Tíminn - 12.11.1982, Blaðsíða 8

FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1982.
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Gisll Slgurósson. Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjóri: Siguróur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarlnsson, Elías Snœland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Krlstinn Hallgrfmsson. Umsjónarmaður Helgar-Tlmans: Atli
Magnúuson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghlldur Stefánsdóttlr, Eirfkur St.
Elríksson, Frlðrlk Indrlðason, Helður Helgadóttir, Slgurður Helgason(íþróttir), Jónas
Guðmundsson, Kristfn Leifsdóttir, Skafti Jónsson. Útlltstelknun: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson. Ljósmyndlr: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elfn
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristfn ,
Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir. Rltstjórn, skrifstofur og auglysingar:
Slðumúla 1S, Reykjavfk. Sfml: 86300. Auglýslngasfml: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verð I lausasðlu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 130.00.
Setnlng: Tæknldelld Tfmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Fráfall
Brésnjefs
Fráfall Leonids Brésnjef er mikill atburður,
sökum þeirrar áhrifastöðu, sem hann gegndi bæði
heima í Sovétríkjunum og á alþjóðlegum vettvangi.
Fyrst um sinn, eða þangað til nokkur reynsla er fengin
af eftirmönnum hans, mun ríkja meiri óvissa en áður.
Brésnjef var búinn að halda svo lengi um stjórnvöl
Sovétríkjanna að menn þóttust vita hvar þeir höfðu
hann. Hann var ekki byltingamaðurinn, sem gat verið
líklegur til ævintýra og tvísýnna fyrirætlana. Takmark
hans var ekki að breyta kerfinu, sem hann tók við,
heldur að festa það í sessi. Fetta hlaut að gera hann
að mörgu leyti íhaldssaman og varfærinn.
Þetta gilti ekki aðeins um stjórn hans heima fyrir,
heldur einnig viðhorf hans til alþjóðamála.
Brésnjef vissi af eigin raun hvað styrjöld var og hvað
hún gæti kostað þjóðina. Hann gerði sér vel ljóst, að
kjarnorkustyrjöld myndi leiða til margfalt meiri
hörmunga en síðari heimsstyrjöldin reyndist Rússum,
þótt manntjón þeirra þá skipti tugum milljóna.
Brésnjef lagði því allt kapp á, að viðhalda því
varnarkerfi, sem Sovétríkin komu sér upp eftir
styrjöldina með fylgiríkjunum í Austur-Evrópu,
jafnframt því, að Rússar stæðu engum að baki á
vígbúnaðarsviðinu.
Líkleg spá er það, að eftirmaður eða eftirmenn
Brésnjefs muni í stórum dráttum fylgja stefnu hans,
en meiri eða minni frávik geta þó alltaf komið til sögu
og dregið dilk á eftir sér. Þess vegna er staða óráðnari
en áður.
í þessum efnum getur það skipt miklu hver viðbrögð
vestrænna þjóða verða. Það mun t.d. ekki hafa lítið
að segja, hvort þau stuðla að því að auka tortryggni
eða draga úr tortryggni eftirmanna Brésnjefs.
Verður vígbúnaðarkapphlaupið hert eða verður
tækifærið notað til að reyna að draga úr því? Það getur
orðið örlagaríkt hvor leiðin verður heldur valin.
Areiðanlega væri það hagstætt arftaka Brésnjefs að
heldur gæti dregið úr vígbúnaðarkapphlaupinu og
meira fjármagn gæti þannig fengizt til að stuðla að
betri lífskjörum. Kröfur aukast hjá Rússum eins og
öðrum þjóðum um batnandi lífskjör.
Það væri mikilvægt hinum nýju valdhöfum að geta
komið til móts við almenning á þann hátt. Hins vegar
munu þeir geta treyst á, að Rússar eru fúsir til að
leggja hart að sér, ef þeir telja öryggi sínu ógnað. Enn
eru hörmungar síðari heimsstyrjaldarinnar þeim í
minni.
Vestrænar þjóðir þurfa vel að íhuga þá stöðu, sem
komin er til sögu vegna fráfalls Brésnjefs.
Önnur út-
varpsrás
Það eru góð tíðindi, að framkvæmdastjórn Ríkisút-
varpsins hefur hafið undirbúning að annarri útvarps-
rás.
Með tilkomu annarrar útvarpsrásar yrðu möguleikar
ríkisútvarpsins stórauknir til að veita hlustendum
meiri og fjölbreyttari þjónustu. Jafnframt skapast
auknir möguleikar fyrir að koma að efni frá
upptökustöðum víða um land, líkt og nú er hafið á
Akureyri.
Þessu framfaramáli þarf að koma sem fyrst í höfn.
P.P.
á vettvangi dagsins
Þegar þingmenn komu til Alþingis í
haust höfðu skapast þar óvenjulegar
aðstæður. Ríkisstjórn sem hafði þing-
meirihluta þegar þingmenn kvöddust
s.l. vor, hafði nú misst þann meirihluta
sem þarf til að koma málum í gegnum
þingið, en engu að síður var ríkisstjórnin
meirihlutastjórn.
