Tíminn - 07.11.1982, Síða 28

SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1982.
28
bergmál
SKÁLDIÐ VALLADARES OG
VALDSTJÓRNIN Á KIJBU
Fáein orð um „þetta undarlega mál”
■ „Pað vita allir að á Kúbu er einræði, og að þar
hefur mjög verið hert að rithöfundum og þeim
varpað í fangelsi. Ég var að lesa það í morgun að
Armando Valladares hefði verið sleppt úr haldi.
Marquez ætlaði sjálfur að leysa hann út og kvað
vináttu sína við Fídel Castró á því byggða að hann
ætlaði að halda verndarhendi yfir rithöfundum.
En nú kemur í Ijós að það var fyrir orðastað
Mitterand Frakklandsforseta að Valladares er
látinn laus, en ekki vegna áhrifa Marquez."
Þessi orð lét Guðbergur Bergsson rithöfundur
falla í viðtali við undirritaðan sem birtist í
Helgar-Tímanum fyrir hálfum mánuði. Viðhorf
Guðbergs til stjórnarfarsins á Kúbu og máls
ljóðskáldsins Armando Valladares, sem sat í
fangelsi þar í tuttugu og tvö ár vegna andstöðu
við kommúnistastjórn Castrós, eru í samræmi við
sjónarmið allra upplýstra menntamanna á Vestur-
löndum. í þá rúmlega tvo áratugi sem Valladares
varða að dúsa í fangaklefum Castrós voru það
einkum frjálslyndir og vinstri sinnaðir listamenn
og menntamenn sem héldu örlögum hans á lofti,
og börðust fyrir því að hann yrði látinn laus. Þaö
gerði líka PEN-klúbburinn, alþjóðasamtök rit-
höfunda, og mannréttindasamtökin Amnesty
International. Allir voru þessir aðilar sammála
um að sök Valladares væri sú ein að hafa
sjálfstæðar skoðanir á menningarmálum og stjórn-
málum og hafa uppi andóf gegn einræðisstjórn-
inni. Slíkt telja Vesturlandabúar til grundvallar
mannréttinda.
Það var spánska leikritaskáldið Fernando
Arrabal sem hrinti þeirri skriðu af stað sem nú
fyrir nokkrum dögum leiddi til þess að yfirvöld á
Kúbu féllust á að láta Valladares lausan. Arrabal
hafði samband við Mitterand forseta Frakklands
og bað hann að beita sér í málinu. Mitterand sendi
ráðgjafa sinn Regis Debray til Kúbu, en hann var
á árum áður byltingarmaður í Suður-Ameríku og
samherji Che Guevara og Castrós. Debray tókst
að fá Valladares leystan úr haldi og hann er nú
kominn til Vesturlanda þar sem hann getur í fyrsta
sinrj í meir en tvo áratugi um frjálst höfuð strokið.
Valladares er 45 ára að aldri og hafði setið í
dýflissum einræðisstjórnarinnar bestu ár ævi
sinnar.
„Hugsjónafangi eða
hryðjuverkamaður?“
Ég rifja þessa sögu upp vegna þess að á
þriðjudaginn var birtist í Þjóðviljanum ótrúlega
hlutdræg fréttaskýring um mál Valladares þar sem
látið er að því liggja eftir heimildum frá Kúbu að
Valladares hafi ekki verið hugsjónafangi heldur
hryðjuverkamaður, morðingi og erindreki banda-
rísku leyniþjónustúnnar. Grein þessi er merkt
stöfunum „ólg“
í upphafi Þjóðviljagreinarinnar segir að frásagnir
fjölmiðla að undanförnu um mál Valladares hafi
veirð „æði þverstæðukenndar." Þetta errangteins
og við, sem þurfum að lesa mikinn fjölda erlendra
blaða að staðaldri, vitum. Enda er eina heimild
Þjóðviljans sem víkur frá þeirri sögu um
Valladares sem sögð hefur verið í vestrænum
fjölmiðlum að undanförnu tæplega tveggja ára
gömul grein í spænsku tímariti. Þar er lapin upp
skýring lögregluyfirvalda á Kúbu á handtöku
skáldsins og rakinn málatilbúnaður ákæruvalds-
ins.
Höfundur Þjv. greinarinnar virðist vera einkar
hróðugur yfir þessum hvalreka á fjörur sínar og
hefur eftir spænska tímaritinu að Valladares hafi
aldrei verið ákærður „fyrir hugsanir sínar“ heldur
„fyrir að vera félagi í hryðjuverkahóp, sem þegið
hafði sprengiefni frá CIA, sprengt sprengjur á
almannafæri og orðið vegfarendum, konum og
börnum að bana.“
Þegar þessum upplýsingum hefur verið komið
á framfæri, auknar frekari kryddi lögregluyfir-
valda á Kúbu, eru lesendur Þjóðviljans beðnir að
gera sjálfir upp hug sinn um það hver sé
sannleikurinn í „þessu undarlega máli.“
Saga Valladares
Ég hef satt að segja aldrei orðið var við það að
nokkurt blað eða tímarit með sjálfsvirðingu tæki
upp hanskann fyrir réttargiæpi Castróstjórnarinn-
ar gegn Valladares. Til þess hóps tel ég auðvitað
ekki málgögn Sovétkommúnismans. Fréttaskýr-
ing ólg. er í hróplegri andstöðu við skrif sósíalista
á Vesturlöndum og fer’ að auki á skjön við þau
sjónarmið sem ég hélt að væri ríkjandi á
Þjóðviljanum um mannréttindamál.
