Tíminn - 21.11.1982, Side 30

*
30
SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1982
■ „Óperukaffihúsið“ liggur í grennd
við þann stað sem íbúar Frankfurt eru
hvað stoltastir af, en það er Gamla
óperan þar í borg, sem nú hefur verið
endurbyggð fyrir hvorki meira né minna
enn 200 milljónir marka. Kaffihúsið er
í stíl við það sem gerðist um síðustu
aldamót, stólar úr dökkum þungum viði
og hefðarleg borð með ljósri marmara-
plötu. Veggina skreyta stórir speglar.
Þetta kaffihús sækja þeir ungu og ríku,
verslunareigendur, fólk úr auglýsinga-
iðnaði, kauphallarstarfsmenn og fagrar
stúlkur. Ekki voru nema þrjár vikur frá
því ég kom hér síðast og drakk hér
hvítvín og borðaði ostrétt. í það sinn
voru viðtökurnar mjög elskulegar og
þjónustan eins og best mátti óska sér.
En þennan dag var annað uppi á
teningnum, - ég var nefnilega orðinn að
Tyrkja.
í þeim tilgangi að fræðast um hvað
hæft væri í þeirri fullyrðingu að útlend-
ingarhatur gerðist æ meira í þýska
sambandslýðveldinu, breytti ég mér í
Tyrkja. Ég litaði mitt Ijósa yfirskegg,
hár og augnabrúnir kolsvart og klæddi
mig samkvæmt þeirri tísku sem ríkti
snemma á fyrri áratug: hvít skyrta með
löngum kraga, áberandi bindi með
litsterku mynstri, blár jakki og ljósar
buxur og loks sexpensari, sem var
lítillega ýtt aftur á kollinn.
Hamskiptin virtust hafa tekist bæri-
lega. Þegar ég kem að afgreiðsluborðinu
segir vel klæddur maður með campari-
glas í hendi: „Þar kemur nú einn sunnan
að.“ Þjónninn sem er að sýsla eitthvað
á bak við borðið svarar rólega: „Já, ætli
ég hafi ekki séð hann.“
Ég geng innar í kaffihúsið. Nóg borð
eru laus. Þegar ég er að líta í kring um
mig gengur afgreiðslustúlka í veg fyrir
mig, ung og lagleg, vart eldri en 25 ára.
„Eigið þér frátekið borð?“ spyr hún.
Eg svara á þeirri tungu sem Þjóðverjar
telja hina dæmigerðu Tyrkja-þýsku.
„Ég ekki hafa borð frátekið, - nei,
nei. Borð laus, - ég kaffi. Takk. Ég sest
við það borð sem næst mér er.
Ekki kemur kaffið sem ég bað um. Ég
lyfti því handleggnum og veifa til
afgreiðslustúlkunnar. Hún hreyfir sig
ekki og læst ekki sjá mig. Þannig sit ég
í fimm mínútur, tíu mínútur, - hálftíma.
Ljósmyndari blaðsins lítur inn á meðan
og stúlkan færir honum samstundis
eplasafa. Þegar hún er á leið að
afgreiðsluborðinu að nýju stansar hún
■ Þjónninn Udo ■ „Óperukaffihúsinu“ gerir hinum framandi gesti skiljanlegt að
nærveru hans sé síður en svo óskað: „Komdu þér svo út, áður en verra hlýst af,“
segir hann.
sem Tyrki. Hér er um það bil fjórðungur
íbúanna útlendingar og er það hærra
hlutfall en í nokkuri annarri stórborg
Þýskalands.
Á- hverri nóttu vakna ég klukkan
fjögur og hef starf mitt sem götusópari.
1 átta klukkustundir stunda ég starf mitt
í appelsínugulum samfestingi og sópa
spölinn á milli lúxushótelsins Frankfurt-
er Hof og leikhússins þar í grennd. Án
útlendinganna mundi borgin sökkva í
skít. 95% allra götusópara í Frankfurt
eru Tyrkir. Daglega sópa ég upp minnst
sex stórum plastpokum af rusli. Síga-
rettustubbar, brefvasaklútar, matarleif-
ar. Ég tæmi klístruga ruslakassa, safna
saman óhreinum pokum og brotnum
flöskum úr rennusteininum, auk þess-
sem ég plokka upp harðan hundaskít af
gangstéttinni.
Tyrkir í Þýskalandi. Það er háskóla-
nám í listinni að skríða, til þess að
komast af. Ef þú ekki skríður og stígur
lögreglumanns á lögregluvarðstofu núm-
er 4 við aðaljárnbrautarstöðina, þegar
ég sýndi honum ljósmynd af orðunum
„Burt með Tyrkina“ krotuðum á
húsvegg.
„Þetta er úti um a!lt,“ segir hann. „Ég
fengi víst nóg að starfa, ef ég ætti að
þrífa þetta allt burt.“ Á orðinu „burt“
(rauss) eru bæði S-in rituð eins og SS
var skrifað á dögum nasista, þ.e. með
rúnaletri. „Þetta er bara gamall þýskur
ritháttur," segir lögregluþjónninn.
