
GARÐVEISLA, eftir
GUÐMUND STEINSSON
Frumsýning
Tónlist:
Gunnar Reynir Sveinsson
Leikmynd og búningar:
Þórunn S. Þorgrímsdóttir
Lýsing:
Ásmundur Karlsson
Leikstjórí:
María Kristjánsdóttir
Að ráða höfund tíl að
skrifa leikrit er tvíeggjað
■ Segja má að ef rétt er á öllu haldið,
þá verði leikhúsið að vera í stöðugri
mótun. Ekki er unnt að stofna til
leikhúsa og setja því ákveðna reglu, sem
fylgt er upp frá þvf. Á það ekki síst við
um opinber leikhús, er bera þyngri
listræna ábyrgð en leikflokkar eða
áhugamannahópar.
Það var af af hinu góða, þegar frá því
var greint, að Þjóðleikhúsið hefði fengið
heimild til þess að ráða rithöfunda tii að
skrifa verk handa húsinu.
Ekki veit sá er þetta ritar þó hvemig
að því er staðið, þegar höfundur er
valinn til að skrifa fyrir Þjóðleikhúsið,
en ég hygg að það hafí ekki á sfnum tíma
þótt neitt athugavert við það, þegar
Guðmundur Steinsson var ráðinn í
þetta. Guðmundur hefur samið mörg
leikrit og hafði hlotið ýmsan frama sem
leikritahöfundur, þótt ekki hafi nú allt
heppnast jafn vel hjá honum.
Á hinn bóginn er það staðreynd, að
menn kaupa ekki góð leikrit í sjálfsala.
Auðna ræður hverju sinni, hvernig
höfundi tekst, eða hlýtur að gjöra það.
Og það er einmitt þama, sem komið er
að kjama málsins. Leikhúsinu ber að
líta á það sem sérstakt happ, þegar vel
tekst til, eða þolanlega. En ef verk
rithöfundarins misheppnast, þá á bara
að taka því og leggjaverkið. til hliðar og
afskrifa það. Og þótt því fylgi ef til vill
sársauki, er það nú betra en þegar farið
er að sviðsetja leikrit, aðeins af því að
það hefur verið skrifað.
En það er einmitt þetta, sem skeði
með Garðveislu Guðmundar Steins-
sonar: Það tókst ekki að semja leikrit að
þessu sinni.
Hugmyndin að Garðveislu er þó um
margt áhugaverð, en það er því miður
svo með leikrit, að skáldið veit það oft
ekki fremur en verktakinn, hvort leikrit
verður til úr hugmynd, eða ekki fyrr en
upp er staðið.
Guðmundur Steinsson er því ekki
einn um þetta. í bókmenntasögunni má
nefna ótal dæmi um það, að færustu
höfundum hefur mistekist að semja bók,
eða leikrit. Og þess em einnig dæmi að
höfundar ná aðeins að skrifa eitt 'einasta
verk; allt annað misheppnast. Alveg
sama hversu mikið þeir skrifa. En nóg
um það, nema að við hér teljum
uppfærsluna á Garðveislu beri ekki að
skrifa á reikning höfundar. Misjökin
verða þegar Þjóðleikhúsið ákveður að
setja upp, þótt frambærilegt leikrit sé
ekki fyrir hendi.
Garðveisla
Garðveisla er líklega hugsuð sem
moralskt leikrit, þar sem siðmat er lagt
á manninn, og hvernig hann fjarlægist
veruleikann. Efnið virðist fengið úr
tveim heimsfrægum bókum til jafns.
Heilagri ritningu og Litlu gulu hænunni.
Og segja má sem svo, að sú síðarnefnda
komist nú fremur vel frá þessu verki, en
ritningin miður.
Við lifum á tímum frjálslyndis, og
höfum t.d. ekki dæmt menn fyrir guðlast
svo ég viti, í nokkra áratugi. Umræða er
frjáls á íslandi, jafnvel um það, sem
öðrum er heilagt. Við erum líka
sammála því, að það séinnanhússmál.sf
einhver leikari neitar að leika í svona
verki, eða öðru. Á hinn bóginn er
leiksýningin sem slík ekki einkamál
Þjóðleikhússins, eða ríkisfjár-
hirslunnar, ef leikrit fer á svið. Því verða
menn nú að taka.
