Tíminn - 12.11.1982, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1982.
■ Leonid Brésnjef
(seinni heimsstyrjaldarinnar) hélt Brésn-
jef til vígstöðvanna sem sjálfboðaliði, og
hann var þar í fremstu víglínu allt
þangað til sigur var unninn. Hann var
yfirmaður stjórnmáladeildar suðurvíg-
stöðvanna, yfirmaður stjórnamáladeild-
ar 18. hersins og yfirmaður stjórnmála-
deildar fjórðu vígstöðvanna í Úkraínu.
Að stríðinu loknu sneri Leonid Brésn-
jef aftur til þýðingarmikilla flokksstarfa.
Á árunum 1946-1948 var hann formaður
flokksdeilda Kommúnistaflokks Úkra-
ínu í Zaprozhye og Dnepropetrovsk.
Árið 1950-1952 var hann formaður
Kommúnistaflokks Moldavíu. Bæði í
Úkraínu og Moldavíu vann hann stór-
virki í að endurreisa og þróa efnahagslíf-
ið, sem var í rústum eftir innrás nasista.
Árið 1952 var Leonid Brésnjef kjörinn
í Miðstjórn Kommúnistaflokksins, vara-
imaður í forsætisnefnd hans (Politburo)
og vararitari miðstjórnar. í febrúar
1954 sendi miðstjórn KFS Leonid
Brésnjef til Kazakstan til að skipuleggja
ræktun og uppgræðslu lands, sem var
aðalviðfangsefni flokksdeildarinnar þar.
Leonid Brésnjef vann þar stórvirki,
bæði pólitískt og skipulagslegt, í að þróa
allar greinar efnahagslífsins, vísindi og
iistir í lýðveldinu. Árið 1956 var hann á
ný kjörinn í miðstjórn KFS, varamaður
í forsætisnefndina og ritari miðstjórnar.
Síðan árið 1957 hefur Leonid Brésnjef
átt sæti í forsætisnefnd miðstjórnar KFS.
Samkvæmt ráðleggingu miðstjórnar
KFS var Leonid Brésnjef falið að hafa
umsjón með þróun þungaiðnaðarins og
byggingariðnaðarins. Þá var honum
Fráfall Brésnjefs
mun valda óvissu
Treyst var á gætni hans, þegar á reyndi
■ ÞAÐ VAR tilkynnt í Moskvu
snemma í gærmorgun, að Leonid
Brésnjef, forseti Sovétríkjanna og leið-
togi Kommúnistaflokks Sovétríkjanna,
hefði látist skyndilega morguninn áður,
eða miðvikudaginn 10. þ.m.
Tilkynning um lát hans hafði verið
undirbúin á þann hátt, að eftir hádegi á
miðvikudaginn var hafið að leika sorgar-
lög í hljóðvarpi og sjónvarpi, en sá
háttur er venjulega hafður á áður en
tilkynnt er lát einhvers af helztu leið-
togum Sovétríkjanna.
Með Brésnjef er fallinn frá sá maður,
sem ekki hefur aðeins komið mest við
sögu Sovétríkjanna síðastliðna tvo ára-
tugi, heldur einnig sögu heimsmála.
Hann hefur verið samfellt valdamesti
maður Sovétríkjanna síðan 1964, en á
þeim tíma hafa verið fimm forsetar í
Bandaríkjunum.
Endanlegur dómur um stjórnarferil
Brésnjefs verður vart felldur að þessu
sinni, en sennilega mun þjóð hans eiga
eftir að minnast hans sem eins af
mikilhæfustu og farsælustu leiðtogum
sínum. Óneitanlega hafa orðið miklar
framfarir á þessusm tíma í Sovétríkjun-
um og lífskjör batnað.
Mest munu þó Rússar meta það, að
þeir hafa notið friðar á þessum tíma og
það þakka þeir Brésnjef öðrum fremur,
þótt annars staðar séu skiptar skoðanir
um hvaða mönnum eða öflum sé þar
mest að þakka.
Sá dómur verður vart felldur um
Brésnjef, að hann hafi verið byltinga-
maður, enda starf hans beinzt að
verulegu leyti að því, að viðhalda því
kerfi, sem hann tók við, og styrkja það
í sessi bæði inn á við og út á við. Hann
verður frekar talinn traustur og varfær-
inn en breytingagjarn og óráðinn. Þess
vegna munu Rússar hafa kunnað betur
við hann en Krústjoff.
í stjórn sinni lagði Brésnjef áherzlu á
samvirka forustu og fékk því aldrei sama
orð á sig fyrir einræðishneigð og Stalín
og Krústjoff.