Ég er löngu orðinn vanur því að sem
Tyrki er maður meðhöndlaður sem
hálfviti.
Þegar ég kem í vöruhúsin taka
stúlkumar við kassann peningana ein-
faldlega af mér, telja það frá sem varan
kostar og fá mér afganginn, eins og
barni. í bakaríinu er ég jafnan spurður
hvort ég vilji ekki heldur kaupa „ódýrar"
kökur frá því í gær. Þessar vikur sem ég
var Tyrki í Frankfurt varð mér ljóst hví
■ Veður hafa skipast í lofti. Eftir að ég hef að nýju Ijóst hár og skegg og hef stungið
blaðinu í vasann er ég velkominn. „Hvað má bjóða herranum? - já, kemur rétt
strax“ seeir Udo.
aurunum saman og hugsa með mér að
hingað inn komi ég ekki aftur. Rudda-
skapurinn hefur náð tilgangi sínum.
Næst geng ég inn á dansstaðinn
„Vouge“, sem er tvö hundruð metrum
fjær. Við dymar stendur svartur Amer-
íkani. Hann gengur í veg fyrir mig og
segir: „Bíddu við, hér er einkasam-
kvæmi.“ Ég segi: „Hví má Tyrki ekki
koma hér inn?“ Sá svarti er vingjarn-
legur en fastur fyrir. Hann tekur næstum
vingjarnlega í hönd mér og leiðir mig
burt frá dyrunum, - hinn kúltíveraði
svertingi frá New York og verkamaður-
inn, sem menn ætla að sé kominn frá
hinni fjarlægu Anatolíu. Hann talar við
mig eins og óþekkt barn: „Þú skilur, -
þetta er ekki bjórkrá. Þetta er prívat-
klúbbur.
handan við Mains. Þetta er sjálfstætt
fólk og stolt af hefðum sínum og
mállýsku. Hér mætir gesturinn ekki
einhverjum sérstaklega tilbúnum unaðs-
reit fyrir ferðamenn eða einhverri sveita-
rómantík. Hér ræður gestrinsi þeirra
í Sachsenhausenríkjum og það borgar
sig að kynnast henni.“
Já, gestrisnin í Sachsenhausen. Við
inngang bjórstofunnar „Queen’s" segir
ung kona við mig: „Hér er bingókvöld í
kvöld. Spjaldið kostar þúsund mörk.“
„Burt með þig,
það er pest af Tyrkjum
í Frankfurt í Þýskalandi er mikill fjöldi tyrkneskra verkamanna, og heimamenn gera þeim ekki hátt
nndir höfði. Blaðamaðnr vikuritsins STERN gerðist Tyrki í nokknrn tíma og hér lýsir hann reynsln sinni
aðeins við borðið mitt, til þess að þurrka
afþví með rökum klút. Það gerir hún svo
rösklega að tyrkneska dagblaðið mitt
fellur út af brúninni. „Hér eru öll borð
frátekin,“ segir hún og styður um leið
hendinni á mjöðm sér.
„Ég ekki kaffi, af því ég Tyrki,“ segi
ég hátt. Nokkrir gestanna líta í svip yfir
til mín, en snúa andlitinu brátt í aðra átt
að nýju. Ég er ekki til. Ég er úr tómu
lofti. Ég geng að borðinu.
„Udo, - best að þú fáist við hann,“
segir stúlkan. „Ég ekki fá afgreiðslu?"
spyr ég á sama bjagaða málinu. Þjónninn
Udo tekur utan um bindið mitt með
tveimur fingrum, líkt og hann sé að
skoða hvaða efni sé í því. Svo segir
hann: „Hér er allt upptekið, - punktur
og basta. Hér er ekkert pláss fyrir þig.
Þína líka höfum við ekki þörf fyrir hér.
Komdu þér nú af stað, áður en verra
hlýst af.“ Handarhreyfing hans er ótví-
ræð. Ég geng út og fyllist reiði í garð
allra þeirra sem eru útvaldir og hér sitja
að kaffidrykkju.
Listin að skríða
Ég hef nú búið í Frankfurt í tíu daga
®v‘“!
yfir þau mörk sem Þjóðverjarnir hafa
sjálfir dregið, þá færðu á baukinn.
Gættu þín líka á því að biðja ekki um
meira en að þér er rétt. Haltu þig þar
sem þú mátt vera, því Þjóðverjamir vita
vel hvað þér hæfir. Ekki líður á löngu,
þar til þér finnst þú vera sem hvert annað
úrhrak.Þegar allir líta á þig sem -óæðri
mann, þá finnst þér smátt og smátt að
þú sért það.