Þjóðstjórnar-Geir klikkar
Strax á fyrstu dögum þingsins hófst sami
söngurinn í stjórnarandstöðunni og
verið hafði frá því bráðabirgðalögin
voru sett í ágúst. Bráðabirgðalögin
skyldu felld hvenær sem tækifæri gæfist,
skítt með þjóðarhag. Þannig gengu
fyrstu dagar þingsins, þar til Steingrímur
Hermannsson formaður Framsóknar-
Fjölgun er úrræðaleysi
Um hvað snýst þá umræðan um
kjördæmamálið í raun, ef litið er
framhjá eiginhagsmunum fárra þing-
manna? Hún snýst þá fyrst og fremst um
jöfnun á atkvæðavægi milli kjördæma.
Eins og sjá má í töflu I þá er orðið mikið
atkvæða misvægi milli einstakra kjör-
dæma sem jafna verður og allir eru
sammála um hvar í flokki sem þeir
standa, en menn greinir á um leiðir að
því marki.
Sú leið sem mestu fylgi á að fagna hjá
þingmönnum Alþfl., Sjálfst.fl. og Al-
þýðubandalags er fjölgun þingmanna,
sennilega vegna þess að hún tryggir best
áframhaldandi þingsetu áhrifamanna í
þessum flokkum. Þetta er sennilega sú
Engar forsendur
fyrir fjölgun
alþingismanna
— eftir Finn Ingólfsson, formann SUF
flokksins lagði til að stjórn og stjórnar-
andstaða settust á rökstóla og semdu um
þau mál sem allra nauðsynlegast væri að
koma í gegnum þingið og kæmust þá um
leið að samkomulagi um hvenær kosið
skyldi.
Leiðtogar stjórnarandstöðunnar þeir
Kjartan og Geir tóku þessu vel, enda
samræmdist slíkt vel þjóðstjórnarhug-
myndum Geirs sem hann hélt svo mjög
á lofti við stjómarmyndunartilraunir
sínar hér áður.
Það kom í Ijós í þessum viðræðum að
Sjálfstæðisflokkurinn stærsti flokkur
landsins er getu og úrræðalaus í málefn-
um þjóðarinnar. Formaður flokksins
treysti sér ekki einu sinni til að taka þátt
í samvinnu hinna flokkanna til lausnar
á aðsteðjandi vanda. Það var því
þjóðstjórnar-Geir, eins og áður sem
klúðraði þjóðstjórnarmöguleikum. Ekki
er öll nótt úti enn um að samkomuiag
náist um afgreiðslu einstöku mála á
Alþingi, þar sem Alþýðuflokkurinn
hefur ekki enn hlaupist frá vandanum.
Þessar sögur þekkja nú flestir.
Pólitískur sjúkleiki
ræður ferðinni
Það eru fleiri stórmál sem rædd eru
milli manna innan þings sem utan, mál
sem snerta sjálfa hornsteina lýðræðisins,
þess stjórnskipulags sem við búum
við. Umræðan um breytingu á stjórn-
arskránni og þá sérstaklega þeim hluta
hennar er fjallar um kosningalögin og
kjördæmamálið verður æ háværari með
hverjum deginum sem líður. Svo virðist
sem stjórnarskrárnefnd hafi náð sam-
komulagi um allar breytingar er gera
þarf á stjórnarskránni nema um kjör-
dæmamálið.
í dag hafa mál æxlast þannig að það
er ekki lengur bráðabirgðalögin marg-
umræddu sem öll umræða snýst um,
heldur er það stjórnarskrármálið sem er
mál númer eitt, tvö og þrjú, a.m.k. að
tjaldabaki. í bakherbergjum alþingis-
hússins er nú fátt meira rætt en
kjördæmamálið og í þeirri einkahags-
munabaráttu er þar fer fram leikur
aðalhlutverkið hinn pólitíski sjúklingur
Alþýðubandalagsins Ólafur Ragnar
Grímsson.
Það er óskynsamlegt í alla staði að
taka kjördæmamálið þannig úr höndum
stjórnarskrárnefndar og færa það inn á
lokaða klíkufundi innan'veggja Alþing-
is, til þeirra aðila sem síst ættu um það
að fjalla. Þannig er nokkurnveginn ljóst
að einkahagsmunir einstakra þingmanna
verða settir ofar þjóðarhag, en í þeim
tilgangi hefur Ólafur Ragnar Grímsson
valið sjálfan sig til forystu í þessu
hömlulausa baktjaldamakki fárra út-
valdra eiginhagsmunapotara af gamla
skólanum. Slíkir menn hafa enga aðra
lausn á kjördæmamálinu en fjölgun
þingmanna, til að tryggja áframhaldandi
setu sína á Alþingi.
leið sem óskynsamlegast er að fara, enda
hafa einstakir þingmenn úr öllum flokk-
um lýst því yfir í blaðaviðtölum að
fjölgun sé algjört neyðarbrauð. Það
verður því gaman að sjá þegar til
afgreiðslu kjördæmamálsins kemur
hvort orð og athafnir fylgist að. Augu
manna hljóta því að beinast að Sjálf-
stæðisflokknum þegar til afgreiðslu
kemur. Er slagorðið „báknið burt“
innantómt þvaður, eða er það annað
flokksbrot Sjálfstæðisflokksins sem situr
á Alþingi, en það sem fer með meiri-
hlutavöld í borgarstjórn Reykjavíkur?