Þótt deilt sé réttilega á sitthvað í
Sovétríkjunum, sem að mati vestrænna
þjóða er brot á mannréttindum, hefur
ýmislegt snúizt til betri áttar í þeim
efnum í stjórnartíð Brésnjefs. Áður fyrr
bar lítið á andófsmönnum í Sovétríkjun-
um, heldur hurfu þeir þegjandi og
hljóðalaust. Nú hafa slíkir hópar eða
einstaklingar meiri tækifæri til að láta
heyra frá sér.
Á vettvangi alþjóðamála mun um
skeið ríkja aukin óvissa vegna fráfalls
Brésnjefs. Menn treystu því orðið, að
hann myndi sýna gætni þegar á reyndi.
Meðan ekki reynir á eftirmenn hans,
vita menn minna um þetta.
BRÉSNJEF átti 75 ára afmæli 19.
desember í fyrra og fer hér á eftir yfirlit
um æviferil hans, sem Tímanum barst
þá frá APN:
„Leonid Ilyich Brésnjef er fæddur 19.
desember 1906 í borginni Dneprodzerz-
hinsk í Úkraínu. Hann er Rússi að
þjóðerni og faðir hans var járniðnaðar-
maður. Hann hefur verið meðlimur
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna síðan
1931 og meðlimur miðstjórnar Komm-
únistaflokksins síðan 1952. Hann hef-
ur þrisvar verið sæmdur nafnbótinni,
Hetja Sovétríkjanna, Hetja sósíalískrar
vinnu, Marskálkur Sovétríkjanna og
Formaður varnarráðs Sovétríkjanna.
Störf hans vöktu fyrst athygli árið
1921. Hann stundaði nám jafnframt því
sem hann vann í verksmiðju og 1927
lauk hann prófi við landgræðslutækni-
skólann í Kursk (borg í Mið-Rússlandi).
Árin 1927 -1930 starfaði Leonid
Brésnjef sem landgræðslusérfræðingur.
Þá var hann varaformaður landsstjórnar-
innar í Úral og varaformaður fram-
kvæmdanefndar héraðsstjórnarinnar.
Árið 1931 hóf hannnámviðmálmiðnað-
arskólann í Dneprodzwezhinsk og eftir
og hann útskrifaðist þaðan starfaði hann
sem verkfræðingur við málmsmiðjuna í
Dzerzhinsk. 1935-1936 gegndi hann
herþjónustu.
Frá árinu 1937 hefur Leonid Brésnjef
gegnt ábyrgðarstörfum innan flokksins
og ríkisstjórnarinnar. 1937-1938 var
hann vfirmaður tæknimála í Dnepr-
odzerzhinsk, varaformaður borgarráðs
og formaður flokksdeildarinnar í borg-
inni, og 1939 var hann kjörinn ritari
stjórnar Kommúnistaflokks Úkraínu.
Á fyrstu dögum Föðurlandsstríðsins
falið að sjá her Sovétríkjanna fyrir
nýjustu tækjum og einnig var honum
falin umsjón með framkvæmd geimrann-
sóknaáætlunarinnar.
Frá árinu 1950 og fram á þennan dag
hefur Brésnjef verið fulltrúi á þingi
Sovétríkjanna. Árin 1960-1964 og aftur
frá árinu 1977 hefur hann verið forseti
þess. f þessu starfi hefur hann beitt sér
af alefli fyrir að efla Sovétríkin. Hin nýja
stjórnarskrá, sem samþykkt var 1977,
verður órjúfanlega tengd nafni hans.
Árið 1963 var Leonid Brésnjef á ný
kjörinn ritari miðstjórnar KFS og fyrsti
ritari hennar frá 1964. Eftir 23. flokks-
þingið árið 1966 kaus miðstjórn KFS
hann sem aðalritara, og fundir mið-
stjórnar sem haldnir voru að loknum
24., 25. og 26. flokksþingunum endur-
kusu hann einróma til þessa starfs.
Leonid Brésnjef hefur verið sæmdur
mörgum sovéskum og erlendum heiðurs-
merkjum. Hann hefur tvisvar hlotið
titilinn, hetja Tékkóslóvakíu, tvisvar
hetja Búlgaríu, tvisvar hetja Þýska
alþýðulýðveldisins og hetja Mongólíu.
Árið 1979 hlaut hann Leninorðuna
fyrir bækur sínar, „Little Land“
„Rebirth" og „Virgin Lands“, og fyrir
hina þrotlausu friðarbaráttu sína. Síð-
asta bók hans, „Reminiscences", kom út
í nóvember 1981. í henni fjallar Leonid
Brésnjef um hið sögulega hlutverk
verkalýðsstéttarinnar, og hollustu henn-
arvið málstaðflokksins, málstað Komm-
únismans."