Sagan, ef svo má orða það, hefst í
aldingarðinum Eden, þar sem Adam og
Eva hittast og afklæðast. Síðan kemur
spillingin til sögunnar, Kristur er kona,
kvöldmáltíðin er endurtekin, og vatns-
þró táknar líklega skírnina, en Þjóð-
leikhúsið er alltaf með vatn, þegar
alverstu verkin eru sett á svið.
Ekkert er til sparað, þótt leikrit vanti,
ef svo má orða það. Færir leikarar koma
fram, góður leikstjóri og leikmynda-
teiknari. En allt kemur fyrir ekki. Það
eina sem skeður, er að ríkisstjóður er
svona 150 milljónum, gömlum, fátæk-
ari, og leikhúsgestir fara særðir og
vonsviknir heim eftir sýningu, að .ekki
sé nú talað um örðugleika þeirra er
skrifa í blöðin.
Þetta þykir nú kannski ekki mikið fé
fyrir þjáninguna, en um það munar |)ó
samt í peningalausu leikhúsi.
Þessi sýning var mikið rædd manna
á meðal, áður en hún endanlega komst
á sviðið, þannig að flestum virðist hafa
verið ljóst, í hvað stefndi, nema þeim er
gæta ríkisfjárhirslunnar og eiga að gæta
hagsmuna menningarinnar og leikhús-
gesta.

Jónas Guðmundsson ujjM
skrifar w
5 vettvangi dagsins
■ Frá ráðstefnu Liberal Intemational.
Við hægrí hönd Steingrúns Hermanns-
sonar situr Urí Schottle framkvæmda-
stjóri Alþjóðasambands frjálslyndra.
■ Liberal International, sem eru al-
þjóðasamband frjálslyndra flokka hélt
ráðstefnu í Reykjavík 23.-26. sept. s.l.
í samvinnu við Framsóknarflokkinn.
Aðdragandi að ráðstefnuhaldinu hér, er
að fyrir tveim árum síðan var haldin
ráðstefna í Róm á vegum samtakanna
og hana sótti Steingrímur Hermannsson
formaður Framsóknarflokksins og var
þess farið á leit við hann að Framsóknar-
flokkurinn mundi hafa samvinnu um
slíka ráðstefnu hér á landi.
í Liberal Intemational eru stjórn-
I málaflokkar sem teljast til miðjunnar í
hverju landi um sig. Þeir eru að ýmsu
leyti frábragðnir hver öðrum eftir
llöndum, og fer eftir því hver staða
flokkanna er og við hvaða stjómmála-
hefðir þeir styðjast. Sem dæmi um þá
flokka sem eru í samtökunum má nefna
Frjáls demókrata í Vestur-Þýskalandi,
Frjálslynda flokkinn í Bretlandi, Folke-
partiet í Svíþjóð, 'Radikale Venstre í
Danmörku og Venstre reyndar einnig í
samtökunum og Frjálslynda flokkinn í
Kanada.
Til ráðstefnunnar í Reykjavík komu
um 30 útlendingar, þar á meðal nokkrir
fyrirlesarar, sem fremur tóku þátt í
ráðstefnunni sem sérfræðingar en stjóm-
imálamenn. Þess má geta að frá
jBandaríkjunum komu fulltrúar bæði frá
jflokki demókrata og repúblikana. Af
jhálfu þeirra flokka er það stefnuatriði
að bindast ekki formlega samtökum sem
þessum og vom Bandaríkjamennimir
því eins konar áheymarfulltrúar. Frá
Framsóknarflokknum sátu 24 fulltrúar
ráðstefnuna.
Það var ákveðið að viðfangsefni
þessarar ráðstefnu tengdust Norður-
Atlantshafinu og þeim þjóðum sem
jbyggja lönd er að því liggja. Heiti
ráðstefnunnar var Staða Norður-Atants-
hafsins í heimi nútímans, og voru erindi
í samræmi við það. Var erindunum skípt
■ Ame Olafsson ráðuneytisstjóri land-
stjórnarínnar í Færeyjum leggur orð í
belg um efnahagsgrundvöll fiskyeiði-
þjóða. Tímamyndir Ella.