Það hefði einhverntíma ■ verið talinn
tvískinnungur ef sami stjórnmálaflokk-
urinn væri að berjast fyrir fjölgun
Alþingismanna á sama tíma og hann er
að fækka borgarfulltrúum í Reykjavík.
Það er mín skoðun að engin sú
forsenda sé finnanleg í íslensku þjóðfé-
lagi í dag sem réttlæti fjölgun þing-
manna. Það er fráleitt að ætla að auka
á yfirbyggingu þjóðfélagsins á sama tíma
og verulegur samdráttur er í undirstöðu-
atvinnuvegum þjóðarinnar. Að mínu
viti eru engar meiri líkur til þess, nema
síður sé, að 65 eða hversu margir
þingmennirnir verða ráði frekár en 60
við þann vanda sem steðjar að íslensku
efnahagslífi. Það hefðu ekki þótt mikil
hyggindi hér á árum áður, ef undirstöður
íbúða okkar væru farnar að fúna, að
bæta þá meiru járni á þakið.
Með fjölgun þingmanna er verið að
opna leið fyrir fleiri Haukdæli inn á þing.
Er það það sem við sækjumst eftir? Það
er því spurning hvort ekki sé kominn
tíminn til að taka upp svipað kerfi hér
og er við lýði í Svíþjóð og V-Þýskalandi
þ.e.a.s. að hver flokkur verði að ná
einhverju lágmarks % tölu af heildarat-
kvæðum til að fá mann kjörinn á þing.
Lausnin er einföld
Takist að ná víðtækri pólitískri sam-
stöðu á Alþingi og úti í þjóðfélaginu um
að byggja hér upp sannkallað frjálst
lýðræðis- og menningarþjóðfélag efna-
lega sjálfstæðra manna, sem leysa sam-
eiginlega verkefni eftir leiðum samtaka
samvinnu og félagshyggju, eins og
Framsóknarflokkurinn hefur barist fyrir,
þá er lausn kjördæmamálsins auðveld að
mínu mati eins og sýnt er í töflu II.
Lausnin er einfaldlega sú að halda
þingmannatölu óbreyttri þ.e.a.s. 60, en
hafa þá alla kjördæmakjörna. Þá myndi
11 uppbótaþingsætum skipt niður á
fjölmennustu kjördæmin, þannig að
Rvík fengi 5, Reykjanes 5 og Norðurl.-
eystra 1.
Með þessu næst það atkvæða jafnvægi
sem sýnt er í töflu 2 og það sem flestir
vilja stefna að.
Ef Ólafur Ragnar Grímsson og fleiri
hans líkir létu nú augnablik af einkahags-
munapoti sínu og sneru sér að því að
hugsa um þjóðarhag til tilbreytingar, þá
næðist víðtæk samstaða um kjördæma-
málið, ekki aðeins innan Alþingis heldur
líka úti í þjóðfélaginu.
Tafla I.
Skipting atkvæða eftir kjördæmum, fjöldi þingmanna eftir að úthlutað hefur verið
uppbótarþingsætum og atkvæði að baki hverjum þingmanni í alþingiskosningum 1979.
Atkvæði Þingmenn Atkv. aðbaki
Reykjavík 48.897 15 3.259.8
Reykjanes 25.582 7 3.654 5
Vesturland 7.500 6 1.250 o
Vestfirðir 5.376 6 896
Norðurland vestra 5.707 6 951 2
Norðurland eystra 13.441 7 1.920 1
Austurland 6.900 6 1.150-
Suðurland 10.348 7 1.478 2
Heildaratkvæða 123.751 60 2.0625
Mesta misvægi atkvæða milli kjördæma er 1:4. í Reykjaneskjördæmi hefur hvert
atkvæði fjórum sinnum minna vægi en í Vestfjarðakjördæmi.
Tafla II.
Hér er miðað við úrslit alþingiskosninganna 1979. Ef uppbótarþingsætin 11 hefðu
verið kjördæmakjörin og skipst þannig,5 Reykjavík og Reykjanes og 1 í Norðurlandi
eystra hefði útkoman orðið eftirfarandi:
Atkvæði Þingmenn Atkv. að baki
Reykjavík 48.897 17 2.876.3
Reykjanes 25.582 10 2.558.2
Vesturland 7.500 5 1.500
Vestfirðir 5.376 5 1.075.2
Norðurlandvestra 5.707 5 1.141.4
Norðurland eystra 13.441 7 1.920.1
Austurland 6.900 5 1.380
Suðurland 10.348 6 1.724.6
Hér hefur misvægið mílli kjördæmanna verið leiðrétt talsvert mikið. Mesta misvægi
milli Vestfj. og Rvík, er með þessu fyrirkomulagi 1:2.7.