Valladares var aðeins 22 ára gamall háskóla-
stúdent þegar hann var handtekinn árið 1960, og
var þá þegar orðinn kunnur fyrir Ijóð sín. Hann
hafði í upphafi stutt byltinguna en þegar hann
áttaði sig á einræðishneigð kommmúnista og
fylgispekt þeirra við Sovétríkin gagnrýndi hann
Armando Valladares
Hugsjónafangi eða
hryðjuverkamaður?
■ Greinin í Þjóðviljanum 2. nóv. s.l. sem gerð er að
umtalsefni í Bergmáli.
nýju stjórnina í stúdentablaði. Fyrir það var hann
tekinn höndum, og borinn þeim sökum að ógna
öryggi ríkisins, leggja lag sitt við hættulega
stjórnarandstæðina o.s.frv. Hann var dæmdur í
þrjátíu ára fangelsi.
Valladares og aðrir andófsmenn neituðu að
taka þátt í „endurhæfingarnámskeiði“ í fangelsinu
og voru því sveltir í næstum tvo mánuði. Sulturinn
gekk mjög nærri Valladares og um langt árabil
komst hann ekki ferða sinna nema í hjólastól.
Valladares hélt áfram að yrkja í fangelsinu og
tókst nokkrum sinnum að smygla Ijóðum sínum
út úr fangelsinu. Þau voru gefin út á Vestur-
löndum; síðasta Ijóðabók hans Orf í hjólastól var
gefin út í Bandaríkjunum árið 1976 að frumkvæði
eiginkonu hans, Mörtu.
En skáldskaparstörf Valladares bitnuðu á
fjölskyldu hans á margvíslegan hátt, og það kom
að því að nánustu ættingjar hans voru sendir úr
landi. Það gerðist árið sem Castró lét 2500
samviskufanga lausa úr haldi, en margir þeirra
urðu einnig að yfirgefa ættland sitt.
Útgáfa ljóðanna bitnaði einnig á Valladares
sjálfum og birtist m.a. í auknu harðræði í
fangelsinu. f bréfi sem hann skrifaði vini sínum
Carlos Ripoll við Queens College í New York
fyrir tveimur árum (sbr. New York Review of
Books 6. nóv. 1980) segir hann að iögreglu-
foringinn Manuel Blanco Fernandez hafi hótað
að koma sér fyrir kattamef, „að breyta mér í
tuskubrúðu" eins og Valladares orðaði það.
Tilefnið var lýsing skáldsins á fjöldamorðum á
pólitískum föngum á Kúbu sem Valladares kvaðst
hafa orðið vitni að og orti um.
Sósíalisminn á Kúbu
Ég veit ekki hvers vegna höfundur Þjv. greinar-
innar hefur kosið að taka upp málsvörn fyrir
einræðisstjórn Castrós. Nógu forvitnilegt væri að
fá skýringar á því.
Kannski Þjóðviljamaðurinn sé í hópi þeirra sem
telja kúbönsku byltinguna fyrir rúmum tveimur
áratugum mikinn sigur réttlætisins, og ástæða sé
til að styðja við bak Castrós þótt í ríki hans séu
mannréttindi ekki í fullum heiðri höfð. Afsakanir
af þessu tagi heyrast a.m.k. stundum frá
sósíalistum.
Því verður ekki neitað af neinni sanngirni að
mikil umskipti til hins betra hafa orðið á Kúbu
s. 1. tuttugu ár hvað varðar efnaleg kjör almennings
og menntun. En þau umskipti geta á engan hátt
afsakað hugmyndalega kúgun og ofbeldi gegn
stjómarandstæðingum í landinu.
-GM.
Guðmundiir Magnússon 0%
blaðamaður
skrifar á 1
„ meóalverð þeirra um 33 krónur
Neytendasamtökln gera könnun ð gæðum
hamborgara: *
SVARTfl FANNAN MEÐ I
BESDI HAMBORGARflNAr
— Allt upp r 90% munur ð
(meðalverð á 100 grömmum af kjöti því kvarðann á það hvað neytendur fá fyrír ýmsum ástæðum og þá ekki eingöngu
61 króoa). Meðalsamsetning reyndist peningana. Hæsta verð var 86 kr. fýrir vegna þess að hráefni væn mismunandi.
wn, 28% hvfta, 14% fita og 100 gr. af kjöti en Uegsta verð 45 kr. fýrir <Ultinnihaldið var heldur ekki rei1-
' —*i 1,5% matarsalt. 100 grömmin, sem er um 90"
• — »<Sku munur, sem fyrr segir. c'
Það gleður okkur að fólk er ánægt með
hamborgarana okkar, en allir vita að
KJÚKLINGAR
eru sérgrein okkar, nammi namm.
Verið velkomin, við reynum betur.
Hraðrétta veitingastaður
í hjarta borgarinnar
á horni
Tryggvagötu og Pósthússtrætis
Sími 16480.