„Burt með Tyrkina“
Til að byrja með risu hárin á höfðinu
á mér, þegar ég virti fyrir mér áletranirn-
ar á veggjum neðanjarðarjámbrautar-
innar. „Achmed, - gasofnamir bíða
þín.“ Eða „Heim með ykkur heiðingj-
ar.“ Svo ekki sé minnst á þá áletrun sem
krotuð er á eina 24 bekki á milli
lögreglustöðvarinnar og kaupstefnu-
svæðisins: „Aðeins fyrir Þjóðverja.” En
þegar maður sem Tyrki les í þriðja sinn
á húsveggjunum „Burt með Tyrkina”,
þá fer þetta að heyra til borgarbragnum
og verða eins sjálfsagður hlutur og
Deutsche Bank og óperuhúsið. Svona
gengur það nú til í landi voru.
Þá þarf engan að undra viðbrögð
Tyrkir kaupa fremur í tyrkneskum versl-
unum en annars staðar. Þar eru þeir
afgreiddir eins og þeir væm menn.
Þá er komið föstudagskvöld og rétt að
lyfta sér dálítið upp. Ég finn að ég varð
að taka mig á til þess að hrekja sjálfan
mig inn á yfirráðasvæði Þjóðverja. Helst
vildi ég eyða kvöldinu meðal tyrkneskra
vina minna, sem ég hef aflað mér með
því að fara inn á þeirra eigin veitinga-
staði. Þá yrði mér hlíft við alls kyns
móðgunum og áreitni.
Herra „Halló“ er dauður
Á kránni „Weihenstephan'1 sem er við
götuna „Kleine Bockenheimer Strasse"
sést ég niður. Frúin, sem rekur þennan
stað læst ekki sjá mig af ásettu ráði.
Þegar em fimm mínútur frá því að
ljósmyndarinn minn fékk eplasafann
sem hann bað um. Bjórinn fæ ég fyrst
eftir hálftfa. Þegar ég segi eftir nokkra
stund, - mjög greinilega, - „Halló, ég
ætla að borga,“ rekur veitingakonan upp
stór augu: „Hann herra Halló er dauð-
ur,“ segir hún. Afganginum fleygir hún
niður á borðið. Nokkrir smápeningar
rúlla niður á gólfið. Ég lýt niður, safna
Þama standa þrír ungir menn, klæddir
samkvæmt nýjustu tísku, - hvítar T-
skyrtur, hvítar buxur. Ég sný mér að
einum þeirra og segi: „Hvers vegna ekki
ég fara inn, þú segja mér?“ Þessi tvítugi
maður hellir sér yfir mig á svemstu
Frankfúrtarmállýsku: „Þegar þú ávarpar
mig þá segir þú „herra Steinbach", segir
hann. Orðin undirstrikar hann með því
að pikka ákveðið í bringuna á mér.
Þannig tala stjórjarðeigendur við þræla
sína, hugsa ég.
En ég gefst ekki upp. „Af hverju ekki
láta Tyrkja koma inn. Við líka fólk?“
segi ég, þegar þrír ítalir í íþróttabúningi
hverfa inn á dansstaðinn. Herrann
Steinbach grípur hvellt fram í fyrir mér:
„Nú er mér nóg boðið! Viltu einn á
kjaftinn?"
Þar sem gestrisnín ræöur
Þegar ég hef árangurslaust reynt að
komast inn á annan skemmtistað, sem
heitir „Cooky’s" þá freista ég gæfunnar
í miðstöð eplavínsins, hverfinu „Sachs-
enhausen.” í auglýsingabæklingi þaðan
stendur skrifað: „Það sem einkennir
Sachsenhausen er fólkið sem býr hér
Þegar eg segist gjama vilja borga þúsund
mörk segir hún „Farðu til fjandans" og
skellir á mig hurðinni.
Á dansstaðnum „Biba“ fæ ég gamla
svarið við dymar: „Aðeins fyrir klúbb-
gesti." Félagi minn ljósmyndarinn fær
samstundis aðgöngu, þótt hann hafi
aldrei komið hér áður.
Ég geng 20 metmm lengra og kem að
„Paradísargarðinum“. 1 auglýsingabækl-
ingi hafði ég séð mynd af þessum stað.
Við innganginn stendur há bmnnsúla
frá árinu 1786 og við hana standa styttur
af þeim Adam og Evu. „Paradísargarður-
inn“ er virtur staður, þar sem hægt er
að fá sér snúning. Á spjaldi á útihurðinni
er sagt að eigandinn sé meðlimur í félagi
veitingastaðaeiganda í Hessen. Á mat-
seðlinum er ríkulegt framboð af ekta
þýskum mat. Kostar málsverðurinn
21.50 mörk. í þetta skipti lék hljómsveit-
in „Sounders" fyrir dansi.
Ljósmyndarinn minn gengur á undan
mér og kaupir sér aðgangsmiða fyrir tvö
mörk. Dyravörðurinn hneigir sig djúpt:
„Hjartanlega velkominn, herrra minn.“
Svo kemur hann auga á mig og réttir út
arminn: „Aðeins fyrir klúbbgesti!” Ég
bendi á Ijósmyndarann sem rétt er