VAFALAUST mun fráfall Brésnjefs
setja mikinn svip á rússneskt þjóðlíf
næstu daga. Sennilega verður ekki birt
tilkynning um eftirmann hans fyrr en
eftir jarðarför hans.
í fjölmiðlum utan Sovétríkjanna mun
hefjast mikil umræða um hvað taki við
eftir Brésnjef látinn. Um langt skeið
hefur fráfall eins manns ekki þótt eins
miklum tíðindum sæta. Það sýnir bezt
hversu mikilvægu hlutverki hann gegndi.
Þórarinn Þórarinsson, K
ritstjóri, skrifar mwm
Óljóst um
eftirmann
Brésnjefs
■ Leiðtogarvíðaumheimminntust
Leonids Brésnjefs í gær. Ronald
Reagan, forseti Bandaríkjanna sagði
að Brésnjef hefði verið einn af
áhrifamestu mönnum samtímans og
hann sagði í skeyti til stjórnar
Sovétríkjanna að sovésku og banda-
rísku þjóðirnar væru ólíkar um
margt, en báðar þjóðir þráðu frið.
Hann lýsti vilja sínum í þá átt að
bæta samskiptin við Sovétíkin og er
boðskap hans í tilefni láts Bresnjéfs
lýst sem því vinsamlegast í garð
Sovéfríkjanna sem hann hefur látið
frá sér fara í forsetaembætti. Ekki er
búist við því að Reagan verði í
bandarísku sendinefndinni við útför
Brésnjefs á mánudag.
Pólsk yfirvöld lýstu Brésnjef scm
miklum vini pólsku þjóðarinnar. vini
sem hefði skilið þau vandamál sem
Pólverjar hafa staðið frammi fyrir.
Indira Gandhi, forsætisráðherra Ind-
lands lýsti því yfir að Indverjar hcfði
misst mikinn vin sem þeir hefði
metið mikils.
Á vesturlöndum velta menn mjög
fyrir sér hvort fráfall Brésnjefs komi
til með að valda einhverri stefnu-
breytingu Sovétmanna í alþjóða-
málum, en flestum ber saman um að
þess sé ekki að vænta. Enn ríkir
óvissa um það hver eða hverjir verða
eftirmenn hans, en Brésnjef hafði
áður en yfir lauk safnað mörgum
toppembættum á eigin hendi. Andrei
Kirilenko var lengi talinn líklegur
eftirmaður Brésnjefs, en hann er
orðinn ellimóður enda jafnaldri hins
látna leiðtoga. Nú er Andropov,
fyrrum leiðtogi KGB, sovésku leyni-
þjónustunnar af flestum álitinn lík-
legastur. Hann er 68 ára gamall.
Andropov hefur verið útnefndur
formaður nefndar háttsettustu
manna, sem hefur það verkefni að
sjá um útför Brésnjefs. Fjögurra
daga þjóðarsorg hefur verið fyrir-
skipuð í Sovétríkjunum.
■ Lech Walesa.
Pólsk stjórnvöld lýsa yfír:
Walesa
sleppt
úr haldi
■ Leiðtogar herforingjastjórnar-
innar í Póllandi lýstu því yfir í gær
að Lech Walesa, leiðtogi hinna
bönnuðu verkalýðssamtaka, Sam-
stöðu, yrði látinn laus einhvem
næstu daga. Walesa hefur verið í
haldi síðan herforingjastjórnin tók
völdin í Póllandi, 13. desember
síðastliðinn.
Sú hugsun kviknaði hjá mörgum
þegar þessi frétt barst, að þessi
ákvörðun stæði í sambandi við fráfall
Brésnjefs, leiðtoga Sovétríkjanna.
en svo mun varla vera. Walesa er
sagður hafa ritað stjórnvöldum bréf
þar sem hann lætur í Ijós þá skoðun
að herforingjastjórnin og leiðtogar
Samstöðu eigi að efna til viðræðna
og reyna að finna sameiginlega lausn
á þeirri stjórnmálakreppu sem nú
ríkir í landinu. Það er talið ráða
einhverju um þessi nýju viðhorf að
áskorun ýmissa leiðtoga Samstöðu
var ekki virt. Ekki var um nein
umfangsmikil verkföll að ræða og
telja margir að stjórnvöld túlki það
sem svo að þau hafi nú í fullu tré við
Samstöðu, fólk hlýði ekki lengur
tilmælum og áskorunum leiðtoga
samtakanr.a.